بررسی رابطه هوش هیجانی با رضایت شغلی کارمندان زندان اصفهان

اختصاصی از فایلکو بررسی رابطه هوش هیجانی با رضایت شغلی کارمندان زندان اصفهان دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

هدف از انجام این پژوهش بررسی رابطه ی میان هوش هیجانی و رضایت شغلی در کارکنان زن و مرد (پاسیاران، کادر اداری ، مراقبین) زندان اصفهان در سال 1390 می باشد که تعداد کل آنها 800 نفر است . در این پژوهش هیجده فرضیه مورد بررسی قرار گرفت . نمونه ی پژوهش شامل 120 نفر از کارکنان است که با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شده اند . این پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بوده است . جهت جمع آوری داده ها ، از پرسشنامه هوش هیجانی (بار – اٌن)، با ضریب آلفای( 96/0)و رضایت شغلی بری فیلد و روث ضریب همسانی درونی(93/0)، استفاده شد. تعداد 18 فرضیه مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. برای تجزیه و تحلیل داده ها از رو ش های آمار توصیفی و آمار استنباطی(ضریب همبستگی ساده r وآزمون‌F) استفاده شده است.

با توجه به داده های جداول آماری نتایج نشان داد میان هو ش هیجانی و رضایت شغلی ، درکارکنان مرد (پاسیاران، کادر اداری ، مراقبین) زندان رابطه معنادارمشاهده گردید (05/≥p  ).همچنین میان رضایت شغلی ومؤلفه های هو ش هیجانی (حل مسئله ، شادمانی، استقلال، تحمل استرس، خود شکوفائی، خوداگاهی، واقع گرائی، خوش بینی، روابط بین فردی، احترام به خود، کنترل تکانه، انعطاف پذیری، مسئولیت پذیری اجتماعی، همدلی، خود ابرازی ) درکارکنان سه گروه کارمندان مرد زندان، رابطه معنادار مشاهده گردید. بین هوش هیجانی سه گروه اختلاف معنا دار مشاهده گردید. میانگین نمره­ی هوش هیجانی در پاسیاران بیشتر ین و کادر اداری کمترین (05/≥p ) بود اما بین رضایت شغلی سه گروه اختلاف معنا دار مشاهده نگردید (05/≥p  ).

فصل اول

کلیات ...............................................................................................................................................2

بیان مسئله..........................................................................................................................................3

اهمیت موضوع تحقیق.......................................................................................................................5

اهداف تحقیق............................................................................................................. ......................6

فرضیه‌ های خلاف تحقیق..................................................................................... ..........................7

فرضیه‌ های صفر تحقیق.......................................................................................... ........................8

متغیرهای تحقیق.................................................................................................... ..........................9

تعریف واژه ها............................................................................................................... ..................9

الف)تعریف نظری واژه ها.................................................................................. .............................9

ب) تعاریف عملیاتی................................................................................... . .................................10

فصل دوم

ادبیات تحقیق

مقدمه..............................................................................................................................................12

بحث نظری تحقیق..........................................................................................................................12

تعریف هوش

هوش...............................................................................................................................................14

هیجان................................................................................................................... ..........................15

تاریخچه مطالعات هوش هیجانی.....................................................................................................16

ابعاد چهارگانه ی مدل مایر و سالووی.............................................................................................19

مؤلفه های هوش هیجانی................................................................................................................20

هوش هیجانی، چه فرقی با هوش منطقی دارد؟..............................................................................22

هوش هیجانی، چه جور هوشی است؟............................................................................................23

تئوری هوش هیجانی گلمن.............................................................................................................25

چگونه می توان هوش هیجانی را بالا برد؟......................................................................................27

ویژگی افرادی که هوش هیجانی بالایی دارند..................................................................................29

نقش هوش هیجانی در محیط کار و زندگی....................................................................................31

نقش هوش هیجانی در رضایت شغلی............................................................................................34

تعاریف رضایت شغلی....................................................................................................................35

عوامل انتخاب شغل........................................................................................................................38

عوامل رضایت شغلی......................................................................................................................39

آثار وجود رضایت شغلی................................................................................................................42

روش های ارزیابی رضایت شغلی...................................................................................................44

نظریه های رضایت شغلی...............................................................................................................50

نظریه امید و انتظار..........................................................................................................................50

نظریه ارزش....................................................................................................................................51

نظریه بریل.......................................................................................................................................51

نظریه نقشی.....................................................................................................................................51

نظریه نیازها.....................................................................................................................................52

نظریه هرزبرگ.................................................................................................................................53

نظریه هالند......................................................................................................................................54

نیروی انسانی در سازمان سالم.........................................................................................................55

تاثیر رضایت شغلی در موفقیت سازمانی.........................................................................................55

تحول تحقیقات در زمینه رضایت شغلی..........................................................................................57

پیشینه تحقیقات...............................................................................................................................59

فصل سوم

روش تحقیق

روش تحقیق....................................................................................................................................67

جامعه آماری....................................................................................................................................67

نمونه ی آماری................................................................................................................................67

روش نمونه گیری...........................................................................................................................68

روش جمع آوری اطلاعات.............................................................................................................68

پرسشنامه رضایت شغلی بری فیلد و روث.....................................................................................68

پرسشنامه هوش هیجانی (بار – اٌن) ...............................................................................................69

روش تجزیه و تحلیل آماری داده‌ها.................................................................................................69

فصل چهارم

تجزیه و تحلیل آماری

مقدمه..............................................................................................................................................71

فرضیه های تحقیق................................................................................................................80 - 71

فصل پنجم

بحث و نتیجه گیری

خلاصه طرح و نتایج پژوهش.........................................................................................................82

بحث در یافته ها.............................................................................................................................85

محدودیت های تحقیق....................................................................................................................87

پیشنهادات.......................................................................................................................................88

پیشنهاد های پژوهشی.....................................................................................................................90

فهرست منابع

منابع.................................................................................................................................................92

ضمائم

پرسشنامه رضایت شغلی بری فیلد و روث.....................................................................................97

پرسشنامه هوش هیجانی بار -  اُن .................................................................................................98

فهرست جدول ها و نمودارها

جدول ( 1 – 4 ) ضریب همبستگی بین رضایت شغلی و...............................................................71

جدول ( 2 – 4 ) ضریب همبستگی بین رضایت شغلی و... .........................................................71

جدول ( 3 – 4 ) ضریب همبستگی بین رضایت شغلی و... ..........................................................72

جدول ( 4 – 4 ) ضریب همبستگی بین رضایت شغلی و... ..........................................................72

جدول ( 5 – 4 ) ضریب همبستگی بین رضایت شغلی و... ..........................................................73

جدول ( 6 – 4 ) ضریب همبستگی بین رضایت شغلی و... ..........................................................73

جدول ( 7 – 4 ) ضریب همبستگی بین رضایت شغلی و... ..........................................................74

جدول ( 8 – 4 ) ضریب همبستگی بین رضایت شغلی و... ..........................................................74

جدول ( 9 – 4 ) ضریب همبستگی بین رضایت شغلی و... .........................................................75

جدول ( 10 – 4 ) ضریب همبستگی بین رضایت شغلی و... .......................................................75

جدول ( 11 – 4 ) ضریب همبستگی بین رضایت شغلی و... .......................................................76

جدول ( 12 – 4 ) ضریب همبستگی بین رضایت شغلی و... .......................................................76

جدول ( 13 – 4 ) ضریب همبستگی بین رضایت شغلی و... .......................................................77

جدول ( 14 – 4 ) ضریب همبستگی بین رضایت شغلی و... .......................................................77

جدول ( 15 – 4 ) ضریب همبستگی بین رضایت شغلی و... .......................................................78

جدول ( 16 – 4 ) ضریب همبستگی بین رضایت شغلی و... .......................................................78

جدول ( 17 – 4 ) : میانگین بین هوش هیجانی سه گروه... ..........................................................79

فهرست جدول ها و نمودارها

نمودار ( 1 – 4 ) : نمودار میانگین بین هوش هیجانی سه گروه.......................................... ..........79

جدول ( 18 – 4 ) مقایسه میانگین نمره هوش هیجانی سه گروه... ...............................................79

جدول ( 19 – 4 ) : میانگین بین رضایت شغلی سه گروه... .........................................................80

نمودار ( 2 – 4 ) : نمودار میانگین بین رضایت شغلی سه گروه... ................................................80

....................................................................................12

دانلود مقاله بررسی رابطه بین هوش هیجانی و خلاقیت

اختصاصی از فایلکو دانلود مقاله بررسی رابطه بین هوش هیجانی و خلاقیت دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

بررسی رابطه بین هوش هیجانی و خلاقیت در بین دانشجویان رشته های علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی

