اختراع رایانه و فناوری اطلاعات و ارتباطات، انقلابی در تاریخ علم به وجود آورده که با رواج هرچه بیشتر رایانه در جزئی ترین مسائل روزمره، دنیای ما با سرعت هر چه بیشتر به دنیای الکترونیک و دیجیتال تبدیل می شود. کتاب و نشر آن هم از این راه بازنمانده است و ظهور کتاب و نشر الکترونیکی به گونه ای که در دهه اخیر شاهد آن بوده ایم صنعت چاپ و نشر الکترونیکی را دستخوش تحولی عظیم کرده است.
ای بوک (e-book) یا کتاب الکترونیکی، پدیده ای کاملا تازه در این بین است و می رود تا نظام آموزش و اطلاع رسانی را با دگرگونی هایی اساسی مواجه سازد. بنابر تعریف دایره المعارف ویکی پدیاکتاب الکترونیکی نسخه الکترونیک یا دیجیتال یک کتاب است؛ گرچه کتاب های الکترونیکی صرفا نسخه های الکترونیکی محتوای کتب چاپ شده یا p- bookنیستند بلکه می توانند علاوه برمتن، صوت و سایر امکانات مالتی مدیا را نیز شامل شوند هم چنین می توانند در قالب فایل های قابل استفاده توسط رایانه هم چون word text، PDF، HTML و فایل های اجرایی EXE درآیند. البته دو نوع از این فرمت ها بیشتر از بقیه معروف هستند. یکی فرمت PDF مربوط به شرکت Adobe Reader و دیگری فرمت LTI که شرکت مایکروسافت روی آن کار می کند. فایل هایی که با فرمت LTI عرضه می شوند می بایست توسط نرم افزاری به نام Microsoft Reader خوانده شوند، ولی این فرمت هنوز نتوانسته مقبولیت چندانی کسب کند.(نیکنام، 1381)
در صنعت کتاب های الکترونیک یک بحث بزرگ فزاینده وجود دارد و آن این است که به چه چیزی می توان کتاب الکترونیک گفت. در این زمینه چند دیدگاه وجود دارد. (شکرخواه،1385)
دیدگاه اول:
کسانی که از یک دستگاه باتری دار - هم حجم و هم اندازه کتاب – برای خواندن کتاب الکترونیک استفاده می کنند، بر این باورند که کتاب هایی الکترونیک هستند که به وسیله این دستگاه خوانده می شوند و بقیه کتاب ها را نمی توان کتاب الکترونیک نامید.
نظر گروه اول درباره این که کتاب الکترونیک چیست، این است :"کتابی الکترونیکی است که بتوان آن را به وسیله دستگاه کتابخوان مطالعه کرد؛ دستگاهی که ابعاد آن به اندازه یک کتاب معمولی است، از باتری استفاده می کند و باتری آن قابل شارژ است. این دستگاه با هر بار شارژ حدود 20 تا 40 ساعت کار می کند، بنابراین می توان یک کتاب الکترونیک را با دستگاه کتابخوان، بدون این که درحین مطالعه احتیاج به شارژ دستگاه باشد، مطالعه کرد. باید اضافه کرد، که این دستگاه ها به رایانه متصل نمی شوند و صرفا برای خواندن کتاب های الکترونیک به کار می روند. این دستگاه کوچک برای دانشجویان جذاب است، چون دقیقا به اندازه یک کتاب با قطع رقعی است، از نظر حمل و نقل هیچ مشکلی ایجاد نمی کند و حتی حمل آن راحت تر از رایانه های موسوم به "نوت بوک" و "لپ تاپ" است. کتاب هایی که به وسیله این نوع دستگاه ها خوانده می شوند، کاملا شبیه کتاب دیده می شوند و حتی حروف آن ها به گونه ای است که به نظر می رسد با مرکب چاپ شده اند.
دیدگاه دوم:
گروه دوم، کتاب های الکترونیک را به شکل دیگری تعریف می کنند. آن ها با گروه اول اختلاف نظر دارند. از نظر آن ها کتاب هایی الکترونیک هستند که به وسیله نرم افزارهای ویژه خوانده می شوند، نه به وسیله دستگاه. به عبارت بهتر، در نگاه گروه دوم، کتاب الکترونیک با نرم افزار معنا می یابد نه با سخت افزار. در این گروه، دو گرایش وجود دارد: یک گرایش از نرم افزار "مایکروسافت" و گرایش دوم از نرم افزار "ادوبی" حمایت می کنند. اگر چه این دو نوع نرم افزار با هم تفاوت هایی دارند، اما هر دو گرایش در یک مورد هم نظر هستند و کاملا بر سر آن ها اتفاق نظر دارند: کتاب الکترونیک واقعی یعنی کتابی که بتوان آن را با نرم افزار خواند.
پیشینه ومبانی نظری تحقیق کتاب الکترونیک
