تحقیق در مورد تقوا و پرهیزکارى

اختصاصی از فایلکو تحقیق در مورد تقوا و پرهیزکارى دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*

فرمت فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)

تعداد صفحه8

فهرست مطالب ندارد 

تقوا و پرهیزکارى

لقمان در سخنان حکیمانه اش به فرزندش مى گوید : در این دنیایى که دریایى عمیق است و خلق بسیارى در آن غرق شده اند کشتى خود را تقوا قرار داده تا این کشتى تو را از میان امواج خطر و طوفان هاى خانمان برانداز هوا و هوس سالم به ساحل نجات برساند .

تقوا از ماده ى « وقى » است . وقى یعنى حصار ، قلعه ى حمایت ، حافظ ، نگهدار و سپر که این حصار محکم الهى با تمرین ترک گناه به وجود مى آید و انسان را در پناه و حمایت و حفظ خود قرار مى دهد و در نتیجه در دنیا از شرور و فتن و فساد و معصیت و گناه و تجاوز در امان قرار مى گیرد و در آخرت از عذاب دوزخ و آتش ابد مصونیت مى یابد .

از امام صادق (علیه السلام) از تفسیر تقوا پرسیدند : حضرت جوابى معنوى و پاسخى ملکوتى دادند :

أن لاَ یَفْقِدَک اللهُ حَیثُ أمرَک وَلاَ یَراک حَیثُ نَهاک(1) .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ عدة الداعى : 303 ; بحار الانوار : 67 / 285 ، باب 56 ، حدیث 8 .

 

صفحه 357

 

در آنجا و در موقعیت و مکانتى که فرمانت داده قرار داشته باشى (مانند بودن در همه ى عبادات و بودن در عرصه ى خدمت به خلق و انجام کار خیر جایت را خالى نبیند ) و در آنجا که تو را نهى فرموده نباشى مشاهده ات نکند .

و این توضیح حضرت در حقیقت بیان عمق تقواست .

قرآن و آثار تقوا

آنان که علاقه دارند خود را تا آنجا که قدرت دارند و مى توانند از دچار شدن به فتنه و فساد و گناه و معصیت و خلاصه گرفتار شدن به عذاب قیامت حفظ کنند و در این زمینه ها تقوا به خرج دهند هدایت قرآن نسبت به آنان مؤثر است .

( ذلِکَ الْکِتَابُ لاَ رَیْبَ فِیهِ هُدىً لِلْمُتَّقِینَ )(1) .

این است کتابى که در ( حقانیت ) آن هیچ تردیدى نیست ، ( و ) مایه ى هدایت تقوا پیشگان است .

آنان که مى خواهند برّ و نیکى از افق وجودشان طلوع کند و به هر خیر و خوبى آراسته شوند همه ى برّ و خیر و خوبى و نیکى در تقواست .

( وَلَکِنَّ الْبِرِّ مَنِ اتَّقَى )(2) .

بلکه نیکى آن است که کسى تقوا پیشه کند .

آنان که مى خواهند فرداى قیامت علم بى جهل ، عزت بى ذلّت ، ثروت بى فقر ، حیات بى مرگ به دست آورند(3) راهى جز پیشه کردن تقوا و پرهیز از همه ى معاصى و روى آوردن به همه ى واجباتى که به آنان تعلّق مى گیرد ندارند .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ بقره ( 2 ) : 2 .

2 ـ بقره ( 2 ) : 189 .

3 ـ المفردات راغب .

 

صفحه 358

 

( . . . وَاتَّقُوا اللّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ )(1) .

و از خدا بترسید ، باشد که رستگار گردید .

آنان که مشتاق معیت با حق هستند و علاقه دارند همیشه و در همه جا با خدا باشند و از انس با او لذت ببرند و از سرمایه ى همراهى با او و همراهى او با خود بهره مند شوند باید تقوا پیشه کنند .

( . . . وَاتَّقُوا اللّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللّهَ مَعَ الْمُتَّقِینَ )(2) .

و از خدا پروا بدارید و بدانید که خدا با تقوا پیشگان است .

آنان که از سختى عقاب و جریمه ى خدا بیم دارند و نمى خواهند چشم به هم زدنى دچار عذاب قیامت شوند ، چاره اى جز تقوا ورزیدن ندارند .

( . . . وَاتَّقُوْا اللّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللّهَ شَدِیدُ الْعِقَابِ )(3) .