مقدمه :
مطالعات نشان داده است که بشر اصولاً بکارگیری روشهای خلاق را در یادگیری ترجیح می دد و روشهایی نظیر کاوش ، لمس کردن و پرسش و آزمایش و دنبال مجهول رفتن و نظریه دادن ، معلمین برخلاف متعلمین اغلب طرفدار دیکته کردن دانش و اطلاعات هستند ، تحقیقات نشان داده است که بسیاری از مطالب درسی ، اگر نگوییم همه ی آنها با روشهای خلاق بسیار با صرفه تر و موث تر است روشهای دیکته کردن آموخته می شوند علاوه بر آن بسیاری از افراد واکنشی بسیار قوی نسبت به یادگیری خلاق از خود نشان می دهیم ، آنها روشهایی که این امکان و اجازه را می دهد و از آنها می خواهد که خود دنبال مجهول و کشف پاسخ بروند ، میزان یادگیری بسیار بالا و در روشهایی که اطلاعات به آنها دیکته می شود ، سرعت و میزان یادگیری بسیار پایینی داشته اند. یادگیری از طریق بکارگیری استعدادهای خلاق ، عموماً به شکل های درک مسأله ، یا نواقص ، حدس زدن و ساختن فرضیه درباره راه حل آن، آزمایش کردن این حدسیات ، تجدید نظر و اصلاح حدسیات و استخراج نتایج آزمایش بروز می کند . در این فرایند یکی از غرایض قوی بشری نقش مهمی بر عهده می گیرد و آن تنشی است که بشر در مقابل یک مجهول یا غیر حقیقت احساس می کند . او سعی دارد به صورتی خود را از این تنش آزاد سازد و این انگیزه او را وادار به پرسیدن و حدس زدن و پی گیری مطلب می نماید حتی پس از حدس زدن ، تردید درباره صحت حدس هنوز باعث نارضایتی است . در دنیای پیچیده کنونی که شاهد رقابت های بسیار فشرده جوامع گوناگون برای دستیابی به جدیدترین فناوری و منابع قدرت هستیم افراد تیزهوش و دارای هوش هیجانی که خلاق هستند و صاحبان اندیشه نو و تفکر واگرا به مثابه گرانبهاترین سرمایه ها از جایگاه بسیار والا و ارزشمندی برخوردار است و در چنین عصری باید برای اداره سازمان های گوناگون اجتماعی – فرهنگی و اقتصادی و آموزش و به نوآوری و نوجویی و نظرخواهی و بهره گیری از دستاوردهای اخلاقی ، علمی و فنی بشر همت گذاشت . امروز جامعه بیش از هر زمان دیگر به افراد هوشمند و خلاق نیاز دارد ، هر قدر جهانی که در آن زندگی می کنیم پیچیده تر می شود نیاز به شناسایی و پرورش ذهن های خلاق و آفریننده نیز بیشتر و شدیدتر می گردد به همین دلیل در شرایط کنونی ، مسأله خلاقیت از مهمترین مسائل در قلمرو روانشناسی آموزشگاهی است و همین طور رابطه نزدیکی با هوش به خصوص هوش هیجانی دارد . با توجه به این امر باید مدیرانی مبتکر و خلاق را برای رده های متفاوت مدیریت برگزید ، مدیران توانمندی که قادر باشند با اتخاذ تدابیر و شیوه های بایسته به ویژه در دستگاه آوزش و پرورش و مراکز دانشگاهی زمینه را برای تجلی بروز استعدادها و خلاقیت دانشجویان فراهم آورد . اگر با استناد به نظر ژان کیا ژه هدف اصلی آموزش در مراکز دانشگاهی و آموزش و پرورش را آفرینش و به ویژه آفرینش انسان های توانا به انجام دادن کارهای نو و انسان های خلاق و نوآفرین و کاشف بدانیم . ( سیدیحی محمدی – 1384 )
بیان مسأله :
با توجه به اهمیت خلاقیت و نوآوری در مراکز دانشگاهی و رابطه آنبا هوش هیجانی موضوع پژوهش در این تحقیق بیان مسأله به این صورت است که بین خلاقیت و روحیه خلاق و هوش هیجانی دانشجویان رشته های علوم انسانی می تواند رابطه وجود داشته باشد و با اینکه دانشجویان رشته علوم انسانی تدبیر و تفکری در رابطه با حل مسأله و یا پیدا کردن راه حل هایی جهت حل مسأله ندارند می توانند خلاق باشند . واژه خلاقیت عمر طولانی ندارد – واژه نامه انکلیسی آکسفورد – ظهور این کلمه را به سال 1875 میلادی در کتابی راجع به ادبیات نمایش و انگلیسی نسبت می دهد . در این کتاب قدرت خلاق شکسپیر سخن رفته است . خلاقیت واژه های بسیار مهم و ارائه تعریض از آن مشکل است و بنابراین با توجه به روحیه خلاق جوانان این قشر مهم جامعه و اینکه هوش بخصوص هوش هیجانی می تواند نقش بسزایی در نوآوری داشته باشد که در اندازه گیری هوش هیجانی بیشتر به توان باالقوه انجام کار توجه می شود تا حاصل کار ، یعنی بیشتر به فرایندها توجه داریم تا پیامدها تأکید نموده است که نتایج پژوهش های انجام شده در خصوص هوش هیجانی انجام داده اند متوجه شده اند مدارس و مراکز عالی موفق هستند که به ایجاد رابطه مناسب بین دانشجویان و اساتید و دانش آموز و معلم کمک می کند هوش هیجانی می تواند در روحیه خلاق جوانان نقش داشته باشد به این صورت که به کارگیری استعداد و رغبت و هوش لازم برای نوآوری لازم و ضروری است . ( جلالی – 1384 )
سوال مسئله :
آیا بین هوش هیجانی و سلامت روانی دانشجویان علوم انسانی دانشگاه آزاد واحد ابهر رابطه معنی داری وجود دارد ؟
اهداف تحقیق :
هدف از تحقیق حاضر این است که بین هوش هیجانی و خلاقیت رابطه وجود دارد و این که آیا احساسات شناختی ، جسمانی و روحی می تواند در نوآوری و ابتکار نقش بسزایی داشته باشد یا نه رابطه ای بین هوش هیجانی و هوشی که شامل توانایی اداره مطلوب خلق و خوی و وضع روانی است در ارائه نوآوریها و ابتکارات نقش بسزایی نداشته و می توان گفت که رابطه ای بین این دو متغیر وجود ندارد .
اهمیت و ضرورت تحقیق :
از آنجا که خلاقیت و نوآوری برای بقای سازمانها به ویژه مراکز آموزشگاهی و دانشگاهی امری حیاتی است و ذهنی که در جستجوی ثبات است راکد می ماند . خلاقیت کم ، نشانه یک فرد عادی است و خلاقیت زیاد آدم های خلاق و مبتکر را از دیگران متمایز می سازد . در مورد ارتباط بین بهره هوش هیجانی و خلاقیت نمی توان به درستی رابطه ای را تصور کرد زیرا بسیاری از افراد خلاق افراد باهوش بالا نیستند ولی شاید از لحاظ هوش هیجانی در رتبه بالایی باشند انگیزه دیگر خلاقیت کنجکاوی نسبت به رویدادها و پدیده های محیط زندگانی همیشه موجب برخورد با مسئله می شود گاه خلاقیت در شیوه حل مسأله و گاه در طرح آن است می توان گفت که اهمیت و ضرورت تحقیق داشتن روحیه شاد و امیدوا است و افرادی که نسبت به رویدادها و مسائل محیطی دیدگاه منفی دارند نمی توانند خلاق و نواندیش باشند مبارزه با درماندگی و آزاد بودن و آزاد زیستن سیوه زندگی انسان های خلاق است و امید است که با ارائه بررسی رابطه خلاقیت و هوش هیجانی در بین قشر جوان بتوانیم در زمینه نوآوری قدم و گامهای موفقی برداریم و این تحقیقات را در مراکز عالی آموزشگاهی و دانشگاهی بکار ببریم . ( رهاورد – 1383 )
زمینه تحقیق :
بین هوش هیجانی و خلاقیت دانشجویان رشته غلوم انسانی دانشگاه آزاد واحد ابهر رابطه معنی داری وجود دارد .
متغیرهای تحقیق :
هوش هیجانی : متغیر وابسته
خلاقیت : متغیر مستقل
تعاریف عملیاتی و نظری واژه ها و مفاهیم
تعریف نظری هوش هیجانی : عبارتند از هوش شناختی شناور که مشتمل بر شناخت احساسات خویشتن و استفاده از آن برای اتخاذ تصمیم های مناسب در زندگی است که توانایی اداره مطلوب خلق و خوی و وضع روانی و کنترل تکانش هاست . هوش هیجانی ، هوش غیر شناختی ، ابعاد شخصی – هیجانی و اجتماعی و حیات هوش را که اغلب بیشتر از جنبه های شناختی آن در عملکردهای روزانه موثرند مخاطب قرار می دهد . ( سید یحیی محمدی – 1385 )
تعریف عملیاتی هوش هیجانی : عبارت است از نمره ای که آزمودنی از آزمون هوش هیجانی بدست آمده است .
تعریف نظری خلاقیت : عبارت است حل یک مشکل یا سلسله ای از مسائل کوچک و بزرگ خلاقیت اظهار وجود و استقلال طلبی و حفظ شخصیت انسان این تعریفی است که راجرز در رابطه با خلاقیت می کند ( کرباسی – 1384 )
لوتانز ( 1992 ) خلاقیت را بوجود آوردن تلفیقی از اندیشه ها در هیانت های افراد و یا گروهها در یک روش جدید تعریف کرده است .
رضائیان ( 1374 ) خلاقیت را بکارگیری توانائیهای ذهنی برای ایجاد یک فکر یا مفهوم جدید است . متداول ترین برداشت از خلاقیت عبارت است از اینکه فرد فکری نو و متفاوت ارائه دهد . ( کرباسی – 1384 )
تعریف عملیاتی خلاقیت عبارتند از نمره ای است که آزمودنی از آزمون خلاقیت بدست آورده است .

