فایلکو

مرجع دانلود فایل ,تحقیق , پروژه , پایان نامه , فایل فلش گوشی

فایلکو

مرجع دانلود فایل ,تحقیق , پروژه , پایان نامه , فایل فلش گوشی

دانلود پاورپوینت الگوی موندراگنمسیری تازه به سوی قرن آینده

اختصاصی از فایلکو دانلود پاورپوینت الگوی موندراگنمسیری تازه به سوی قرن آینده دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

دانلود پاورپوینت الگوی موندراگنمسیری تازه به سوی قرن آینده


دانلود پاورپوینت الگوی موندراگنمسیری تازه به سوی قرن آینده

 

دسته بندی : پاورپوینت 

نوع فایل:  ppt _ pptx

( قابلیت ویرایش )

 


 قسمتی از محتوی متن پاورپوینت : 

 

تعداد اسلاید : 32 صفحه

بسم الله الرحمن الرحیم فصل 11:الگوی موندراگن:مسیری تازه به سوی قرن آینده.
یک اصل در دنیای سرمایه داری وجود دارد و آن این است که: اگر قرار باشد بین حفظ کسب و کار و سرمایه یکی را برگزینید، کسب و کار را فدا کرده و سرمایه را حفظ کنید.
و اصل مخالف می گوید: اگر ناگزیر از حفظ یکی در برابر از دست دادن دیگری هستید همیشه کارتان (کسب و کار) را حفظ کنید.
سازمانی که این قاعده کهنه را وارونه کرده، شرکت تعاونی موندراگن نام دارد که در ناحیه باسک در شمال اسپانیا فعالیت می کند.
موندراگن، نماد الگوی تحول یافته ساختار و تفکر سازمانی است.
موندراگن یک دموکراسی منحصر به فرد کارگری پدید آورد که برخلاف رویه معمول، کارکنان آن مالک دارایی های شرکت هستند.
میزان رشد کارآفرینی موفق در این تشکیلات با هیچ سازمان دیگری قابل قیاس نیست.
سرگذشت موندراگن: شرکت تعاونی موندراگن در 1954 به وسیله یک کشیش کاتولیک به نام دن خوزه ماریا و پنج مرد جوان تأسیس شد.در دوران موندراگن بی سوادی و بیکاری بیداد می کرد و سرمایه و دارایی منطقه اندک امابا اهمیت بود.
دن خوزه یک هنرستان فنی در اواخر دهه 1940، راه اندازی کرد و در کنار کار هنرستان به تدریس اخلاق به جوانانی که می خواستند وارد بازار کار شوند پرداخت او در سال 1955 به کمک 5 تن از جوانانی که در جلسات موعظه های اخلاقی او حضور داشتند به جمع آوری پول برای خرید دستگاه و حمل آن به موندراگن پرداخت.
جوانان با پولی که جمع کرده بودند یک کارخانه کوچک تولید بخاری نفت سوزخریدند و به این ترتیب شرکت تعاونی متولد شد .آنها کارخانه را «آل گور»که از حرف اول نام خودشان بود نامیدند.
تعداد کارکنان موندراگن در سال 1956، 24 نفر و در سال 1990، 21241 نفر شد و در نیمه آخر قرن بیستم، موندراگن یک دموکراسی منحصر به فرد کارگری پدید آورد که بر خلاف رویه معمول ، کارکنان آن مالک دارایی های شرکت هستند.
اصول موندراگن : عوامل اصلی موفقیت درخشان و باورنکردنی موندراگن اصول پنج گانه زیر است : ساختار قدرت ( دموکراسی ) ساختار مالی نقش آموزش میزان دستمزد بازنشستگی ساختار قدرت : اولین اصل موندراگن دموکراسی است.
چون شرکت موندراگن یک شرکت تعاونی است بنابراین هر کارگر یک رای دارد و کارگران هیئت مدیره را انتخاب می کنند و هیئت مدیره ،مدیران را انتخاب می کند و کارگران یک شورای نظارت دارند که بر کار مدیریت نظارت می کند خلاصه این که در این سازمان هرکس یا خود یک رأی دارد یا نماینده ای دارد که صاحب رأی است.اصول دموکراسی باعث شده که کارگران بدانند اگر بخواهند می توانند ساختار تعاونی راازریشه عوض وساختارجدیدی برای آن و یا هر یک ازمؤسسات وابسته ایجاد کنند و کارگران تصمیم گیرندگان نهایی اند.
ساختار مالی : دومین اصل موندراگن، ساختار مالی اوست که در تمام دنیا منحصربه فرد است که چند ویژگی دارد : همه کارکنان باید بخشی از حقوق خود را به واحدی که عضوآن هستند،بپردازند به این پول بهره تعلق می گیرد اما استفاده از آن تا زمان بازنشستگی ممکن نیست.
نتیجه این کارآن است که شکست تعاونی به منزله ازدست رفتن دارایی اعضاست واگر کار اقتصادی آنها با موفقیت همراه باشد در زمان بازنشستگی علاوه بر مبلغ یاد شده و بهره آن، جایزه هم به افراد