و از خدا بترسید و بدانید که خدا سخت کیفر است .

آنان که دوست دارند براى آخرت خود بهترین زاد و توشه را تهیه کنند و کنار آن زاد و توشه تا ابد با آسودگى خاطر بهره مند گردند و از هر شر و رنج و مشکلى در امان باشند باید به تهیه ى تقوا برخیزند که به فرموده ى قرآن ، تقوا بهترین زاد و توشه براى انسان است .

( . . . وَتَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَیْرَ الزَّادِ التَّقْوَى . . . )(4) .

و براى خود توشه برگیرید که در حقیقت ، بهترین توشه ، پرهیزگارى است .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ بقره ( 2 ) : 189 .

2 ـ بقره ( 2 ) : 194 .

3 ـ بقره ( 2 ) : 196 .

4 ـ بقره ( 2 ) : 197 .

 

صفحه 359

 

آنان که مى خواهند در همه ى شؤون حیات و براى همیشه مورد محبت خدا قرار گیرند و در عرصه ى محبوبیت حضرت دوست راه یابند ، تنها کارى که این محبوبیت را تحقق مى دهد ، تقوا است .

( . . . فَإِنَّ اللّهَ یُحِبُّ الْمُتَّقِینَ )(1) .

بى تردید خداوند ، پرهیزگاران را دوست دارد .

آنان که علاقه دارند از کید و مکر دشمنان در امان بمانند و دوست دارند هیچ کیدى از سوى دشمن به آنان زیان نزند باید در حصار تقوا منزل گزینند و در پناه تقوا بیارامند .

کسانى که مى خواهند زحماتشان و کار و کوششان چه در مرحله ى عبادت و چه در زمینه ى خدمت به خلق خدا و چه در اعمال خیر مورد قبول حضرت حق قرار گیرد و به این خاطر به بهشت ابد راه یابند واجب است تقوا پیشه کنند ، یعنى درب همه ى گناهان را به روى خود ببندند ; زیرا باطن گناه آتش است و این آتش خوبى ها را مى سوزاند و نمى گذارد باقى بماند تا به نقطه ى قبول حق برسد !

( . . . إِنَّمَا یَتَقَبَّلُ اللّهُ مِنَ الْمُتَّقِینَ )(2) .

خدا فقط از تقوا پیشگان مى پذیرد .

کسانى که عاشق رحمت خدایند و اشتیاق رسیدن به آن را دارند و مى خواهند هم چون ماهى در دریا غرق رحمت دوست شوند باید از راه تقوا خود را به آن حقیقت الهیه برسانند و با بال تقوا به آن آسمان بى نهایت پرواز کنند .

( . . . وَاتَّقُوا لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ )(3) .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آل عمران ( 3 ) : 76 .

2 ـ مائده ( 5 ) : 27 .

3 ـ انعام ( 6 ) : 155 .

 

صفحه 360

 

و پرهیزگارى نمایید ، باشد که مورد رحمت قرار گیرید .

جامعه و ملّتى که دنبال برف و باران به موقع و از پى ارزاق فراوان هستند و علاقه دارند از هر درى برکات الهى به آنان ببارد و همه ى مشکلاتشان از برکت آن برکات حل شود باید به ایمان و تقوا روى آرند و در این دو زمینه قدم ثابت داشته باشند .

( وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَى آمَنُوا وَاتَّقَوا لَفَتَحْنَا عَلَیْهِمْ بَرَکَات مِنَ السَّماءِ وَالْأَرْضِ . . . )(1) .

و اگر مردم شهرها ایمان آورده و به تقوا گراییده بودند قطعاً برکاتى از آسمان و زمین برایشان مى گشودیم .

آنان که مى خواهند قدرت تشخیص حق را از باطل در همه ى امور پیدا کنند و زشتى هایشان محو شود و مورد آمرزش حضرت حق قرار گیرند و ازفضل و احسان عظیم پروردگار بهره مند شوند واجب است در همه ى امور زندگى خویش تقوا را رعایت نمایند .

( یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِن تَتَّقُوا اللّهَ یَجْعَل لَکُمْ فُرْقَاناً وَیُکَفِّرْ عَنکُمْ سَیِّئَاتِکُمْ وَیَغْفِرْ لَکُمْ وَاللّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ )(2) .