فصل دوم :
پیشینه و ادبیات تحقیق

مرور سوابق نظری و پیشینة مورد مطالعه:
یحیی بیات 1380 در تحقیقی که با عنوان عوامل درون مدرسه ای موثر بر خلاقیت دانش آموزان انجام داده نشان می دهد که بین رفتارهای حمایتی، هدایتی، و ممانعتی مدیر و خلاقیت دانش اموزان رابطة معنادار آماری وجود ندارد ولی بین جنسیت و خلاقیت همبستگی معناداری وجود دارد.پسران در مقایسه با دختران از نظر خلاقیت (مجموع نمرات و انعطاف پذیری و بسط و ابتکار) نمرات بالایی را کسب نمودند پس در نتیجه این پژوهش دانش آموزان پسر خلاق تر از دانش آموزان دختر بوده اند.
علی رقم رابطه همبستگی کوچک بین نمرات آزمون های خلاقیت و آزمون های هوش صاحب نظران معتقدند که نباید انتظار داشت افراد خلاق در میان افراد دارای هوش بهر کم یافت شود.گیلفورد و کریستین سن( 1973) دربارة رابطه بین هوش بهر و خلاقیت گفته اند که تایک سطح معین از هوش بهر، یعنی حدود 120 بین هوش و توانایی های خلاق قدری همبستگی وجود دارد.اما بالاتر از هوش بهر 120 این هبستگی دیده نمی شود.هم چنین گفته شده است که دانش آموزانی که از لحاظ پیشرفت تحصیلی از دیگران وضع بهتری دارند یا احتمال بیشتری ممکن است دارای ویژگی های تفکر خلاق باشند.(سیف، 1372)
روان شناسان ، هوش را مهارتی هم گرا یا استعدادی می شناسند که به طور کامل به سوی پاسخ متوجه می شود.در حالی که خلاقیت را استعدادی واگرا دانسته اند که پاسخ های گوناگونی را مجسم می سازد.تحقیق های انجام یافته پیرامون هوش و خلاقیت نشان داده اند شاگردانی که در این دو امر برجسته بوده اند می توانستند در خود تسلط و آزادی کامل به وجود آورند و هم دارای رفتار بزرگسالان و کودکان باشند آنهایی که از لحاظ هر دو ویژگی در پایین ترین مرتبه قرار داشتند افرادی گیج و سر درگم به نظر می رسیدند که غالباً رفتاری دفاعی یا تلافی جویانه داشتند ، فعالیت های شدید دفاعی در پیش می گرفتند و به انواع بیماریهای روان تنی گرفتار بودند اما کسانی که از هوش بالا برخوردار بوده اند و در خلاقیت در درجة پایین بودند به آن دسته از شاگردان اختصاص داشت که در درس های خود وسواس فراوانی به خرج می دادند و از شکست های تحصیلی واهمه داشتند.ولی کسانی که در درجه پایین هوش بودند ولی از جهت خلاقیت مقام والایی داشتند.غالباً از خود و از مدرسه بی زاری نشان می دادند و به مدرسه و درس و معلم با دیدة خشم و ناراحتی می نگریستند و زمانی که از کارهای درسی نگرانی نداشتند استعداد و درخشان خود را در خلاقیت و مهارت های شناختی به خوبی بروز می دادند( پارسا، 1371 ص 91).
با روز(1966) در مطالعه خود همبستگی بین خلاقیت و معدل نمره های تحصیلی را در پسران 40% و در دختران 61% گزارش کرده است.
حشمتی (1376) نیز همبستگی معناداری را بین خلاقیت و پیشرفت تحصیلی به دست آورده است و اعلام نموده است که خلاقیت با درس های املاء – انشاء قرائت فارسی، ریاضی و هنر همبستگی دارد ولی این همبستگی با درس علوم مشاهده نشده است.
ادبیات و پیشینه تحقیق:
هنگامی که ما عبارت « شخص خلاق» را می شنویم.احتمالاً به فردی مشهور، خارق العاده و عجیب فکر می کنیم که زندگی غیرمعمولی دارد و کارهای شگفت انگیز و غیرمتقربه زیادی انجام داده است.این طرز تفکر نشان می دهد که تعداد بسیار کمی از افراد می توانند خلاق باشند.در حالی که خلاقیت فرد را توصیف نمی کند بلکه ایده ها و تولیداتی را که به طرز مناسبی تازگی دارند تعریف می کند.
خلاقیت چیزی نیست که در اختیار گروه خاصی از افراد باشد بلکه خلاقیت یک ظرفیت ذهنی است که همگی افراد نسبت یا درجه ای از آن را در اختیار دارند و با ترتیب صحیح می توانند آن را شکوفا کرده و به فعلیت برسانند.
خلاقیت یعنی رسیدن به نتیجه ای که آن را از قبل پیش بینی نکرده باشیم، اصطلاح « آهان فهمیدم» اصطلاحی است که همگی ما بارها آن را به کار برده ایم ولی افراد خلاق کسانی هستند که فراوان از این اصطلاح استفاده می کنند.مکنیون برای خلاقیت سه شرط را لازم می داند، وی معتقد است خلاقیت متضمن پاسخ یا مفهومی نو است، باید مشکل گشا باشد و مبتکرانه صورت گیرد.وی همچنین در گزارش پژوهشی خود نتیجه می گیرد که افراد خلاق در تفکر خود مستقل ترند ولی در عین حال از پیشنهادها و داده های ارائه شده توسط دیگران با آغوش بازتری استقبال می کنند؛ آنها موفق پذیرتر و در عین حال خود رأی تر هستند، شوخ تر و در عین حال عبوس ترند( تورنس ، ترجمه قائم زاده، 1372).موریس دبس نیز بیان می کند که خلاقیت فرآیندی فکری است که با هوش معمولی که بوسیله هوش بهر ارزیابی می شود تفاوت دارد.خلاقیت به تفکر واگراست که تحلیل را به کار می برد و نوآوری را در سطوح مختلف افزایش می دهد.هم چنین خلاقیت مستقیماً در کار خلق و ایجاد شرکت دارد و در کودک کم سال ابتدا به شکل متعدد و فراوان دیده می شودو بعد به تدریج تفکیک می گردد و ساخت می یابد تا که بالاخره به تولید انرژی معینی منتهی می شود.علاوه بر این خلاقیت در تمامی فعالیت های انسانی ، فنون ، اقتصاد، علم و.. دیده می شود(بودو ، 1385)
استاین خلاقیت را فرآیندی می داند که نتیجه آن یک اثر شخصی است و توسط گروهی اجتماعی در یک برهه زمانی به عنوان چیزی مفید و ارضا کننده پذیرفته می شود انرسن نیز معتقد است خلاقیت دارای چند بعد است و عبارت است از عمیق تر کندن، دوباره نگاه کردن، خط زدن اشتباه ها و.... و کسی که مسأله خلاق را حل می کند باید قادر باشد مسأله را گسترش داده، آن را باز کند و یا اجزای آن را تشخیص دهد ( تورنس، ترجمه قاسم زاده، 1372). وی هم چنین بیان می کند که خلاقیت در کودکان امری همگانی است ولی در مورد بزرگ سالان تقریباً وجود ندارد، خود به خود این سئوال پیش می آید که چه بر سر این توانایی عظیم و همگانی بشر می آید( بودو، ترجمه خانزاده، 1385).
تورنس معتقد است، فرد خلاق کسی است که توانایی دیدن اشیاء از نظرگاه های تجسمی و نگرش به مسایل از نقطه نظرهای مختلف را دارد.وی بیان می کند که فرد خلاق می تواند به طور مکرر به یک جسم یا وضعیت معمولی برگردد و آن را به طور متفاوت و هیجان انگیز درک کند، نویسنده خلاق کسی است که بتواند زندگی را به طرق جدیدی ببیند و دیده های خود را از طریق اشعار، داستان ها، نمایشنامه ها و سایر کارهای ادبی به نمایش درآورد، هنرمند نقاش و یا عکاس کسی است که بتواند مسایل را از دیدگاهی متفاوت ببیند و آنچه را می بیند از طریق یک نقاشی، مجسمه، عکس یا فیلم عرضه کند در هر زمینه از کوشش خلاق پیشرفت های بزرگ از افرادی به دست آمده که به آنچه به طور مکرر خود و دیگران دیده اند به طریق جدیدی بنگرد( اسبورن، ترجمه قاسم زاده، 1375).
اَش 1975معتقد است افراد خلاق به استقلال و خودمختاری گرایش دارند و این متضاد فعالیت هم رنگی است.وی همچنین ثابت کرده است که افراد معینی مجبور می شوند تحت فشار اکثریت باورهایی را بپذیرند که با آمادگی های ادراکی خود آن ها در تعارض است، در حالی که عده ای دیگر تسلیم فشار گروه نمی شوند و استقلال و قضاوت خود را محفوظ می کنند.این تفاوت، افراد را به سازشکار و غیرسازشکار تقسیم می کند که دومی از خصوصیات افراد خلاق است( شریعت پناهی، 1373)
به طور تقریبی همه وقتی با یک وضعیت ناقص رو به رو می شوند گرایش به قضاوت فوری دربارة آن دارند که نتیجه این رفتار عدم دستیابی به راه حل های ابتکاری است که این راه حل ها خسته کننده و عاری از هیجان هستند چنان که از روان شناسی گشتالت به خوبی روشن است یک شکل ناتمام ، در شخص تنش هایی برای وحدت بخشیدن و تکمیل بر می انگیزد.از این جا که این تنش باعث ایجاد گرایش در پخص برای « بستن زودرس» می گردد که نشانه آن تکمیل شکل به ساده ترین و واضح ترین صورت ممکن است در صورتی که این تنش کنترل شود به واکنش ها و پاسخ های ابداعی منجر می گردد.فرد خلاق کسی است که قادر است جهت ایجاد ایده های مبتکرانه ، برخوردی بازداشته و این گشودگی را به حد کافی ادامه دهد.
تعریف جامعی که از خلاقیت می توان ارائه داد تعریفی است که توسط ارلیچ ارائه شده است.وی معتقد است خلاقیت عبارت است از تجدید سازمان تجاربی که منحصر به فرد بوده و متفاوت از دانسته های قبلی است.در این تعریف به چند ویژگی برخورد می کنیم که به شرح آن ها پرداخته خواهد شد.
« تجدید سازمان اطلاعات» بدین معنا است که فرد خلاق همان اطلاعاتی که همگی ما در اختیار داریم، دارد ولی او می تواند این اطلاعات و تجارب را در رابطه های جدیدی قرار دهد و از نو سازمان بندی کند و به نتیجه ای نو برسد.« منحصر به فرد بودن» ویژگی دیگری بدین معنی است که فرایند خلاقیت به دلیل شخصی و درونی بودن دوبار تکرار نمی شود فرایندهای عینی که دوبار تکرار می شوند دیگر فرآیندی خلاق نیستند بلکه تبدیل به حل مسأله می شوند.منحصر به فرد بودن به تنهایی برای یک عمل خلاقه کافی نیست بلکه عمل خلاق باید در جهت رسیدن به یک هدف ، مفید واقع شود.
خلاقیت بیشتر اوقات در فرآورده هایی تجلی می کند که تخیل در به وجود آمدنشان نقش اساسی دارد.فرد خلاق گویی در یک بازی است، یعنی مقوله های خاص خود را می آفریند، به علاوه در برابر بسیاری از مسایل با طیب خاطر همان بازخوردی را ظاهر می کند که در مقابل بازی نشان می دهد.کودکی که خلاق است بازی ها، داستان ها، و اسباب بازی های جدید ابداع می کند یا در قبلی ها تجدید نظر می کند، داستان های تخیلی می گوید یا راه حل های زیادی برای مسایل ایجاد می کند، ارتباط ها و وابستگی های غیرعادی را درک می کند، حوادث و تجارب را به روش های غیرمعمول تفسیر می کند رویاباف است.درباره مسایلی اظهار شگفتی می کند که در سن او غیرعادی است، ممکن است در سال های اول زندگی یک هم بازی خیالی داشته باشد، از رویاها، افسانه پریان و داستان های علمی لذت می برد.ساختمان ها و فرایندهای جدید را مجسم نموده و می تواند آن ها در گفتار ، نوشتار، هنر ، موزیک و یا سایر اشکال هنری بیان کند(ارلیچ، ترجمه کلانکی، 1372).
برخی خلاقیت را با حل مسأله یکی می دانند.گانیه معتقد است یادگیری، سطوح مختلفی دارد و عالی ترین سطح یادگیری را حل مسأله می داند.می توان بین حل مسأله و آفرینندگی از این لحاظ تفاوت قایل شد که حل مسأله فعالیتی عینی تر از خلاقیت است و هدفی مشخص تر دارد.
به طوری که حل مسأله بیشتر بر واقعیت استوار است اما خلاقیت بیشتر جنبة درونی و شخصی دارد و مبتنی است بر تخیل و شهود.ویتینگ و ویلیامز معتقدند که خلاقیت مستلزم حل مسأله است اما افراد خلاق پیش از آن که مسیله را حل کنند آن را خلق می کنند یا بر پیچیدگی آن می افزایند.
مدت 30 سال است که روانشناسان کشف کرده اند که روش های ترتیبی والدین و ارزش های آن ها با خلاقیت کودکان در ارتباط است.البته امکان دارد که کودکان خلاق باعث شوند پدران و مادران روش های خاص اتخاذ نموده و به طرقی خاص عمل نمایند.