  متن بالا فقط قسمتی از محتوی متن پاورپوینت میباشد،شما بعد از پرداخت آنلاین ، فایل را فورا دانلود نمایید 

 


  لطفا به نکات زیر در هنگام خرید دانلود پاورپوینت:  توجه فرمایید.

  • در این مطلب، متن اسلاید های اولیه قرار داده شده است.
  • به علت اینکه امکان درج تصاویر استفاده شده در پاورپوینت وجود ندارد،در صورتی که مایل به دریافت  تصاویری از ان قبل از خرید هستید، می توانید با پشتیبانی تماس حاصل فرمایید
  • پس از پرداخت هزینه ،ارسال آنی پاورپوینت خرید شده ، به ادرس ایمیل شما و لینک دانلود فایل برای شما نمایش داده خواهد شد
  • در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون بالا ،دلیل آن کپی کردن این مطالب از داخل اسلاید ها میباشد ودر فایل اصلی این پاورپوینت،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد
  • در صورتی که اسلاید ها داری جدول و یا عکس باشند در متون پاورپوینت قرار نخواهند گرفت.
  • هدف فروشگاه پاورپوینت کمک به سیستم آموزشی میباشد. 



دانلود فایل  پرداخت آنلاین 


دانلود با لینک مستقیم


دانلود پاورپوینت الگوی موندراگنمسیری تازه به سوی قرن آینده

تحقیق در مورد جایگاه ایران در رقابت‌های اروپایی اوایل قرن نوزدهم (انگلیس، فرانسه، روسیه)

اختصاصی از فایلکو تحقیق در مورد جایگاه ایران در رقابت‌های اروپایی اوایل قرن نوزدهم (انگلیس، فرانسه، روسیه) دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

تحقیق در مورد جایگاه ایران در رقابت‌های اروپایی اوایل قرن نوزدهم (انگلیس، فرانسه، روسیه)


تحقیق در مورد جایگاه ایران در رقابت‌های اروپایی اوایل قرن نوزدهم (انگلیس، فرانسه، روسیه)

فرمت فایل :word (لینک دانلود پایین صفحه) تعداد صفحات 154صفحه

 

انقلاب صنعتی:

انقلاب صنعتی، نهضتی بود که مراحل اولیه آن بین سالهای 1770-1825م در انگلستان و بعد از سال 1815 در قاره اروپا صورت گرفت و کاملاً زندگی اجتماعی، صنعتی، تجاری و سیاسی دنیای غرب را دگرگون ساخت. قسمت اعظم این نهضت عبارت بود از به کاربردن ماشین آلات در صنایع، معادن، حمل و نقل، ارتباطات و کشاورزی و تغییرات در سازمانهای اقتصادی که این روش جدید را تحت نظر داشتند. مقیاس وسیع و ماهیت اساسی این تغییرات که در یک دور شصت ساله صورت گرفت، با اینکه سوابق اقتصادی و عامی آن به قرون گذشته می‌رسد و این نهضت هنوز هم به میزانی شاید بیش از گذشته ادامه دارد، اصطلاح «انقلاب» در آن دوره توجیه می‌کند.

