پایان نامه دکتری تاریخ
354 صفحه
چکیده:
دوره سامانیان از مهم ترین دوره های اثرگذار در گستره فرهنگ و تمدن ایران و شهر های قلمرو حکومتی این دودمان، بستر شکوفایی عناصر گوناگون فرهنگی و تمدنی بودهاند. از دیگر سو، شرایط جغرافیایی و عوامل گوناگون اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی در ساخت و توسعۀ شهرها و شکوفایی شهرنشینی تأثیر داشتهاند. از آنجا که شهرپژوهی بر پایه پیشینه تاریخی شهرها از مهمترین مسائلی است که جامعه کنونی به آن نیازمند است و شهر و شهرنشینی در دورۀ سامانیان دورهای تأثیرگذار را طی کرد، در این پایاننامه این موضوع مورد بازشناسی و تحلیل قرار گرفته است. در اینجا از نظر زمانی محدوده سده چهارم قمری (دهم میلادی) و از نظر مکانی قلمرو فرهنگی و تمدنی ایران با تأکید بر بخشهای شرقی ایران (خراسان و ماوراءالنهر / خراسان بزرگ) را در بر میگیرد. از این رو مسئله اصلی که این پژوهش به آن میپردازد چنین است: پیشینه ساخت شهر و شهرنشینی در ایران و عوامل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ( دهقانان، روستا ها، ساختار اقتصاد شهری و... ) و اقدامات سامانیان تا چه اندازه در شکوفایی شهرها و شهرنشینی در دورۀ سامانیان تأثیر داشتند؟
این پژوهش بر اساس روش تحقیق تاریخی و مبتنی بر منابع جغرافیا نگاری و تاریخی انجام گرفته است. دستاوردهای این پژوهش عبارتند از: پژوهش دربارۀ شهرهای سامانی؛ بررسی عوامل گوناگون اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی مؤثر در بالندگی شهر ها در آن دوره؛ پژوهش دربارۀ شهرواحه های سغد و بازشناسی ساخت کالبدی شهر بخارا در دورۀ سامانیان. در این راستا شهر در آن دوره بر پایه پیشینه ساخت شهر و تأثیرگذاری دورۀ سامانیان در آن مورد بررسی قرار گرفته است.
واژههای کلیدی: سامانیان، تاریخ شهر و شهرنشینی، سُغد، بخارا
شهر و شهرنشینی در دوره سامانیان