پدران و مادرانی که معتقد به دادن آزادی های زیادی به کودکانشان هستند زمینه را برای داشتن کودکانی خلاق فراهم می سازند.کودکان خلاق پدران و مادرانی دارند که برای آنها به عنوان یک فرد احترام قایل هستند، به توانائی آن ها ایمان داشته و معتقدند که آن ها منخصر به فرد هستند. خانواده هایی که برای کودکان خلاق هستند دارای ارتباط عاطفی فوق العاده نزدیکی نیستند در حقیقت تعجب آور است که در چنین خانواده هایی با خلاقیت کم تر ممکن است اتحاد خانوادگی کم تر و سردی بیشتری میان والدین و کودکان برقرار باشد.به علاوه این حقیقت دارد که خلاقیت یک کودک ممکن است به علت جو عاطفی خصمانه ، طرد کننده و یا فقدان رابطه صمیمانه متوقف گردد.به نظر می رسد که رمز کار در اعتدال باشد.کودک نباید بیش از اندازه به والدین وابسته باشد اما باید بداند که مورد علاقه و قبول آن ها قرار دارد.والدین کودکان خلاق در منزل قوانین زیادی وضع می کنند.این به آن معنی نیست که والدین کودکان خلاق به آن ها اجازه هر کاری می دهند، آن ها به عوض تعیین آئین خاص، مجموعه روشنی از ارزش ها را با کار خود به عنوان الگویی برای کودکان به نمایش می آورند و کودکان خود را تشویق می کنند که دریابند کدام رفتار نمایندة آن ارزش هاست.این والدین توجه زیادی به نیل به دستاوردها دارند.آن ها کودکان خود را تشویق می کنند که منتهای سعی خود را به عمل آورند و کارهای جالب انجام دهند.در یک بررسی در زمینه مقایسه خانوادة خلاق با خانواده ای با خلاقیت کم تر این نتیجه به دست آمد که والدین خلاق (خانواده خلاق) داشتن ضریب هوشی بالا و به دست آوردن نمرات بالا را کم اهمیت تر از نیروی تصور و صداقت می دانستند: والدین کودکان خلاق معمولاً دارای احساس امنیت نسبت به خود بوده و به دنبال موقعیت اجنماعی نیستند و در مقابل خواسته های اجتماع نسبتاً مصون هستند.به علاوه دارای شایستگی بسیار و علایق گوناگون هم در منزل هم در بیرون از منزل هستند.اینان تصور ذهنی روشنی از آینده کودک به عنوان یک فرد مستقل و مجزا شایسته احترام و محبت دارند که می توان انتظار داشت در هر شرایطی به صورت یک فرد پایبند اخلاق و مسئوول عمل کند، به علاوه به آن کودک به چشم شخصی نگاه می کنند که قادر است کارهای بزرگ و خلاق را با تمام استعدادها و مهارت هایی که داراست انجام دهد.اما از نظر استعداد، مهمترین جنبة رفتار والدین شوخ طبعی است.یعنی توانایی خندیدن به شرایط، حوادث و خود شخص ، یک بررسی نشان داد که در خانواده های کودکان خلاق شوخ طبعی وجود دارد.آن ها تقریباً به طور دائم در حال شوخی، شعبده بازی و تفریح هستند.اعضای خانواده اغلب اسامی مضحکی برای هم دارند و کلماتی را به کار می برند که فقط برای خودشان قابل درک است(آمابلی، ترجمه قاسم زاده، 1375).
اجزاء خلاقیت
خلاقیت سه جزء دارد.جزء یکم آن قلمرو مهارت هاست.قلمرو مهارت ها به منزلة مواد اولیه استعداد، آموزش و تجربه در یک حوزة خاص است، که تا حدودی ذاتی است و می توان گفت که کودکان با درجه های متفاوتی از این استعداد به دنیا می آیند.اما اگر فردی در این زمینه از استعداد کمی هم برخوردار باشد آموزش و تجربه می تواند سبب پیشرفت وی گردد.
جزءدوم، نحوة تفکر خلاق و مهارت های کاری است.بدین ترتیب که برخی شیوه های کاری، فکری و شخصیتی خاص در افراد وجود دارد که آن ها را فادر می سازد قلمرو مهارت های خود را در راه های جدید به کار گیرند.به نظر می رسد برخی از این مهارت ها ذاتی باشد.اما جنبه های دیگر از تفکر خلاق وجود دارد که می توان آن ها را به وسیله آموزش و تجربه افزایش داد.
سومین جزء خلاقیت انگیزة درونی است.این هم ممکن است تا اندازه ای فطری باشد اما تا حد بسیار زیادی به محیط اجتماعی بستگی دارد.انگیزه درونی شخص ممکن است به میزان زیادی از یک کار به کار دیگر تفاوت کند و به جالب بودن آن کار و زمینة اجتماعی آن بستگی داشته باشد این نکته بسیار مهم است که چیزی به عنوان «فعالیتی که از جنبة درونی جالب باشد» وجود ندارد بلکه یک فرد خاص با یک مقطع زمانی خاص است که می تواند فعالیتی را از جنبة درونی جالب کند (آمایلی، ترجمه قاسم زاده، 1375)
هوش و خلاقیت
روانشناسان، هوش را مهارتی هم گرا یا استعدادی می شناسند که به طور کامل به سوی پاسخ متوجه می شود در حالی که خلاقیت را استعدادی واگرا دانسته اند که پاسخ های گوناگونی را مجسم می سازد.تحقیق های انجام یافته پیرامون هوش و خلاقیت نشان داده اند شاگردانی که در این دو امر برجسته بوده اند و هم دارای رفتار بزرگسالان و کودکان باشند.آن هایی که از لحاظ هر دو ویژگی در پایین ترین مرتبه قرار داشتند افرادی گیج و سر در گم به نظر می رسیدند که غالباً رفتاری دفاعی یا تلافی جویانه داشتند، فعالیت های شدید دفاعی در پیش می گرفتند و به انواع بیماریهای روان تنی گرفتار بودند اما کسانی که از هوش بالا برخوردار بوده اند و در خلاقیت در درجة پایین بودند به آن دسته از شاگردان اختصاص داشت که در درس های خود وسواس فراوانی به خرج می دانند و از شکست های تحصیلی واهمه داشتند.ولی کسانی که در درجه پایین هوشی بودند ولی از جهت خلاقیت مقام والایی داشتند غالباً از خود و از مدرسه بیزاری نشان می دادند و به مدرسه و درس و معلم با دیده خشم و ناراحتی می نگریستند و زمانی که از کارهای درسی نگرانی نداشتند استعداد درخشان خود را در خلاقیت و مهارت های شناختی به خوبی بروز می دادند.(پارسا، 1371، ص 61)
تورنس (1975) همبستگی بین آزمون های خلاقیت و آزمون های هوشی را پایین گزارش کرده است.بنابراین از روی نمرات هوشی افراد نمی توان میزان خلاقیت آن ها را پیش بینی کرد.
علی رقم رابطه همبستگی کوچک بین نمرات آزمون های خلاقیت و آزمون های هوش صاحب نظران معتقدند که نباید انتظار داشت افراد خلاق در میان افراد دارای هوش بهر کم یافت شود.
گلیفورد و کریستین سن(1973) دربارة رابطه بین هوش بهر و خلاقیت گفته اند که تا یک سطح معینی از هوش بهر، یعنی حدود 120 بین هوش و توانایی های خلاق قدری همبستگی وجود دارد.اما بالاتر از هوش بهر 120 این همبستگی دیده نمی شود.هم چنین گفته شده است که دانش آموزانی که از لحاظ پیشرفت تحصیلی از دیگران وضع بهتری دارند با احتمال بیشتری ممکن است دارای ویژگی های تفکر خلاق باشند(سیف، 1372).
خلاقیت و پیشرفت تحصیلی
سیلبرمن معتقد است که تعلیم و تربیت بایستی فرد را برای کاری آماده کند که هنوز وجود ندارد و ماهیتش را حتی تصور هم نمی توان کرد و این امر تنها بدین صورت انجام می پذیرد که به کودکان آموزش داده شود چگونه یاد بگیرند و به آن ها نوعی انضباط فکری داده شود تا آنها را قادر سازد که اندوخته های عقلی بشر را صرف مسایل تازه کنند.توانایی تولید داده های تازه از طریق تجزیه و تحلیل ذهنی این داده ها یکی از جذاب ترین و ارزشمندترین مهارت بشری است(کالاگر، 1372)
تورنس در مورد رابطه بین نمره های آزمون خلاقیت خویش و پیشرفت تحصیلی کاربرد خلاق داده ها و سایر انواع موفقیت های خلاق را در نظر گرفته باشند و یا موضوع های درسی به روش های خلاق کسب شده باشند.اما در بسیاری از مطالعه های انجام شده هیچ یک از این دو در نظر گرفته نشده است(تورنس، 1374)، همچنین وی در مطالعه ای که به منظور برآورد روایی معیار بسط آزمون خویش انجام داده است به این نتیجه رسیده که این معیار بیش از هر یک از معیارهای خلاقیت تصویری ، با معیارهای پیشرفت در مدرسه رابطه دارد و در بررسی در مورد معیار انتزاعی بودن عناوین نیز گزارش داده است که دانشجویان از همتایان سنی خود که به داشنگاه نمی روند، در این مورد برتری دارند( تورنس، ترجمه قاسم زاده، 1372) ، تورنس در اثر خود موسوم به « هدایت استعداد خلاق» نشان داده است که بعضی مواد تحصیلی بیشتر از سایر مواد با خلاقیت در ارتباط هستند، به طوری که خلاقیت پیشرفت تحصیلی بیشتری را در مواد کلامی به خصوص قرائت امکان پذیر می سازد، در حالی که بهره هوشی بیش از هر چیز با ریاضیات همبستگی مثبت دارد.البته این نتایج در سطح مدارس ابتدایی به دست آمده است.وانگهی تورنس نشان می دهد که با خنثی کردن تأثیرات هوش بهر بین خلاقیت و قرائت ضریب همبستگی 48% به دست می آید ولی بین خلاقیت و ریاضی فقط ضریب 28% به دست می آید.(مفاخری، 1366)
اسبورن معتقد است کودکانی که در کلاس های بهترین نمره ها را می آورند بدن تردید در کارهای حافظه ای رکورد خوبی به دست می آورند ولی این بدان معنا نیست که آن ها در خلق ایده های جدید نیز به همان اندازه مهارت دارند.بر اساس آزمایش های علمی در مورد استعداد خلاقیت، تفاوت کمی بین افراد هم سن دانشگاه دیده و غیردانشگاهی، دیده شده است.در حقیقت تحصیل عامل اساسی نیست و بسیاری از افراد با مدارج بالای علمی از لحاظ خلاقیت بی بار هستند در حالی که بسیاری از افراد با وجود نداشتن تحصیلات رسمی موفقیت های برجسته ای در این زمینه به دست آورده اند(اسبورن، ترجمه قاسم زاده، 1375).
تیلور و همکاران (1962) بین نمره های آزمون پیشرفت تحصیلی و آزمون های خلاقیت ضریب همبستگی بزرگی به دست نیاورده اند.هم چنین گفته شده است که دانش آموزانی که از لحاظ پیشرفت تحصیلی از دیگران وضع بهتری دارند با احتمال بیشتری دارای تفکر خلاق هستند.گتزل و جکسون( 1962) نیز نشان داده اند که افراد بسیار خلاق، پیشرفت تحصیلی هم اندازه افراد باهوش نشان می دهند.همچنین کلازمایر و دیگران اظهار داشته اند در میان کسانی که نمره پیشرفت تحصیلی آن ها زیاد است.فرد خلاق، را بیشتر می توان یافت تا در میان کسانی که نمره پیشرفت تحصیلی آن ها کم است(سیف، 1372).
باورز(1966) در مطالعه خود همبستگی بین خلاقیت و معدل نمره های تحصیلی را در پسران 40% و در دختران 61% گزارش کرده است.
پژوهشگر ایرانی (امیری، 1358) از پژوهش خود به طور ضمنی نتیجه گرفته است که پیشرفت تحصیلی گروه خلاق از غیر خلاق بیشتر است.در پژوهشی نیز که توسط هاشمی در همان سال صورت گرفت بین نمره های درس های علوم اجتماعی و تاریخ و نمره های مربوط به خلاقیت همبستگی مثبت معنی دار پیدا کرده است.این پژوهشگر در تحلیل نتایج خود می گوید درس های تاریخ و علوم اجتماعی بیشتر مربوط به جنبة کلامی اند.لذا همان طور که تورنس یافته است با خلاقیت همبستگی بیشتری دارند تا سایر درس ها که کم تر کلامی هستند.هم چنین این همبستگی در جنبه های سیالی کلامی بیشتر بوده و در مورد درس تاریخ بیشتر از درس علوم اجتماعی گزارش شده است(هاشمی، 1358).
مفاخری(1366) همبستگی بین نمره خلاقیت و درس های جامعه شناسی و دانش اجتماعی را مشاهده نکرده است هم چنین وی در پژوهش خود بیان می کند که درس های ریاضی و امار هم با خلاقیت همبستگی ندارند و علت احتمالی این امر را ضعیف بودن دانش آموزان در این درس ها اعلام کرده است ولی بین نمره معیار سیالی خلاقیت و درس تاریخ نیز یک همبستگی بالا و بین نمره معیار انعطاف پذیری و جغرافیا نیز همبستگی بالا را گزارش کرده است(مفاخری، 1366).
در پژوهش دیگری که محسنی (1376) بر روی دانش اموزان شهرستان رشت انجام داده است بین خلاقیت و پیشرفت تحصیلی همبستگی مثبتی را پیدا کرده است و بیوکی (1376) نیز در ضمن نرم یابی آزمون تورنس به منظور تعیین روایی تست همبستگی بین نمره های آزمون و درس های هنر و انشاء را معنی دار گزارش داده است به طوری که این همبستگی با درس انشاء برابر با 48% و با درس هنر 47% به دست آمده است.
حشمتی (1376)نیز همبستگی معناداری را بین خلاقیت و پیشرفت تحصیلی به دست آورده است و اعلام نموده است که خلاقیت با درس های املاء ، انشاء قرائت فارسی، ریاضی و هنر همبستگی دارد ولی این همبستگی با درس علوم مشاهده نشده است.