علل انقلاب صنعتی:

توسعه تجارت ـ اکتشاف جغرافیایی و تأسیس مستعمرات در قرون شانزده و هفده باعث توسعه تجارت و توسعه مبادلات ارزی و موجب پیدایش طبقه نیرومند تجار و سرمایه‌داران شد. در حالیکه اثر این انقلاب بر صنایع فوری نبو، وسعت یافتن افق اقتصادی به مردم زیرک نشان داد که اگر مواد تولیدی زیاد شود، فرصت‌های بیشتری برای پول درآوردن خواهند داشت. توسعه امور تجارتی در دنیا بازای مستعد برای بهره‌برداری بدست آورد و مقادیر فراوانی مواد خام فراهم آورد و طرز فکر جدیدی برای مبادرت به امور ایجاد کرد.[1]

پیشرفت علم ـ مدت دو قرن به جمع‌آوری علمی به طور دائم گذشت ولی از آن خیلی کم استفاده عملی می‌شد. اما تحقیقات علمی مردانی چون گالیله، نیوتن، هایجنس و بویل چنان پایه‌های محکمی بودند که بعدها آزمایش کنندگان توانستند عملیات خود را روی آن پایه‌ها مستقر سازند.

تشکیلات سیاسی مساعد ـ شرط لازم برای آغاز انقلاب صنعتی برقراری آزادی سیاسی و انحلال سیستم صنعتی قرون وسطائی و لغو سیستم ملوک الطوایفی بود. این اقدام در انگلستان دراثر انقلابات قرون هفده و در اروپا در اثر انقلاب فرانسه انجام گرفت و این تحولات بواسطه فتوحات ناپلئون به خارج سرایت کرد.

آمادگی انگلستان در پیش قدم شدن ـ در انگلستان شرایط برای شروع انقلاب صنعتی از هر لحاظ مساعد بود. انگلستان بیش از سایر کشورهای اروپایی به وحدت ملی و ثبات در امور سیاسی نائل شده بود. با اینکه نفوس انگلستان خیلی کمتر از نفوس فرانسه بود، در اثر جنگ‌های موفقیت‌آمیز خود در قرن هیجده دارای قدرت مهم دریایی و مستعمراتی جهان شده بود و از دیگر ملل بزرگ در تشکیلات سرمایه‌داری گوی سبقت ربوده بود، یک سیستم قوی بانکی و سرمایه‌ای فراوان برای کارانداختن درکارهای پرفایده داشت. منابع طبیعی، مانند معادن فراوان زغال‌سنگ و آهن، مخصوصاً بعد از به کار بردن زغال سنگ در ذوب آهن ـ بجای زغال چوب در سال (1750) و استفاده از نیروی بخار (بعد از سال 1785)، باعث شد که انگلستان از رقبای خود سبقت جوید. آب و هوای مرطوب انگلستان جهت پنبه‌ریسی کمال مطلوب بود. بی‌نظمی و هرج و مرج در اروپا که با انقلاب فرانسه و جنگهای ناپلئونی همراه بود قبول انقلاب صنعتی را در فرانسه، آلمان، بلژیک، هلند و لوکزامبورک به تأخیر انداخت.[2]

انقلاب در کشاورزی ـ در قرن هیجده ابداعات و ابتکارات فراوان در روش و تشکیلات کشاورزی تحولات وسیعی فراهم آورد که انقلاب صنعتی را از پیش خبر می‌داد و آنرا ترویج می‌نمود.[3]

از نتایج اقتصادی انقلاب صنعتی به این موارد می‌توان اشاره کرد:

1ـ سیستم کارخانه ـ روش ابتدایی تولید محصول نمی‌توانست با محصول ماشینی رقابت کند و ارزش ماشین برای کارگران معمولی خیلی گزاف بود. از این رو سیستم کارخانه‌ای از راه استاندارد کردن طریقه‌های عمل و قطعات ماشین باعث پیشرفت تقسیم کار و تولید محصول به طور سری شد.


