فرمت فایل : WORD (قابل ویرایش)
تعداد صفحات:160
پایان نامه جهت دریافت درجه کارشناسی ارشد رشته زبان و ادبیات عربی (M.A)
فهرست مطالب:
عنوان صفحه
چکیده 1
مقدمه 2
فصل اوّل: کلیات تحقیق
1-1. بیان مسأله 5
1-2. سوالات تحقیق 6
1-3. فرضیه های تحقیق 6
1-4. اهداف تحقیق 6
1-5. پیشینه ی تحقیق 6
1-6. روش کار و تحقیق 7
فصل دوّم: مروری بر اوضاع سیاسی ، اجتماعی و اقتصادی عصر زمخشری
2-1. نگاهی به تاریخ عصر عباسی 7
2-2. اوضاع سیاسی 10
2-3. اوضاع اجتماعی 11
2-4. اوضاع اقتصادی 12
2-4-1. کشاورزی 13
2-4-2. صنعت 14
2-4-3. تجارت 14
2-5. اوضاع فرهنگی 15
2-6. اوضاع دینی 16
2-6-1. حزب عباسی 17
2-6-2. شعوبیگری 17
2-6-3. زندقه 18
2-6-4. معتزله 19
فصل سوم: زندگینامه زمخشری
3-1. زندگینامه زمخشری 22
3-2. صفات و أخلاق زمخشری 27
3-2-1. ویژگیهای جسمی 27
3-2-2. ویژگیهای معنوی 28
3-2-2-1. هوش و استعداد 28
3-2-2-2. عزت نفس 28
3-2-2-3. طمع و قناعت 29
3-2-2-4. دینداری 29
3-2-2-5. تواضع 29
3-2-2-6. عرب و زبان عربی از دیدگاه زمخشری 30
3-2-2-7. تجردی 30
3-2-2-8. سخت گیری در برابر مخالفان 30
3-2-2-9. باورهای مذهبی و کلامی زمخشری 31
3-2-3. مذهب زمخشری 34
3-3. علم و ادبیات زمخشری 34
3-4. استادان زمخشری 37
3-4-1- استادان دیگر زمخشری 39
3-5. شاگردان زمخشری 40
3-6. آثار و تألیفات زمخشری 41
3-14. وفات زمخشری 46
فصل چهارم: تناص، مقامه و مقامه نویسی
4-1. تعریف تناص 48
4-2. بینامتنی وخاستگاه آن 51
4-3. بینامتنی از دیدگاه منتقدان غرب 52
4-4. بینامتنی در ادبیات عرب 53
4-5. عملیات بینامتنی 54
4-6. بینامتنی واژگان، جملات و مفاهیم 55
4-7. بینامتنی نحوی 56
4-8. بینامتنی صرفی 57
4-9. بینامتنی بلاغی 58
4-10. محورهای بینامتنی در رابطه با قرآن کریم 58
4-10-1. نفی جزیی یا اجترار 58
4-10-2. نفی متوازی یا امتصاص 59
4-10-3. نفی کلی یا حوار 59
4-11. تلمیح 59
4-12. تعریف نثر و انواع آن: 60
4-12-1. نثر مرسل 61
4-12-2. نثر مسجع 61
4-13. کاربرد مقامه در لغت 61
4-13-1. مَقَام به فتح (مَ): 61
4-13-2. اگر واژه ی مَقام مصدر میمی باشد؛ یعنی اقامت گزیدن 63
4-13-3. مُقام به ضمه ی (مُ) از أقام یُقیم إقامة است 63
4-13-4. المُقامة به دو معنی آمده است 63
4-2-5. المَقامَة 64
4-14. معنی مقامه در اصطلاح 65
4-15. سرآغاز فن مقامه نویسی 66
4-16. برخی از عوامل احتمالی مؤثر در ظهور فن مقامه نویسی توسط بدیع الزمان 69
4-17. موضوع در مقامات 70
4-17-1. تکدی گری 70
4-17-2. نظم و نثر 70
4-17-3. نقد ادبی 70
4-17-4. مزاح 70
4-17-5. فلسفه، منطق و کلام 71
4-17-6. تاریخ 71
4-17-7. وصف 71
4-17-8. نصایح و مواعظ 71
4-17-9. مسایل اجتماعی 71
4-17-10. مدح 71
4-17-11. سیاست 72
4-17-12. علوم مختلف 72
4-17-13. موضوعات مختلف 72
4-18. ساختار و اسلوب مقامه نویسی 72
4-18-1. راوی 72
4-18-2. قهرمان داستان 73
4-18-3. حادثه (صحنه) 73
4-18-4. قربانی (ضَحیّه) 73
4-18-5. اسلوب قصه در مقامات 73
4-19. اهداف و اغراض مقامات 74
4-20. سیر تاریخی فن مقامه نویسی 75
4-21. برجسته ترین پیروان مقامات بدیع الزمان 76
فصل پنجم: بینامتنی مقامات زمخشری با قرآن کریم
5-1. بینامتنی مقامات زمخشری با قرآن کریم 81
نتیجه گیری و پیشنهادات 129
ملخص البحث 131
منابع و مآخذ 132
فهرست اعلام 139
چکیده انگلیسی II
چکیده
یکی از رویکردهای مورد توجه در پژوهش¬های مربوط به ادبیات در دهه های اخیرمطالعات بینامتنی است. بینامتنی یادآور این نکته است که متون به نوعی همواره درتعامل با یکدیگرند .یافتن این روابط ما را به خوانشی نو از متون رهنمون می سازد.این تحقیق به روش تحلیلی- توصیفی وبا استقراء آیات کریمه قرآنی در مقامات زمخشری انجام شده است.زمخشری باکنیه ابوالقاسم واسم محمود وشهرت زمخشری مفسر، محدث، نحوی، متکلم، لغوی وشاعر حنفی معتزلی ملقب به جارالله که یکی از آثار فراوان وی مقامات زمخشری در اخلاق است. هدف ازاین پژوهش، شناخت ومعرفی چگونگی و تاثیر تناص قرآن کریم برلفظ ومحتوای مقامات زمخشری است.