خلاقیت و جنسیت
اسبورن معتقد است با وجودی که زنان در قدرت جسمانی ضعیف تر از مردان هستند، ولی در قدرت تصور این طور نیست در حقیقت آزمایش های متعدد نشان داده است که در زمینه خلق ایده های تازه، زنان استعداد بیشتری از خود بروز می دهند.پروفسور له مان در مطالعه خود نشان داده است که رکورد خلاقیت بین مردان بیش از زنان است، لیکن فقط در چند دهه اخیر تاریخ است که زنان فرصتی داشته اند تا بال های خلاقیت خویش را بگسترانند.همان طوری که در یک تجزیه و تحلیل از تفاوت های روانی بین دو جنس اشاره شده است، این تفاوت ها اکتسابی است ، نه ذاتی و وقتی زن به زندگی وسیع تری وارد می شود به نحو بارزی از بین می رود(اسبورن، ترجمه قاسم زاده، 1375).
تورنس در یک مطالعه پژوهشی تحت عنوان «تشخیص نقش جنسیت در تفکر خلاق» تفاوت مهمی بین امتیازهای خلاقیت کلی و هیچ کدام از امتیازهای جنسیت برای مرد یا زن پیدا نکرد.هم چنین دکتر جی آ میلتون در مطالعه پژوهشی خود با عنوان « اثر شناسایی اثر شناسایی رل جنسیت بر روی مهارت های حل مسأله» به این نتیجه رسید که مردان با خصوصیت های مذکر، مسایل را با سهولت بیشتری از مردان با خصوصیات های مؤنث حل می کنند و به همین ترتیب زنان با خصوصیت مذکر بیشتر از زنانی که خود را با نقش مؤنث شناسایی می کنند در حل مسایل موفق ترند(اسبورن، ترجمه قاسم زاده، 1375).
در پژوهشی که توسط سورش و موتیا انجام گرفت، نشان داده شد که پسرها در تفکر واگرا برتر از دخترها هستند و در تفکر همگرا بین دخترها و پسرها تفاوتی پیدا نکردند.(مفاخری، 1366)
پژوهشگر ایرانی (بیوکی، 1376) در مقایسه میانگین نمره های خلاقیت ، در هیچ یک از بخش های کلامی آزمون تورنس و نمره کل خلاقیت تفاوت معناداری را بین آزمودنی های دختر و پسر دوره راهنمایی مشاهده نکرده و تنها در بخش غیرکلامی آزمون، تفاوت معنی داری بین این دو گروه گزارش داد.هم جنین محسنی (1376) در پژوهش خود به طور ضمنی به این نکته دست یافت که بین خلاقیت دختران وپسران رابطه معنادار آماری وجود ندارد.هم چنین بین خلاقیت دانش آموزی شهری و روستایی اعم از دختر و پسر تفاوت معنا دار اماری وجود دارد.
حشمتی (1376) در پژوهش خود نشان داده است که در سنین دبستان دختران از پسران خلاق تر هستند در حالی که نادرپور در همان سال نشان داده است در دوران راهنمایی تحصیلی بین خلاقیت دختران و پسران تفاوت معناداری وجود ندارد.
رشد خلاقیت
به عقیده افلاطون ، تجربه بیش از آنکه بیفزاید می کاهد و جوانان به ایده های ابداعی نزدیک ترند تا پیرها اسبورن معتقد است که در بعضی موارد استعداد خارق العاده در سنین پایین شعله ور شده، سپس به زودی در آتش سوخته و نابود می گردد.ژرژ لاتون روانشناس آمریکایی اظهار می دارد که قدرت فکری ما تا سن 60 سالگی به رشد خود ادامه می دهد ولی پس از آن چنان کند تحلیل می رود که در 80 سالگی می تواند به خوبی 30 سالگی باشد.وی معتقد است به وجودی که افراد مسن گرایش به از دست دادن سایر قوای خود مانند حافظه را دارند ولی خلاقیت سن نمی شناسند(اسبورن، ترجمه قاسم زاده، 1385).
له مان در بررسی بر روی 1000 کار موفق خلاق، متوسط سنی که این نوع آوری ها در آن صورت گرفته بود را 74 سالگی ذکر کرد.وی همچنین معتقد است که آثار درجه یک خلاقیت معمولاً زمانی به وقوع پیوسته که افراد در محدودة سنی 25 تا 35 سالگی قرار داشته اند یعنی اوج باروری خلاقیت در سنین 25 تا 35 سالگی است و آثار درجه دوم خلاقیت 5 سال بعد بروز خواهد کرد یعنی در سنین 40 سالگی نلر معتقد است خلاقیت همانند رشد جسمانی دارای یک سیر تکاملی زمانی است که در انتهای دوران دبیرستان به منتهی خود می رسد.اما همان طور که خود او نیز اعتراف می کند علی رغم این که می توان فرض نمود خلاقیت نیز همچون هوش تا پایان دوره نوجوانی به رشد لازمة خویش می رسد باید این تصور را نیز داشت که در واقع خلاقیت پس از این سنین مراحل پختگی را طی کرده و نمودهای عالی تر آن شاید حتی در سنین بالاتر دیده شود.بنابراین خلاقیت از یک طرف مربوط به رشد مغزی است و از طرف دیگر به سبک دانش و تجربه ای که در طول زمان به دست می آید وابسته است.این عامل سبب می شود تا فرد خلاق با گذشت زمان از مضاعفی برخوردار گردد(سدود، 1369).حشمتی و نادرپور(1376) از پژوهش های خود نتیجه گرفته اند که در مقطع ابتدایی، خلاقیت از پایه سوم به پایه پنجم ، رشدی را از خود نشان می دهد. هم چنین در دوران راهنمایی این رشد از کلاس اول به سوم وجود دارد.
نقش معلم در پرورش خلاقیت
اغلب کودکا در عرض هفته زمان بیشتری را با مربیان خود می گذرانند تا باوالدینشان، مربیان بنابر ضرورت شغلی خود مستقیماً می توانند حس کنجکاوی طبیعی کودکان را تضعیف کرده و انگیزه آن ها را از بین ببرند و یا با ایجاد جوی مناسب سبب رشد و پرورش این استعداد شوند.
معلمانی که فقط بر حفظ مالب تأکید دارند با دادن عادت صرف به داشن آموز و باز پس گرفت اطلاعات علاوه به از بین بردن خلاقیت کودک به قدرت بیان، استدلال و ابداع او ضربه وارد می کنند و در نتیجه ایده های خلاقیت یا از بین رفته یا بسیار کاهش می یابند.بعد یادگیری به معنای کسب معلومات از کتاب ها به رشد توانائی ها و ایجاد تفکر خلاق کمک نمی کند دانش آموزان برای یادگیری نیاز به محیط مناسبی دارند که نمی توانند با آن تعامل داشته باشند.مکنیون معتقد است که اگر چند اصل را رعایت کنیم زمینه را برای پرورش خلاقیت ایجاد کرده ایم که این اصول به شرح زیر است:
1- اظهار نظر کودکان را مورد انتقاد قرار ندهیم، یعن آن ها را از ارزیابی و قضاوت نترسانیم وقتی داشن اموز از ارزیابی نترسید یاد می گیرد که هر راه حلی را که به نظرش می رسد بیان کند.تفکر دربارة راه حل های مختلف برای یک مسأله از جمله عواملی است که به پرورش خلاقیت کمک می نماید.
2- دربارة احتمالات و نظرات خیالی با دانش آموزان گفتگو کنید.در این صورت کودک احساس می کند چیزی که به ذهنش رسیده مهم است بنابراین به آن توجه می کند.
3- با الگو قرار دادن خودمان انتقادپذیری و در واقع تحمل نظرات دیگران را به بچه ها اموزش دهیم.
تورنس معتقد است در بیشتر کلاس ها کودکی که اندیشه یا محصولی غیرعادی رائه می دهد در معرض یک خطر باشد تا بر اندیشه و تصور خود پا فشاری کند زیرا اغلب چنین اندیشه هایی را مسخره می کنند و احمقانه و عجیب می پندارند.وی دستورهای زیر را برای پرورش استعداد خلاقیت ضروری می شناسند.
1- شاگردان را تشویق کنید که در اشیاء و افکار دخل و تصرف کنند یا در آن ها وضع تازه ای به وجود آورند.
2- وقتی شاگردان اندیشه های نو ابراز می کنند هر قدر هم که دور از ذهن باشد به دیده اغماض بنگرید.
3- در تنظیم درس ها انعطاف داشته باشیم و به دارندگان فکرهای نو همیشه میدان بدهید.
4- همواره محیط کلاس را هنگام تدریس آرام و بی تشنج نگه دارید.
5- میان شاگردی که دارای استعداد خلاق است با دیگر شاگردان رابطه نیکو برقرار سازید.
6- مسایل بحث برانگیز را مطرح کنید و حتی عقاید پذیرفته را مورد بحث و انتقاد قرار دهید.
7- اسا حل مسأله را آموزش دهید.
8- به شاگردان بیاموزید که نیروهای خلاقیت خود را ناچیز نشمرند و عظمت و اهمیت شاهکارها در آنان ترس و ناامیدی ایجاد نکند.
مربیان می توانند با بیان آزادانه احساس خود را از قبیل کنجکاوی، علاقه، شادی و احساس شخصی مبارزه طلبی نمونه ای برای کودکان باشند چنانچه مربیان کودکان را تحت کنترل قرار دهند انگیزه ی آن ها را در سطح پایین تری قرار خواهد گرفت و اگر مربیان به کودکان خود مختاری بیشتری دهند انگیزه آن ها در سطح بالاتری قرار می گیرد.به این ترتیب قابل درک ات که انتظار داشته باشیم در کلاس هایی که مربیان دارای گرایش به کنترل کودکان هستند خلاقیت در سطح پایین تری قرار گیرد.
خلاقیت چیست ؟
خلاقیت ، توصیف ، محدودیت ها و روشهای ایجاد خلاقیت
خلاقیت واژه ای است مبهم و ارائه تعریف دقیق از آن دشوار می باشد . محققان اغلب به جای تعریف آن ، خصوصیات افراد خلاق را ترسیم کرده اند . اما اگر بخواهیم تعریفی از آن ارائه کنیم می توانیم بگوییم : خلاقیت یک فرآیند ذهنی است مرکب از قدرت ابتکار و انعطاف پذیری . خلاقیت هر حسی را در بر می گیرد : بینایی ، بویایی ، چشایی و شاید حتی ماورای حس را ، بسیاری از آن نامرئی ، غیر کلامی و ناهشیار است . برخی از محققان ( ویلسون 1962 ، کراچفیلد 1962 ) خلاقیت را نقطه مقابل همنوایی می دانند و به نظر آنها خلاقیت یعنی عقاید اصیل ، نظریات متفاوت نگریستن به مسائل لوفرانکویس معتقد است : همان گونه که هوش خیلی پایین همان کودنی است > خلاقیت خیلی پایین هم معمولی بودن است .
سطوح خلاقیت به نظر آی ، آر ، تایلور ( 1995 )
خلاقیت بیانی : همانند ترسیم خودبخودی کودکان .
خلاقیت بارآور : همانند تولیدات هنرمندان یا دانشمندان .
خلاقیت ابداعی : که از طریق تغییرات و پیشرفت حاصل می شود .
خلاقیت اختراعی : که در آن هوش و ذکاوت با روشهای و فنون آشکار می شود .
خلاقیت ظهوری : جایی که یک اصل یا فرض جدید وجود دارد و در حول آن مکاتب و حرکتهای ازه و مانند آنها شکوفا می شوند .
با در نظر گرفتن سطوح فوق عقیده بر این است که همیشه درجاتی از خلاقیت وجود دارد اما برخی از تولیدات بیشتر خلاقانه است و برخی دیگر کمتر . به عبارت دیگر خلاقیت در سطوح و درجاتی متفاوتی ظاهر می شود و از کشف ساختار اتم گرفته تا خوب مسطح کردن باغ متغیر است . اما آنچه به عنوان یک ملاک خلاقیت بیشتر حائز اهمیت است > تازه بودن می باشد . این ملاک در هر تعریفی از خلاقیت دیده می شود > به نظر ترستون نظر جامعه شرط نیست که تولید چیزی را نو به حساب آمرد یانه ؛ بلکه همین که فکری برای اولین بار به ذهن همه کس از یک زن خانه دار معمولی گرفته تا یک هنرمند برجسته ایجاد شود .
اشتاین (1953 ) برخلاف ترستون معتقد است که خلاقیت باید بر حسب فرنگ و جامعه تعریف شود . به نظر او بدیع و تازه بودن به این معنی است که در آن جامعه قبلاً وجود نداشته است او معتقد است برای این که کاری را یک کار خلاق بدانیم باید توسط گروهی از افراد به صورت کاری مفید و جالب و قابل قبول در نظر گرفته شود .
روش های مختلف خلاقیت
روش نو داروینی : حرکت فکر بدون ضابطه و به صورت آزمایش و خطاست تا این که منجر به کشف می شود .
روش نو لامارکی : یک قواعد اولیه در تفکر خلاق وجود دارد که ما از آن تبعیت می :نیم و در پرتو آن تبعیت است که بعدها عمل کشف صورت می گیرد . در این روش افراد خلاق باید از یک چهار چوب تبعیت کنند وگرنه خلاقیت صورت نمی گیرد .
روش ترکیبی ( چند مرحله ای ) : در مراحل اولیه خلاقیت قاعده مندی نقش بازی میکند و در مراحل بعدی روش داروینی مصداق پیدا می کند .
شرایط خلاقیت
منشأ تولید خلاقیت چیست ؟ آیا می توان خلاقیت را به توانایی ویژه ای از صفات شخصیتی نسبت داد ؟ یا اجزای دیگری هستند که در این فرایند نقش بازی می کنند ؟ تحقیقات نشان داده است که عوامل اجتماعی و محیطی نقش های عمده ای در عملکرد خلاقاه ایفا می کنند . ارتباط قوی و مثبتی بین حالت انگیزشی شخص – جهت گیری انگیزشی – و خلاقیت وجود دارد . تا حد زیادی این محیط اجتماعی است یا لااقل برخی از جنبه های محیط است که این جهت گیری را تعیین می کند در همین ارتباط ما از اصل انگیزش درونی خلاقیت سخن خواهیم گفت . مطابق با این اصل مردم زمانی خلاق می شوند که از طریق علاقه ، لذت ، رضایت و چالش در انجام کار احساس برانگیختگی کنند نه به وسیله فشارهای و اجبارهای بیرونی .
در اصل عشقی که مردم به کارشان دارند نقش عمده ای در خلاقیت آنها دارد برای مثال اشتاینر می گوید :
هیچکس به اندازه انیشتین از علم لذت نبرده است . از طریق نامه ها > مطالعه زندگی نامه افراد و یا یادداشت های دیگران می توان برخی از افراد و دانشمندان را شناخت که به کار خود علاقه و عشق وافری داشتند که نهایتاً منجر به ابداعات ، اختراعات و پیشرفتهای چشمگیری در ان زمینه شده است . هنری جاگلوم کارگردان سینما معتقد است لذت از خلاقیت شبیه به نشستن روی دوچرخه ای است که از تپه به طرف پایین حرکت می کند .
به رغم مطالب عنوان شده تحقیقات نشان داده اند عشقی که مردم نسبت به کارشان دارند از طریق فشارهای محیطی تضعیف شده ، براحتی اهمیت خود را از دست می دهد . در سال 1954 کارل راجرز در باره شرایط خلاقیت و اهمیت ایجاد موقعیت های آزاد و امن روان شناختی صحبت کرد ، در باره محیطی که در آن نظارت بیرونی وجود نداشته باشد . راجرز معتقد است که خلاقیت فقط در محیطی شکوفا می شود که در آن انگیزش تولید از درون ایجاد شود آزمایش و بررسی تفسیرهای افراد خلاق ، این دیدگاه را تأیید کرده است البته این را هم باید گفت که تنها عشق کافی نیست بلکه فرد خلاق باید با مشکلات فراوان محیطی را بسازد که فرصت کافی برای نگه داشتن عشق را ارائه دهد .