 


دانلود با لینک مستقیم


تحقیق در مورد جایگاه ایران در رقابت‌های اروپایی اوایل قرن نوزدهم (انگلیس، فرانسه، روسیه)

تحقیق آماده فضائل اخلاقی و مدیر قرن بیست و یکم

اختصاصی از فایلکو تحقیق آماده فضائل اخلاقی و مدیر قرن بیست و یکم دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

تحقیق آماده فضائل اخلاقی و مدیر قرن بیست و یکم


تحقیق آماده فضائل اخلاقی و مدیر قرن بیست و یکم

دانلود تحقیق درس اخلاق اسلامی(فضائل اخلاقی و مدیر قرن بیست و یکم)

فهرست مطالب

مقدمه

جهانی شدن اصول اخلاقی

جنبه های اصول اخلاقی

اخلاق در بخش دولتی

نتیجه گیری

ریشه ی اصطلاح "تواضع

حد (گستره) تواضع و کرامت انسان

جایگاه تواضع در قرآن کریم

تواضع در روایات

منبع

 

مقدمه

مدیران دولتی قرن بیست و یکم با یک شبکه جهــــــانی و جدید مواجه هستند. لذا به کارگیری مدیریت دولتی نوین (NPM) و راهها و شیوه های اخلاقی قرن گذشته در تصمیم گیریها در یک شبکه جهانی و سازمانهایی با ساختارهای شبکه ای دیگر ناکافی بوده و حتی ممکن است به طور بالقوه مشکل ساز نیز باشد. در این مقاله سعی شده است تا با مروری بر فضایل اخلاقی جهانی و نیز بیان مشکلات اخلاقی دنیای مدرن& فرصتها و راه حلهای مناسبی فراروی مدیران بخش دولتی در بدو ورود با این حوزه جدید و بدیع قرار گیرد.به عقیده مارک تواین “MARK TWAIN” خوب بودن و پرهیزگار بودن امری است بسیار شریف و بزرگ ولی آموختن آن به دیگران بسی شریفتر و بزرگتر است.شاید در دهه 1990 کلمات «تواین» درخصوص فضایل اخلاقی و نیز آموزش این فضایل اخلاقی در بخش دولتی را برای مدیرانی که آموزش می دیدند کمتر به واقعیت نزدیک می دانستند، حتی عده ای نیز معتقد بودند که دانشجویان در این رشته (بخش دولتی) با یک نوع خاص از گفتمان فلسفی درگیرند که به آنها اجازه می دهد که برای رفتارشان سفسطه کنند و احساس مسئولیتی در این میان نداشته باشند. اگرچه این بی میلی بر روی مشارکت در بحث اخلاقی به نظر می رسد به خاطر تاکید بیش از حد بر روی مفهوم مدرنیسم از استدلال و عقل (اعتقاد به جدایی عقل از ارزش) باشد ولی دردهه 1990 چنین مفاهیمی حتی با پیدایش روشهای پست مدرن از «دلیل گرایی اخلاقی» پیچیده تر شده اند (عقل اخلاقی مطرح می شد یعنی عدم جدایی عقل از ارزش). و این درحالی است که نتایج روشهای مدرنیسم و پست مدرنیسم در استدلالهای اخلاقی باعث شد تا مدیران بخش دولتی از هدایتهای سنتی که می توانست اعمال آنها را حتی در شرایط بسیار پیچیده تر هدایت کند، محروم شوند.امروزه افزایش و رشد اطلاعات، اینترنت، سازمانهای مجازی و نیز افزایش پذیرش تکنیک های مدیریت دولتی نوین، همه و همه درضرورت شکل گیری و تاسیس دوباره هدایتها و دستورات اخلاقی دخیل شده اند. بنابراین، سازمانهای دولتی نوین که بعضی از آنها دارای ساختارهای جهانی هستند جانشین سازمانهای دستوری با ساختار سلسله مراتبی شده اند. یک روابط شبکه ای در داخل و خارج سازمان وجود دارد&، همچنین مسائل بالقوه اخلاقی و عملی برای مدیران بخش عمومی از قبیل پاسخگویی به رهبران و نیز اقدامات مسئولانه بیشتر شده است.

 

جهانی شدن اصول اخلاقی

جورج فردریکسون (GEORGE FREDERICKSON) در کتاب خود به نام <<«روح مدیریت دولتی» در سال 1997 به چاپ رسید به این موضوع می پردازد که ناتوانی ما در اینکه بتوانیم به طور دولتی فکر کنیم و دولتی باشیم به افزایش مشکلات و مسائل فسادبرانگیز و لغزشهای اخلاقی برای مدیران بخش دولتی منجر شده است. او حرکت سازمانهای مبتنی بر یک سلسلـــه مراتب سنتی به یک سازمان شبکه ای متهور و...