زمخشری در مقامات خودرویکرد قابل توجهی به قرآن دارد.این امر وقتی بیشتر مورد توجه قرارمی گیرد که بدانیم اومفسری بزرگ و دارای تفسیر وزین و با عظمت کشاف می باشد و همین امر باعث می شود در جای جای مقامات اواز قرآن کریم و آیات آن استفاده شده باشد.با تحلیل و بررسی عملیات بینامتنی درمقامات (متن حاضر) وقرآن (متن غایب) درمی یابیم که این تعامل هر چند بیشتر به صورت نفی متوازی و نفی جزئی است، امانفی کلی نیز در آن کم نیست.
کلیدواژه: قرآن کریم، تناص، مقامات، زمخشری.
مقدمه
قرآن مجید کتاب دینی ماست، معانی و مفاهیم آن در طول چهارده قرن از جهات مختلف در حیات فردی و اجتماعی ما تأثیر پنهان و آشکار نهاده است. چنان که امروزه نمی توان جنبه ای از جنبه های گوناگون زندگی مسلمانان را یاد کرد که قرآن کریم و معانی والای آن به نحوی مستقیم یا غیرمستقیم، در آن تأثیری نگذاشته باشد. (حلبی؛ 1374: 11)
یکی از مسائلی که همواره در علم نقد مورد توجّه است، متن و چگونگی پرداختن به آن است. این موضوع درطول تاریخ علم نقد، مطمح نظر بسیاری از ناقدان و نویسندگان بوده است. روابط بین متون از این دسته موضوعات است که پیشینه ای بس قدیمی دارد. ارتباط یک متن با متن یا متن های دیگر، همراه با ساختارگرایی و پساساختارگرایی مورد توجّه پژوهشگرانی چون کریستوا ، بارت ، ژنت و... قرار گرفت؛ البته شایان ذکر است که این پدیده مسبوق به علومی چون نشانه شناسی است و افرادی چون سوسور نشانه شناس مشهور و میخائیل باختین در گفتگوهای خود، در پیدایش آن به عنوان نظریه بینامتنی تأثیرگذار بوده اند.در این بین کریستوا سهم بزرگی در مطالعات بینامتنی دارد. در واقع او بود که با وضع واژه‌ی بینامتنی افق نوینی را در مطالعات قرن بیستم گشود.
بینامتنی به بررسی نحوه‌ی حضور یک متن در متن دیگر می پردازد و با حذف مفاهیمی چون مؤلف، تاریخ و جامعه، متن را مستقل، ولی وابسته به متون دیگر در نظر می گیرد. با اندک تأمّلی در آثار پیشینیان درمی یابیم که تشابهات بسیاری بین موضوعات نقدی معاصر در غرب و علم نقد قدیم عرب می توان یافت.
ازمیان آثار فراوانی که به نوعی با متون دیگردرارتباط هستند، مقامات50 گانه ی زمخشری نوشته ی نویسنده ی ایرانی الاصل، اهل زمخشر از توابع خوارزم در شمال خراسان را برگزیده ایم.زمخشری در علوم مختلف،تبحر و تخصص داشت وتسلط او بر علوم گوناگون باعث شد تا در زمینه های مختلف به نگارش بپردازد.او از طرف عالمان بزرگی چون سمعانی که معاصر وی بوده است مورد تقدیر و تکریم قرار گرفته است و مجموع عباراتی که علماء درباره ی زمخشری آورده اند حکایت از وسعت شخصیت علمی او دارد. وی با توجه به اینکه درعلوم مختلف تفسیر و فقه و حدیث وصرف و نحوو لغت ومجازات وعروض و...فریدالعصر ویگانه ی دوران خود بوده است ، توانسته تعامل نیکویی با قرآن برقرار سازد و به نحوی شایسته در مقامات خود از آیات آن بهره برده است.
این پژوهش در پنج فصل تدوین شده است: در فصل اول کلیات پایان نامه بیان شده است. در فصل دوم مروری بر اوضاع سیاسی، اجتماعی و اقتصادی عصر زمخشری در فصل سوم زندگی زمخشری، و اوضاع اجتماعی و سیاسی عصر زمخشری وصفات، عقاید، توانایی های علمی و ادبی، اساتید، شاگردان و آثار او مورد بحث قرار گرفته است و در فصل چهارم تناص،مقامه و مقامه نویسی به شیوه ای آزاد و نگاهی ادبی که در آن بیشتر از آیات اشاره شده است که مورد توجه بوده است و در این فصل تحلیل مقامه نویسی با تکیه بر مفاهیم دینی و قرآنی نیز بیان گردیده است، در فصل پنجم به توضیح روابط بینامتنی قرآن در مقامات زمخشری پرداخته شده است.