پایان نامه ریشه های تاریخی هوش هیجانی

اختصاصی از فایلکو پایان نامه ریشه های تاریخی هوش هیجانی دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

ریشه های تاریخی هوش هیجانی[1]

ذهن انسان از سه طریق شناخت[2]، احساس[3] و انگیزش[4] عمل می کند. حوزه شناخت شامل اعمالی از قبیل: حافظه فرد، استدلال، قضاوت و به طور کلی اعمال فکری انسان می شود. حوزه احساس شامل: عواطف، حالات روحی، ارزشیابی ها و دیگر حالات احساسی می شود. حوزه انگیزش که می توان گفت همان حوزه شخصیت می باشد و شامل انگیزه زیستی یا رفتار هدف گرا که قابل یادگیری است، می باشد. دو حوزه اول که شامل شناخت و احساس می باشد در واقع تشکیل دهنده هوش هیجانی هستند یعنی می توان گفت که هوش عاطفی همان استفاده آگاهانه از عواطف و احساسات می باشد. (پون- 2002)

در اغلب مواقع روانشناسان هنگام مطالعه هوش بر جنبه های شناختی آن از قبیل حافظه و قدرت حل مشکل توجه می کنند. این در حالی است که در گذشته محققان زیادی به نسبت جنبه های شناختی انسان بر اهمیت جنبه های غیرشناختی[5] نیز تاکید کرده اند. اگر به مطالعات رهبری اوهایو (در دهه 1940) توجه کنیم می توان ملاحظه کرد که در نتیجه این مطالعات توجه به افراد (در مقابل توجه به وظیفه) به عنوان یکی از عوامل اصلی رهبری اثربخش معرفی شد که با الهام از این مطالعات بعدها رهبران اثربخش به عنوان کسانی معرفی شدند که بتوانند اعتماد و احترام متقابل با زیردستان خود داشته و با آنها روابط دوستانه برقرار کنند. با توجه به نتایج این مطالعات می توان دید که جنبه های غیرشناختی رفتار انسان به عنوان عاملی مهم در موفقیت رهبران به شمار می آید. (چرمیس- 2002)

در سال 1940 دیوید وچلر[6] در کنار توجه به عوامل عقلانی[7] به عوامل غیرعقلانی از قبیل عوامل اجتماعی، فردی و احساسی نیز توجه نشان داد و در سال 1943 وی اظهار داشت که توانایی های غیرعقلانی از عوامل ضروری موفقیت در زندگی می باشند. وی در سال 1958 هوش را به صورت ظرفیت کلی فرد برای عمل هدفدار، فکر منطقی و برقراری ارتباط مؤثر با محیط تعریف کرد. ولی او تنها کسی نبود که به اهمیت جنبه های غیرشناختی هوش در موفقیت و سازگاری انسانها با محیط پی ببرد. (چرمیس- 2002)

رابرت ثرندایک[8] در سال 1920 مفهوم هوش اجتماعی را مطرح کرد و آنرا به عنوان توانایی درک دیگران و توانایی برای برقراری ارتباط با آنها تعریف کرد. ولی متاسفانه کارهای وی تا سال 1983 فراموش شده و یا نادیده گرفته شدند. (پون- 2002)

تا اینکه در سال 1983 گاردنر[9] از نظریات او استفاده کرد و به انتشار مطالبی درباره هوش چندجانبه[10] پرداخت. وی بیان داشت که هوش درون فردی[11] و هوش بین فردی[12] نیز به اندازه بهره هوشی افراد (IQ) که با تستهای خاصی اندازه گرفته می شود، اهمیت دارند. (چرمیس- 2002)

اصلاح هوش عاطفی همانند چتری است که مجموعه ای از مهارتها و خصایص فرد را در زیر خود جمع کرده است و بعضی دانشمندان این مهارتها را در دو گروه عمده مهارتهای بین فردی و مهارتهای درون فردی تقسیم بندی می کنند. این مهارتها به گونه ای هستند که با حوزه های سنتی مهارت و تخصص از قبیل دانش مشخص، هوش عمومی و مهارتهای فنی و حرفه ای ارتباط چندانی ندارند و از آنها جدا می باشند. اغلب دانشمندان هوش عاطفی عقیده دارند که به منظور تعادل در رفتار، برخورداری از عملکرد بهتر در جامعه و یا در یک سازمان یا حتی در درون خانواده و زندگی زناشویی باید انسانها دارای بهره هوشی (IQ) و بهره عاطفی (EQ) بوده و استفاده مناسبی از هر دو اینها ببرند. هوش عاطفی شامل آگاهی داشتن نسبت به عواطف و چگونگی تعامل این عواطف با IQ می باشد یعنی فردی که می خواهد در زندگی خود موفق باشد و جزء بهترین افراد باشد باید از عواطف و احساسات خود و دیگران آگاه بوده و از عواطف استفاده منطقی ببرد. (کرستید – 1999)

در سال 1985 یک دانشجوی مقطع دکتری در رشته هنر در یکی از دانشگاههای آمریکا پایان نامه ای را به اتمام رساند که در عنوان آن از واژه هوش عاطفی استفاده شده بود. این چنین به نظر می رسید که این اولین استفاده علمی و آکادمیک از واژه هوش عاطفی باشد. (هین، 2004). در سال 1990 سالوی و می‌یر[13] با آگاهی از کارهای انجام شده در زمینه جنبه های غیرشناختی هوش داشتند، اصطلاح هوش عاطفی را به کار بردند. (چرمیس- 2002) این دو دانشمند بیان داشتند که هوش عاطفی این امکان را برای ما فراهم می کنند که به صورت خلاقانه تری بیاندیشیم و از عواطف و احساسات خود در حل مسائل و مشکلات استفاده کنیم. این دو دانشمند تحقیقات خود را در زمینه اندازه گیری و سنجش هوش عاطفی ادامه دادند و در سال 1988 بیان داشتند که هوش عاطفی تا حدی باهوش عمومی همپوشانی دارد و شخصی که دارای هوش عاطفی باشد، باید چهار مهارت زیر را داشته باشد:

• تشخیص عواطف[14]
• استفاده از احساسات و عواطف[15]
• فهم عواطف[16]
• تنظیم و کنترل عواطف[17]