نـوع فایـل  Word

تعداد صفحات : 14

حجم فایل  32 کیلوبایت


دانلود با لینک مستقیم


تحقیق آماده فضائل اخلاقی و مدیر قرن بیست و یکم

دانلود تحقیق شعر فارسی در قرن هفتم و هشتم 11 ص

اختصاصی از فایلکو دانلود تحقیق شعر فارسی در قرن هفتم و هشتم 11 ص دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

دسته بندی : تاریخ و ادبیات

فرمت فایل :  Doc ( قابلیت ویرایش و آماده چاپ ) Word


قسمتی از محتوی متن ...

 

تعداد صفحات : 21 صفحه

وضع عمومی علم وادب در قرن هفتم و هشتم شعر فارسی در قرن هفتم و هشتم.
شعر فارسی در این دوره با شدتی بیش از پیش از بدبینی و ناخشنودی از اوضاع روزگار و ناپایداری جهان و دعوت خلق به ترک دنیا و زهد و نظایر این افکار مشحونست.
علت آن هم آشکار می‏باشد و آن وضع سخت و دشواریست که با حمله مغول آغاز شده و با جور و ظلم عمال دوره آنان و با خونریزیها و بی‏ثباتی اوضاع در دوره فترت بعد از ایلخانان ادامه یافته و محیط اجتماعی ایران را با دشوارترین شرایطی مقرون ساخته بود.
همین وضع مورث توجه شدید غالب شعرا به مسائل دینی و خیالات تند صوفیانه و درویشانه و گوشه‏گیری و در نتیجه تصورات باریک و دقیق نیز شده است.
در عصر مغول بر اثر انتشار بسیاری از مفاسد اخلاقی انتقادات اجتماعی به شدت رواج یافت.
البته پیش از این تاریخ از این قبیل انتقادات در اشعار شعرا خاصه در شعرای قرن ششم که بر اثر تسلط ترکان و رواج بعضی مفاسد از اوضاع ناراضی بودند، نیز مشاهده می‏شود ولی در عهد مغول به همان نسبت که مفاسد اجتماعی رواج بیشتری یافت به همان درجه هم این انتقادات شدیدتر و سخت تر شد.
از این انتقادات سخت در آثار سعدی خاصه گلستان و در هزلیات او و در جام جم اوحدی و د رغزلهای حافظ و آثار شعرای دیگر بسیار دیده می‏شود و از همه آنها مهمتر آثار شاعر و نویسنده خوش ذوق هوشیار «عبید ذاکانی قزوینی» است که آثار او نظماً و نثراً حاوی مسائل انتقادی تندیست که با لهجه ادبی بسیار دلچسب و شیرین بیان کرده و در این باب گوی سبقت از همه شاعران و نویسندگان فارسی زبان بوده است.
حقاً هم هیچ دوره‏یی از ادوار مقدم بر او در ایران به نحوی که او می‏خواسته مانند عهد زندگی وی نمی‏توانست مضامینی بدان شیرینی و خوبی برای انتقادات اجتماعی او فراهم سازد.
در شعر قرن هفتم و هشتم قصیده به تدریج متروک می‏شد و به همان نسبت غزلهای عاشقانه لطیف جای آنرا می‏گرفت.
منظومهای داستانی نو عرفانی زیاد سروده شد و همچنین منظومهایی که حاوی افکار اجتماعی و حکایات و قصص کوتاه باشد(مانند بوستان سعدی) در این دوره معمول گردید.
داستانهای منظوم قرن هفتم و هشتم معمولاً به تقلید از نظامی شاعر مشهور پایان قرن ششم ساخته می‏شد و از بزرگترین مقلدان نظامی در این دوره امیر خسرو دهلوی و خواجوی کرمانی را می‏توان ذکر کرد.
سبک شعر در قرن هفتم و هشتم دنباله سبک نیمه دوم قرن ششم است که اکنون اصطلاحاً سبک عراقی نامیده می‏شود.
متن بالا فقط تکه هایی از متن به صورت نمونه در این صفحه درج شده است.شما بعد از پرداخت آنلاین فایل را فورا دانلود نمایید

 

بعد از پرداخت ، لینک دانلود را دریافت می کنید و ۱ لینک هم برای ایمیل شما به صورت اتوماتیک ارسال خواهد شد.