اى کسانى که ایمان آورده اید ، اگر از خدا پروا دارید ، براى شما ] نیروى  [تشخیص ] حق از باطل [ قرار مى دهد ; و گناهانتان را از شما مى زداید ; و شما را مى آمرزد ; و خدا داراى بخشش بزرگ است .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ اعراف ( 7 ) : 96 .

2 ـ انفال ( 8 ) : 29 .

 

صفحه 361

 

روایات و تقوا

یعقوب بن شعیب مى گوید : از حضرت صادق (علیه السلام) شنیدم مى فرمود :

مَا نَقَلَ اللهُ عَزّ وَجلّ عَبداً مِن ذُلِّ المَعَاصِى إلَى عِزِّ التَّقوَى إلاّ أغنَاهُ مِن غَیرِ مَال وَأعَزَّهُ مِن غَیرِ عَشِیرَة وَآنَسَهُ مِن غَیرِ بَشَر(1) .

خداى عز و جل بنده اى را از ذلّت گناهان به عزت تقوا منتقل نکرد مگر این که او را بدون مال بى نیاز کرد و بدون قوم و قبیله عزت بخشید و بدون یک بشر انس داد .

امام باقر (علیه السلام) مى فرماید : امیرالمؤمنین (علیه السلام) همواره مى فرمود : براى اهل تقوا نشانه هایى است که به آنها شناخته مى شوند : راستى در سخن ، اداى امانت ، وفاى به پیمان ، کمى عجز و بخل ، صله ى ارحام ، مهرورزى به ناتوانان ، کمى موافقت با زنان ، بذل نیکى ، حسن خلق ، گستردگى بردبارى و پیروى دانش در آنچه که انسان را به خدا نزدیک مى کند ، خوشا به حال اهل تقوا ، و بر آنان باد خوبى عاقبت(2) .

مردى به محضر حضرت سجاد (علیه السلام) آمد و گفت : من گرفتار زنانم ، روزى زنا مى کنم و روزى روزه مى گیرم ، آیا روزه ام کفاره ى زنایم مى شود ؟ حضرت به او فرمود : چیزى نزد خدا محبوب تر از این نیست که اطاعت شود و از معصیت او بپرهیزند ، بنابراین نه زنا کن و نه روزه بگیر ، سپس او را نزدیک خود خواند و دستش را گرفت و به او خطاب کرد ، عمل اهل دوزخ را انجام مى دهى و امید به ورود به بهشت را دارى ؟(3)

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ کافى : 2 / 76 ، باب الطاعة و التقوى ، حدیث 8 ; بحار الانوار : 67 / 282 ، باب 56 ، حدیث 1 .

2 ـ خصال : 2 / 483 ، حدیث 56 ; تفسیر عیاشى : 2 / 213 .

3 ـ کافى : 5 / 541 ، باب الزانى ، حدیث 5 ; عدة الداعى : 313 ; بحار الانوار : 67 / 286 ، باب 56 .

 

صفحه 362

 

در وصیت پیامبر به ابوذر است :

عَلَیکَ بِتَقوىَ الله فإنّهُ رأسُ الأمرِ کُلّه(1) .

بر تو باد به تقوا و خداترسى ، زیرا تقوا رأس همه ى کارهاست .

ایمان و تقوا

یایمان، عبارت است از تصدیق در باطن به چیزى، مث ایمان به خدا; یعنى تصدیق وجدان و باطن ما به پروردگار، امّا ایمان در عمل ثابت مىشود و تحقق مىپذیرد.
در روایت داریم:

الإیمان لایکون إلاّ بالعمل والعمل منه ولا یثبت الإیمان إلاّ بالعمل.