به جای کسانی که برای اولین بار اصطلاح هوش عاطفی را به کار بردند،‌دانیل گلمن[18] کسی است که بیشتر از همه نامش با عنوان هوش عاطفی گره خورده است. وی که خبرنگار روزنامه نیویورک تایمز بود، رشته روانشناسی را در هاروارد به پایان رساند و مدتی نیز با دیوید مک کلی لند و دیگران کار کرد. گروه مک کلی لند[19] می خواستند بدانند که چرا تستهای هوش نمی توانند مشخص کنند که افراد در زندگی خود موفق می شوند یا نه. گلمن در سال 1995 کتابی تحت عنوان هوش عاطفی منتشر کرد که این کتاب پرفروشترین کتاب سال شد و تلویزیون امریکا با مصاحبه های گسترده ای که با وی در زمینه هوش عاطفی داشت موجب معروف شدن وی در سطح جهان گردید. گلمن در کتاب خود اطلاعات جالبی در ارتباط با مغز، عواطف و رفتارهای آدمی ارائه می دهد. تعریف گلمن از هوش عاطفی بدین صورت است: «ظرفیت یا توانایی سازماندهی احساسات و عواطف خود و دیگران، برای برانگیختن خود و کنترل موثر احساسات خود و استفاده از آنها در روابط بادیگران». به عقیده وی هوش عاطفی در محیط کار از سازه ای چند بعدی تشکیل شده که شامل پنج جزء زیر می باشد:‌( کرستید، 2000)

• خودآگاهی[20]
• خودکنترلی[21]
• انگیزش[22]
• همدلی[23]
• مهارتهای اجتماعی[24] (راحیم، 2003)

هوش عاطفی و بهره هوشی (IQ & EQ)

سالها بود که IQ‌به عنوان مهمترین پیش‌بینی کننده موفقیت آتی افراد در زندگی مطرح بود و تصور براین بود که افرادی که دارای میزان ضریب هوشی بالاتری باشند، نسبت به دیگران موفق تر خواهندبود. در نتیجه این گونه تصورات حتی در مدارس نیز سعی براین بود که آگاهی و دانش بچه‌ها را تا حد ممکن افزایش دهند و به آموزش بهای زیادی داده می شد. اما تحقیقات اخیر نشان می دهند که IQ‌به تنهایی نمی تواند بیان کننده علل موفقیت افراد در سر کار یا زندگی باشد. چرا که ما می توانیم افرادی را ببینیم که دارای ضریب هوشی بالایی هستند و در تحصیل موفق بوده اند اما در زندگی به عنوان یک فرد موفق مطرح نمی باشند. (پون، 2002)

در ارتباط با این که IQ به تنهایی نمی تواند پیش بینی کننده عملکرد شغلی افراد باشد، در سال 1984 تحقیقات جی‌هانتر و آرهانتر[1] نشان داد که در بهترین وضعیت IQ مسئول 25 درصد تغییرات می باشد. درس ال 1996 نیز استرنبرگ[2] با بررسیهای مختلفی که در زمینه هوش انجام داد به این نتیجه رسید که IQ‌ می تواند حداکثر 10 درصد و حداقل 4 درصد مسئول موفقیتهای افراد باشد که البته 10 درصد واقعی تر به نظر می رسد. محققان زیادی نیز اظهار می دارند که هوش عاطفی یک جزء لازم برای رهبری اثربخش می باشد. یک فرد بدون هوش عاطفی حتی اگر بهترین آموزشها را در جهان دیده باشد و دارای ذهنی تحلیلی و دقیق باشد و بهترین ایده ها را هم در سر داشته باشد،‌باز هم نمی تواند یک رهبر بزرگ باشد.

در حقیقت 80 درصد موفقیتهای افراد در سرکار به هوش عاطفی وابسته است و تنها 20 درصد آن به IQ بستگی دارد و اغلب کسانی که دارای عملکرد بهتری می باشند هوش عاطفی بالایی دارند. این در حالی است که اکثر افرادی که عملکرد پایین تری دارند به این علت نیست که مهارتهای فنی کمتری نسبت به دیگران دارند بلکه اکثرا این گونه افراد مهارتهای بین فردی کمتری دارند. ارتباطات کاری شان ضعیف است، اقتدارطلب و یا جاه طلب می باشند یا این که با مدیریت سطح بالا اختلاف دارند. تعجب آور نیست،‌اگر گفته شود تاثیر هوش عاطفی همزمان با بالارفتن مدیران در سلسله مراتب سازمانی افزایش می یابد چرا که اهمیت ارتباطات سازمانی زیاد می باشد. (جانسون- 1999)

گلمن در طی تحقیقات خود به عنوان مشاور سازمانها دریافت که در تمام سطوح سازمانی EQ‌ دوبرابر مممتر از داشتن مهارتهای فنی و IQ‌ می باشد. تحقیقات دیگر نشان دهنده این است که هوش عاطفی نقش مهمتر و بیشتری در سطوح بالای سازمانی بازی می کند، زمانی که گلمن این موضوع را مورد بررسی قرارداد به این نتیجه رسید که در سطوح بالای سازمانی کسانی که عملکرد بهتری نسبت به افراد متوسط دارند،‌تقریبا 90 درصد تفاوت در ویژگیهایشان قابل استناد به هوش عاطفی است تا تواناییهای شناختی. (راحیم، 2003)

در مطالعه ای در دانشگاه برکلی از 80 دانشجوی دکتری در هنگام فارغ‌التحصیلی، تستهای شخصیت، تستهای هوش و مصاحبه های دیگری به عمل آمد. چهل سال بعد زمانی که آنها در اوایل هفتادسالگی قرارداشتند، دوباره مورد مطالعه قرارگرفتند و میزان موفقیت آنها در زمینه تخصصی خود سنجیده شد. نتیجه این تحقیق نشان داد که در مورد موفقیت حرفه‌ای و پرستیژ و شهرت فردی، تواناییهای عاطفی و اجتماعی 4 برابر مهمتر از IQ می باشند. (کرستید- 2000)

در طی سالهای 1998 گلمن در طی بررسی 200 شرکت و سازمان در سرتاسر جهان به این نتیجه رسید که تفاوت در بین افراد به علت تواناییهای شناختی و مهارتهای فنی می باشد و بقیه به علت تفاوت در شایستگی های عاطفی می باشد و حتی در موقعیتهای رهبری در سطوح بالای سازمانی بیش از تفاوتهای بین فردی به علت شایستگیهای عاطفی می باشد. (پون- 2002)

البته احمقانه است که بگوییم مهارتهای شناختی برای موفقیت افراد مهم نمی باشند، بلکه این مهارتها در صورتی که به همراه مهارتهای عاطفی باشند، موثرتر و اثربخش‌تر خواهدبود. برای نمونه مهارتهای شناختی جزء مهمترین عوامل برای موفقیت در تحصیل می باشند. چنانچه شمال مایل به ادامه تحصیل در دانشگاهی همچون برکلی باشید به میزان زیاد به چنین مهارتهایی نیاز دارید تا در این دانشگاه پذیرفته شوید اما چنانچه بعد از فارغ التحصیلی و ورود به جامعه، خودتان را با همکلاسیهای دیگر خود که دارای هوش عاطفی بالاتر و مهارتهای اجتماعی بیشتری نسبت به شما بودند ولی بهره هوشی آنها تا حدی از شما کمتر بود، مقایسه کنید خواهید دید که درست است برای دانشمند یا دکترشدن به بهره هوشی در حدود 120 نیاز است اما برای مقاومت در مقابل مشکلات زندگی و کاری و داشتن همکاری بهینه با دیگران به مهارتهای عاطفی نیاز است. می توان گفت کسانی که هوش عاطفی آنها نسبت به دیگران زیاد است ولی 10 تا 15 امتیاز بهره هوشی (IQ) کمتر دارند، در همکاری با زیردستان خود و برقراری روابط اجتماعی و در نتیجه در زندگی و کار خود موفق تر خواهندبود. (کرستید، 2000)

در مطالبی که مطرح گردید اکثرا سعی براین بود که اهمیت مهارتهای عاطفی و داشتن هوش عاطفی بالاتر پررنگ نشان داده شود ولی نباید فراموش کرد که در واقع مهارتهای شناختی و غیرشناختی مکمل هم هستند. تحقیقات دانشمندان بیان کننده این مطلب است که مهارتهای عاطفی  واجتماعی موجب بهبود عملکرد شناختی فرد خواهندشد و هیچ کدام از این مهارتها به تنهایی مثمرثمر واقع نخواهندشد.

اثربخشی واقعیت درمانی بر کاهش کمرویی و نارسایی هیجانی دانش آموزان

اختصاصی از فایلکو اثربخشی واقعیت درمانی بر کاهش کمرویی و نارسایی هیجانی دانش آموزان دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

چکیده

هدف اصلی پژوهش حاضر مطالعه اثربخشی واقعیت درمانی بر کاهش کمرویی و نارسایی هیجانی دانش آموزان و مولفه های آن شامل واقعیت درمانی ، کاهش کمرویی ، و نارسایی هیجانی بود. جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه دانش آموزان مشغول به تحصیل در مقطع متوسطه شهر اصلاندوز در سال تحصیلی 92-91 می باشد که بالغ بر 3000 نفر دانش آموز می¬باشد. در این پژوهش از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ا استفاده شده است. برای تعیین حجم نمونه از بین مدارس مقطع متوسطه، 4 مدرسه (2مدرسه دخترانه و 2 مدرسه پسرانه) و از هر کدام از این مدارس دو رشته و از هر رشته دو کلاس بصورت تصادفی انتخاب گردید. 341 نفر بر اساس جداول حجم نمونه مورگان انتخاب شدند.برای گردآوری اطلاعات مورد نیاز پژوهش به وسیله دو پرسشنامه استاندارد تعدیل شده پرسشنامه کمرویی و پرسشنامه نارسایی هیجانی تورنتو انجام ‌گرفت. پژوهش حاضر از نظر روش آزمایشی است. برای تجزیه و تحلیل داده های جمع آوری شده از طریق پرسشنامه، از روشهای آماری توصیفی و استنباطی استفاده شد. بدین ترتیب که برای تلخیص، طبقه بندی، و تفسیر داده های آماری از فراوانی و درصد فراوانی(جدولها، نمودارها) و به منظور آزمون فرضیه های تحقیق از آزمون تحلیل کواریانس با استفاده از نرم افزار SPSS استفاده شده است. و در آخر نیز بر اساس نتایج بدست آمده با استفاده از آزمون ها به این نتیجه رسیده شد که آموزش واقعیت درمانی به طور معناداری باعث کاهش میزان کمرویی در دانش آموزان می گردد و این بدان معناست که آموزش واقعیت درمانی به طور معنادار باعث افزایش مهارتهای دانش آموزان در توصیف احساسات خود می گردد.