دانلود با لینک مستقیم


دانلود تحقیق شعر فارسی در قرن هفتم و هشتم 11 ص

مقاله درباره تجدید حیات فکرى فرهنگى معتزله در قرن چهارم هجرى

اختصاصی از فایلکو مقاله درباره تجدید حیات فکرى فرهنگى معتزله در قرن چهارم هجرى دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

مقاله درباره تجدید حیات فکرى فرهنگى معتزله در قرن چهارم هجرى


مقاله درباره تجدید حیات فکرى فرهنگى معتزله در قرن چهارم هجرى

لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*

 فرمت فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)

تعدادصفحه:21

جریان فکرى معتزله به مدت سى سال (در عهد مأمون، معتصم و واثق) مورد توجّه خلفاى عباسى بود. در سال 232هجرى متوکّل به خلافت رسید و اهل حدیث بر امور مسلط شدند و به آزار و اذیت معتزله و مخالفان خود پرداختند. هر چند معتزله نفوذ خود را در دربار عباسى از دست دادند، ولى در قرن چهارم در دستگاه حکومتى آل بویه شخصیت‏هاى مهمى از معتزله ظهور کردند که هر کدام نقش مؤثرى در پیش برد این مکتب ایفا نمودند. این دوره از نظر تدوین آثار، مهم‏ترین دوره فرهنگى معتزله به شمار مى‏رود. صاحب بن عباد طالقانى یکى از چهره‏هاى سیاسى آل بویه که معتزلى مسلک بود، نقش به سزایى در ترویج آراء و عقاید معتزله ایفا نمود. وى که وزیر دو تن از امراى بویهى (مؤیدالدوله و فخرالدوله) بود، قاضى عبدالجبار همدانى را به رى فرا خواند و وى را منصب قاضى‏القضاتى داد که عامل مؤثرى در گسترش آراء و عقاید معتزله به شمار آمد.

 در مقاله ‏ى حاضر ضمن معرفى تنى چند از مشاهیر معتزله در قرن چهارم هجرى نقش اساسى ایشان در تجدید حیات فکرى، فرهنگى معتزله را مورد بررسى قرار خواهیم داد.

 واژه‏هاى کلیدى: معتزله، ابوعلى جبّائى، ابوهاشم جبّائى، قاضى عبدالجبار همدانى، صاحب بن عباد طالقانى، رى، آل بویه.

 

مقدمه:

 

نباید چنین تصور کرد که با قدرت یافتن متوکّل، آفتاب دولت معتزله و روزگار شکوفایى این اندیشه غروب کرد و نباید گفت از این زمان به بعد معتزله در دستگاه حکومت و در نظر عامه، حامیان مهمى نداشتند. الغاى دستور محنت از سوى متوکّل در سال 234هجرى صرفا نشانه‏ى پایان دوره‏اى است که طى آن مکتب معتزله حدود سى سال مورد توجّه خلفاى عباسى بود. با پایان یافتن این دوره‏ى سى ساله، اهل حدیث در امور سیاسى خلافت عباسى دخالت کردند و معتزله را مورد آزار و اذیّت قرار دادند، اما این امر على‏رغم تمام محدودیت‏ها سبب از بین رفتن جریان فکرى معتزله نگردید. در این عصر، معتزله نه تنها در پایتخت، بلکه در نواحى بى‏شمارى از جهان اسلام مخصوصا ایران استقرار پیدا کرده بود که محدودیت‏هاى اعمال شده بر معتزله، توسط دستگاه خلافت و اهل حدیث در بغداد بر این نواحى تأثیرى نداشت. مقدّسى در این باره مى‏گوید: در این زمان در مناطقى چون شام، مصر، نیشابور، خوزستان و فارس گروه معتزله‏ى زیادى زندگى مى‏کردند.