ایمان، جز با عمل تحقق نمىپذیرد و عمل، جزئى از آن است و ایمان جز با عمل، ثابت و پایدار نمىماند.
ما باید همیشه از ایمان خود مواظبت کنیم تا به آن آسیب نرسد و هیچ امرى یا پیشامدى، باعث سست شدن آن نشود.
بسیارى از موارد ایمان آمیخته با یقین نیست.
ایمان درجات و مراتبى دارد.
و در درجات مختلف ایمان، آثار عملى متفاوتى مشاهده مىشود و نمىتوان از همه، یکسان، انتظار عمل داشت.
و البته ایمان کامل، با عمل استوار توأم است.
ایمانهاى ضعیف، در مقام عمل سستى و تردید به دنبال دارد.
ایمان، در دل استقرار مىیابد و تنها از جنس علم نیست، بلکه علم و اراده است که منجر به عمل مىشود (در حالى که علم، تنها، مىتواند منجر به عمل نشود).
و على(علیه السلام)مىفرماید:
«ایمان کامل، از عمل متولد مىشود.»
تقوا حالتى است که پس از تزکیه نفس و زینت یافتن آن به زیور اخلاق نیکو دست مىدهد.
اصل تقوا و معناى حقیقىاش، توجه تام به پروردگار است و این که درهیچ حالى، از یاد پروردگار غافل نشویم، و یادش یعنى حضور، و حضورش، رعایت ادب حضور او را در ما ایجاد مىکند.
تقوا عبارت است از یکى کردن ایمان، دل و عمل.
در تعاریف تقوا، موارد زیر آمده است:
ــ تقوا، یعنى هرچه مىدانیم، عمل کنیم.
ــ تقوا، یعنى نگهدارى خود از گناه.
ــ تقوا، یعنى پرهیز از غیر خدا.
حضرت على(علیه السلام) در نهجالبلاغه، در خطبه همّام، اشاراتى زیبا به صفات متقین دارد که زیباترین توصیف درباره تقواست.
به آن جا مراجعه کنید.
در قرآن کریم، در سوره بقره، آیه 197، داریم:
(وتزوّدوا فإنّ خیرالزّاد التّقوى)

و براى خود توشه برگیرید که در حقیقت، بهترین توشه، پرهیزگارى است.
تقوا سه مرتبه دارد:
اوّل ـ تقواى عام، که ترک حرام و عمل به واجب است.
دوم ـ تقواى خاصّ، که ترک خلاف است.
سوم ـ تقواى خاصِّ خاصّ، که ترک هر گونه شبهه است.
نکته بسیار مهم این است که تقوا، توشه و رزق ماست و این رزق کریم است و به عبارت دیگر، تقوا، رزق معنوى ماست.
در باره تقوا در قرآن کریم، اشاراتى زیبا داریم; من جمله:
(فإنّ الله یحبّ المتّقین)

بىتردید خداوند، پرهیزگاران را دوست دارد.
(إن أولیاؤه إلاّ المتّقون)

چرا که سرپرست آن جز پرهیزگاران نیستند.
خداوند مىفرماید که شرط دوستى، تقواست و اگر انسان حلاوت دوستى خدا را بچشد، همیشه عامل به وجود آمدن این محبت را، که تقواست، دنبال مىکند.
تقوا با ارزشترین سرمایه انسان است، و نتیجهاش، قرار گرفتن در جاذبه محبت پروردگار است که بالاترین مرحله تکامل است.
با کرامتترین و شریفترین انسانها نزد خدا، با تقواتریناند:
(إنّ أکرمکم عند الله أتْقیکم)

و این کرامتى، که انسان در اثر تقوا به دست مىآورد، از نظر ارزش و عظمت، قابل مقایسه با آن کرامت عمومى انسان نیست که در آیه 70 سوره اسراء آمده است:
(ولقد کرّمنا بنىآدم)

که کرامت عمومى انسان نسبت به دیگر موجودات است (و آن هم با ارزش است).
البته شاید در همین آیه نیز این کرامت، در نهایت به تقوا برسد.
از امتیازات دیگر تقوا این است که عامل جدایى حق از باطل در انسان مىشود که درسوره انفال، آیه 29، خداوند متعال مىفرماید:
(یا أیّها الّذین آمنوا إن تتّقوا الله یجعل لکم فرقاناً)

اى کسانى که ایمان آوردهاید، اگر از خدا پروا دارید، براى شما ]نیروى[ تشخیص ]حق از باطل[ قرار مىدهد.
و حیله مکاران، راهى به جانهاى مردم با تقوا ندارد که خداوند متعال در آیه 120 سوره آل عمران مىفرماید:
(وإن تصبروا وتتّقوا لایضرّکم کیدهم شیئاً)

و اگر صبر کنید و پرهیزگارى نمایید، نیرنگشان هیچ زیانى به شما نمىرساند.
و پایان و عاقبت کار متقین، عاقبتى خیر است که باز در قرآن کریم در سوره آل عمران، آیه 120، داریم:
(وإنّ للمتّقین لحسن مآب)

و بىگمان پرهیزگاران را سرانجامى خوش است.