 

علاوه بر این، هر چند معتزله از حمایت خلافت عباسى محروم شدند، اما آنها بعدا شاهزادگان یا اشخاص با نفوذ دیگرى را (به خصوص در دوره‏ى حکومت آل بویه) یافتند که از آنها حمایت کنند. بسیارى از محققان و نویسندگان ملل و نحل بر این نکته تأکید داشته‏اند که دوره‏ى نخست معتزله با حمایت خاندان عباسى به ویژه در عصر مأمون، معتصم و واثق شکل گرفت و شخصیت‏هاى مشهورى چون نظام، جاحظ، احمد بن أبى دؤاد و... براى گسترش مکتب معتزله سعى زیادى نمودند که این دوره را دوره‏ى قهرمانان یا سلف صالح نامیده‏اند.

 

اگر نگاهى به مکتب معتزله تا قبل از به خلافت رسیدن متوکّل (دوره نخست) و دوره‏ى بعد از به خلافت رسیدن وى (دوره بعد) بیندازیم به این نکته پى خواهیم برد که دوره‏ى نخست در نظر ما مهم‏ترین دوره نیست. زیرا در مرحله‏ى بعد بود که معتزله در اتقان و نظام‏مند کردن آموزه‏ها بروز و ظهور یافتند؛ مرحله‏اى که مى‏توان آن را دوره‏ى کلاسیک معتزله توصیف کرد که تقریبا از ربع آخر قرن سوم تا اواسط قرن پنجم ادامه یافت.

 

در این دوره، اشخاصى چون ابوعلى و ابوهاشم جبّائى، قاضى عبدالجبار همدانى، صاحب بن عباد و... ظهور کردند که هر کدام نقش مهمى در پیش برد این مکتب ایفا نمودند.

 

به لحاظ تدوین آثار، این دوره مهمترین دوره‏ى معتزله است و فردى چون قاضى عبدالجبار در این عصر آثار فراوانى در تأیید مکتب معتزله از خود به جا گذاشت که هیچ کدام از مشاهیر معتزلى از نظر کثرت آثار به پاى وى نرسیده‏اند. در مقاله حاضر حیات فکرى، فرهنگى مشاهیر فوق الذکر را مورد بررسى قرار خواهیم داد.

 ابوعلى جبّائى

 ابوعلى محمد بن عبدالوهاب بن سلام بن خالد بن حمران بن ابان، وابسته به عثمان بن عفان است.1 ایشان از علماى علم کلام معتزلى بود که آن را از استادش ابى یوسف یعقوب بن عبداللّه‏ الشحّام، رئیس معتزله‏ى بصره در عصر خویش فرا گرفت.2 به اصحاب ابوعلى محمد بن عبدالوهاب جبّائى، جبّائیه گفته مى‏شود.3 «ابوعلى از علماى معتزله و رئیس آنها در زمان خود بود و جبّائیه به جُبَّا موسوم است و نسب وى به جُبَّا یکى از روستاهاى بصره است که ایشان در بصره مشهور و در جُبَّا مدفون گردید».4

 مؤلف کتاب تاریخ اندیشه‏هاى کلامى در اسلام، جُبَّا را از روستاهاى بصره نمى‏شمرد، بلکه معتقد است که آن نام آبادى یا ناحیه‏اى در استان خوزستان است. وى مى‏نویسد، برخى آبادان را جزء این ناحیه که از یک سو در کنار بصره و از سوى دیگر در کنار اهواز قرار گرفته، دانسته و حتّى برخى از کسانى که در این امر اطّلاعات و تجاربى ندارند، جُبَّا را از توابع بصره شمرده‏اند در حالى که واقع امر چنین نیست.5

 

ابوعلى جبّائى در سال 235هجرى، دیده به جهان گشود و در سال 303هجرى درگذشت.6 ایشان از کودکى به تیزهوشى و زیرکى شناخته شد و در بزرگى به قدرت اقناع و غلبه بر دشمن، شهرت یافت و در علم کلام، سرآمد گردید. ابن مرتضى، حکایتى از نبوغ سرشار و زودرس او و نیز قدرت وى در دوران خردسالى بر مجادله در مسائل علم کلام آورده است. وى مى‏نویسد: او با همه‏ى خردسالى به داشتن قدرت در جدل معروف بود. قطان نیز نقل کرده است که وى به منظور مناظره با جماعتى نشست. آنان به انتظار مردى از همان جماعت نشستند و وى حضور نیافت. در زمانى که مردى از علماى جبریه به نام صقر در آنجا حضور داشت، یکى از حاضران جلسه گفت: آیا در اینجا کسى نیست که سخن بگوید؟ ناگاه پسرکى سفید چهره خود را به صقر رساند و به وى گفت: از تو بپرسم؟ حاضران به او نگریستند و از جرأت و جسارت او با وجود کمى سنش شگفت زده شدند. صقر در پاسخ او گفت: بپرس. او گفت: آیا خداوند فعل عادلانه انجام مى‏دهد؟ پاسخ داد: آرى. گفت: آیا او را بدین سبب که فعل عادلانه انجام مى‏دهد، عادل مى‏نامى؟ گفت: آرى. پرسید آیا او ستم مى‏کند؟ گفت: آرى. پرسید: آیا او را به این دلیل که ستم مى‏کند، ستمکار مى‏نامى؟ گفت: نه. جبّائى گفت: پس لازم است، او را بدان سبب که فعل عادلانه انجام مى‏دهد نیز عادل نخوانى. اینجا بود که صقر درماند و مردم پرسیدند که این کودک که بود و در پاسخ گفته شد: او پسرى از جُبَّاست.7

 

اساتید و شاگردان

 

ابایعقوب شحَّام، استاد جبّائى بود و البته جبّائى با دیگر متکلمان دوران خویش نیز ملاقات کرد.8 ابویعقوب یوسف بن عبداللّه‏ بن اسحاق شحّام از اصحاب ابوالهذیل بود و ریاست معتزله نیز به او رسید. او کتبى در ردّ بر مخالفان و تفسیر قرآن دارد. وى از باهوش‏ترین مردم بود و هشتاد سال زیست.9

 

از شاگردان وى، دختر و پسر وى و ابوالحسن اشعرى را مى‏توان نام برد. فرزندش، ابوهاشم که بعد از وى به ریاست معتزله رسید و طریقه‏ى بهشمیّه به نام وى موصوف و مشهور گردید به همراه پدر، آخرین دوره‏هاى اهمّیّت معتزله را نشان مى‏دهند.10 ابوالحسن اشعرى دیگر شاگرد وى بود که از طریقه‏ى اعتزال روى برگرداند و مذهب اشعرى را بنا نهاد.11

 تألیفات

 ابن مرتضى نقل مى‏کند: «هیچ گاه نبود که او کتابى خاص را بنگرد، مگر اینکه یک روز در زیج خوارزمى مى‏نگریست. یک روز هم او را دیدم که قسمتى از الجامع‏الکبیر محمد بن حسن را در دست دارد.» وى مى‏گفت: کلام براى او از هر چیز دیگر آسان‏تر است، زیرا عقل بر آن دلالت مى‏کند.12 ابوعلى جبّائى به علم کلام، اشتغال داشت اما آثارى در تفسیر قرآن و علم نجوم و مقالاتى در خلق قرآن نیز به وى منسوب است.13 ابن مرتضى در طبقات‏المعتزله براى او از یک تفسیر قرآن نام برده که در آن از هیچ کس جز ابوبکر عبدالرحمن بن کیسان اصم، ذکرى به میان نیامده است.14 وى هم‏چنین کتاب‏هایى در ردّ اهل نجوم براى او ذکر مى‏کند و یادآور مى‏شود که بسیارى از این مسائل، مشابه دلایل ظنى است که موجب گمان بیشتر مى‏شود.15 ابوعلى هم‏چنین کتاب اللطیف را براى برخى از شاگردانش از جمله، ابوالفضل خجندى و کسانى دیگر املاء کرده است.16 در لسان‏المیزان آمده است: ابوعلى جبّائى حدود هفتاد تصنیف دارد که از جمله آثار وى، الرد على الاشعرى فى الروایه مى‏باشد.17 او هم‏چنین ردّیه‏هایى بر ابوالحسن خیاط، صالحى، جاحظ، نظام و دیگر معتزلیان که با آنان اختلاف نظر داشته است دارد.18

 

مناظره‏ى ابوعلى جبّائى با ابوالحسن اشعرى


دانلود با لینک مستقیم


مقاله درباره تجدید حیات فکرى فرهنگى معتزله در قرن چهارم هجرى