دانلود مقاله بررسی مقایسه هوش هیجانی زنان ومردان کارمند

اختصاصی از فایلکو دانلود مقاله بررسی مقایسه هوش هیجانی زنان ومردان کارمند دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

مقدمه
هیجان ما بسیار پیچیده تر از آن هستند که ابتدا به چشم می خوردند . در هنگام اول همگی هیجان ما را به عنوان احساس می شناسیم ما شادی وترس را می شناسیم زیرا جنبه ی احساسی آنها طبق تجربه ی ما خیلی با ند هستند وقتی با تهدیدیمواجه می شویمترس یا به سمت هدفی پیشرفت می کنیم (شادی )تقزیباًغیر ممکن است که متوجه جنبه ی احساسی هیجان نشویم . اما به همان صورتی که بینی بخشی از صورت است ،احساس نیز فقط جزئی از هیجان است ،هیجان ما چند بُعدی هستند . آنها به صورت پدیده های ذهنی ،زیستی ،هدفمند واجتماعی وجود دارند ،هیجان ها تا اندازه ای احساس های ذهنی هستند به این صورت که باعث می شوند به شیوه خاصی ،مثل عصبانی یا خوشحال ،احساس کنیم امّا هیجان ها واکنش های زیستی هستند زندگی پر از چالش ها ،استرس ها ومشکلاتی است که باید حل شوند وهوش هیجانی به عنوان راه حلهایی برای این چالش ها ،استرس ها ومشکلات وجود دارند ،هیجان ما با هماهنگ کردن احساسات ،بر انگیختگی ،هدف وبیانگری فر‌آیندهای هیجان وضعیت ما در ارتباط با محیط امان تثبیت می کنند دلیونیسون (1999 ) وما را به پاسخهای اختصاصی وکار آمدی مجهز می کند که با مسایل بقای جسمانی واجتماعی متناسب هستند بر خی اعتقاد دارند که هوش هیجانی هیچ هدف مفیدی ندارد به نظر آنها هیجانها فعالیت جاری را مختل می کند ،رفتا را آشفته می کنند وعقل ومنطق را از ما می گیرند هَپ (1948).مندله (1984)این پژوهشگران هیجان وهوش هیجانی معتقدند که هیجانها هزاران سال قبل وظایف تکاملی سهمی داشتند اما در دنیای مدرن امروزه دیگر این وظیفه را ندارند این موضوع با این اظهار نظر که هیجان قبل از رفتار واقع می شوند تا به سازگاری با شرایطی که مواجه می شویم کلک کنند در تضادهای آشکار قرار دارند . وهمه قبول دارند که هیجانها به نحوی که فکر ،احساس ورفتار می کنیم تأثیر دارند ،بنابراین مسئله این است که آیا هیجانها سازگارند وکار کردی هستند یا ناسازگارند وغیرکارکردی علت اینکه مرد وجناح مسئله (کارکردی در برابر غیر کارکردی )معنی دارند این است که هر درست هستند ،هیجانها هم شاهکار طرح تکاملی هستند به هوش هیجانی انسان در غالب طرح دو سیستمی عمل می کند ،جنبه ی زیستی سیستم هیجان جنبه ای است که انسانها با سایر حیوانات در آن سهیم اند وآن بخشی از سیستم هیجان است که برای حل کردن تکالیف اساسی زندگی تکامل یافته است چون تعداد کمی از تکالیف را تعاءاساسی هستند وسیستم هیجان وهوش هیجانی به صورت قالبی پاسخ می دهد که پاسخها محدود ،اما بسیار مناسبی را بیدج وهماهنگ می کند واین شیوههای قالبی پاسخ دهی به تکالیف اساسی زندگی همانهایی هستند که در اول مطالب بیان کردیم .
(جان مارشال ریو به تألیف یحیی سید محمدی .ص338.سال 1385)
بیان مسئله
همان گونه که ارزیابی به آگاهی شناختی از هیجان کمک می کند ،تعادل اجتماعی به آگاهی اجتماعی از هوش هیجانی کمک می نماید ،علاوه بر این موقعیت اجتماعی –فرهنگی ای که فرد در آن زندگی می کند به آگاهی فرهنگی از هیجان کمک می نماید وروانشناسان اجتماعی ،جامعه شناسان و...دیگران معتقدند که هیجان لزوماًپدیده ای خصوصی زیستی ودرون روانی نیست .در عوض آنها باور دارند که بسیاری از هیجانها واستفاده از هوش هیجانی از تعامل اجتماعی وبستر فرهنگی سرچشمه می گیرد وکسانی که ساختار فرهنگی هیجانی را بررسی می کنند خاطر نشان می سازند که اگر فرهنگی را که در آن زندگی می کنند تغییر دهید ،خزانه ی هیجانی شما نیز تغییر خواهد کرد برای مثال هوش هیجانی افرادی که در مناطق مختلف زندگی می کنند ممکن است با هم فرق کند وتأثیر بسزا در تحصیل وپیشرفت آنها در تحصیلشان هم داشته باشد معمولاً مهمترین منبع هیجان روزمره ما افراد دیگر هستند وحل وفصل مشکلات خودمان ودیگران وقتی با دیگران تعامل می کنیم در مقایسه با زمانی که تنها هستیم یعنی از هوش هیجانی بیشتر استفاده می کنیم اگر رویدادها وتجربیاتی را دنبال کنیم که باعث شوند واکنش هیجانی داشته باشیم باعث می شود که به فکر بیفتیم که هوش هیجانی به هیجان ما به کار افتاده است . ما در مقابل دیگران به این نتیجه می رسیم که دیگران نه تنها باعث می شوند که هیجانها را درما ایجاد شوند بلکه به طور غیر مستقیم از طریق اشاعه ی هیجان نیز بر ما تأثیر می گذارد وباعث می شود ما از طریق هوشی وارد عمل می شویم (بهادری .1384.ص98).
اهمیت وضرورت تحقیق
اهمیت مسأله
هنگامی که تعامل اجتماعی نه تنها خود را در معرض تأثیر هوش هیجانی قرار می دهیم بلکه در موقت گفتگویی قرار می گیریم که فرصتی را برای تجربه کردن در باره ی تجربیات هیجانی گذشته فراهم می آورد فرآیندی که به آن سهیم شدن اجتماعی در هیجان می گویند ،سهیم شدن اجتماعی در گفتگوهای هیجانی معمولاًزمانی که همراه افراد صمیمی هستیم صورت می گیرد وقتی افراد در هیجان هم سهیم می شوند معمولاًاین کار را با گزارش کامل آنچه در طول رویداد هیجانی اتفاق افتاده است معنی آن واحساسی که فرد در حین ان داشته باشد را انجام می دهند شنونده همدل ،هنگام سهیم شدن اجتماعی در هیجانها می تواند حمایت با کمک فراهم کند پاسخ ها به کنار آمدن را تقویت نماید به تجربه ی هیجان مهنی دهد وخود پنداره را تأیید کند ما از طریق همین سهم شدن هیجانات ،روابطی را برای زندگیمان حیاطی هستند ،مثل پیشرفت تحصیلی ویا هرچه چیز دیگر بر قرار می کنیم وآن را نگه می داریم وتأثیر هوش هیجانی وهیجانهایی ایجاد شده در آدمی می تواند در رسیدن به موفقیت تأثیری داشته باشد وبا استفاده از آزمون وبررسی آن بر روی کارمندان زن ومرد شهر قزوین پرداخته ایم .(مهدوی رادمندی .سال 1387.ص96)
اهداف تحقیق :
هدف از تحقیق حاضر مقایسه هوش هیجانی در بین زنان ومردان کارمند شهر قزوین می باشد .
فرضیه تحقیق :
بین هوش هیجانی زنان کارمند ومردان کارمند تفاوت معنی داری وجود دارد .
متغییر های تحقیق :
هوش هیجانی :متغییر وابسته
جنسیت :متغییر مستقل
تعاریف عملیاتی ونظری در رابطه با واژ ه ها ومفاهیم
تعریف نظری :
هوش هیجانی :عبارتند از یک کیفیت ذهنی وپدیدار شناختی بی همتا است که جهت تکمیل سیستم انگیزشی انسان است که می تواند نشأت گرفته از تجربه ها وابعاد هیجانی دیگر جهت رسیدن به هدف اصلی وکلی در زندگی (سید یحیی محمدی .سال 1385.ص92)
تعریف عملیاتی :
در پژوهش حاضر هوش هیجانی با استفاده از آزمون بار اِن اندازه گیزی می شود .

فصل دوم
پیشینه ی ادبیات تحقیق

هیجان چیست ؟
هیجانها بسیار پیچیده تر از آن هستند که ابتدا به چشم می خورند .در نگاه اول ،همگی هیجان ها را به عنوان احساس ،می شناسیم . ما شادی وترس را می شناسیم زیرا جنبه ی احساسی آنها طبق تجربه ی ما خیلی بارز هستند .وقتی با تهدیدی مواجه می شویم (ترس )یا به سمت هدفی پیشرفت می کنیم (شادی )،تقریباًغیر ممکن است که متوجه جنبه احساسی هیجان نشویم . اما به همان صورتی که بینی بخشی از صورت است ،احساس ها نیز فقط جزئی از هیجان هستند .
هیجان ها چند بُعدی هستند . آنها به صورت پدیده های ذهنی ،زیستی ،هدفمندواجتماعی وجود دارند (ایزارد،1993).هیجانها تا اندازه ای احساس های ذهنی هستند ،به این صورت که باعث می شوند به شیوه ی خاصی ،مثل عصبانی یا خوشحال ،احساس کنیم . اما هیجان ها واکنش های زیستی نیز هستند ،یعنی ،پاسخ های بسیج کننده ی انرژی که بدن را برای سازگار شدن با هر موقعیتی که فرد با آن مواجه شده ،آماده می کنند . هیجانها هدفمند هم هستند ،خیلی شبیه گرسنگی که هدف دارد . برای مثال ،خشم ،میل انگیزشی برای انجام دادن کاری ،مانند جنگیدن با دشمن یا اعتراض کردن به بی عدالتی درما ایجاد می کند که در غیر این صورت چنین نمی کردیم . هیجانها پدیده های اجتماعی نیز هستند . وقتی هیجان زده می شویم ،علایم قابل تشخیص چهره ای ،ژستی وکلامی می فرستیم که دیگران را از کیفیت وشدت هیجان پذیری ما با خبر می کنند (مثل حرکت ابروها ،لحن صدا ).
با توجه به این چهار ویژگی هیجان معلوم می شود که هیجان را نمی توان به روشنی تعریف کرد . مشکل تعریف کردن هیجان شاید در ابتدا شما را متحیر کند ،زیرا هیجانها در تجربیات روزمره ،خیلی سریع به نظر می رسند . هر کسی می داند که تجربه ی شادی وخشم چگونه است بنابراین شاید بپرسید ،«واقعاًمشکل تعریف کردن هیجان چیست؟»مشکل این است :«تا وقتی از کسی خواسته نشده باشد هیجان را تعریف کند ،می داند که هیجان چیست »(فروراسل ،سال 1984).
هیچ یک از این ابعاد مجزای ذهنی ،زیستی ،اجتماعی ،هیجان را به نحو شایسته ای تعریف نمی کند هریک از این چهار بُعد فقط بر ویژگی متفاوت هیجان تأکید دارد . برای شناختن وتعریف کردن هیجان ،بررسی هریک از چهار بُعد هیجان ونحوه ای که بر یکدیگر اثر متقابل می گذارند ،ضرورت دارد . چهار بُعد (یا عنصر ) هیجان در شکل 1-11نشان داده شده است . این شکل چهار مستطیل را نشان می دهد که هر کدام با جنبه ی مجزا ی هیجان مطابقت دارد . عنصر احساسی ،به هیجان تجربه ذهنی می دهد که معنی واهمیت شخصی دارد . هیجانهم از نظر شدت وهم از نظر کیفیت ،در سطح ذهنی (یا «پدیدار شناختی »)احساس وتجربه می شود . جنبه ی احساسی در فر آیندهای شناختی وذهنی ریشه دارد عنصر انگیختگی بدن ،فعال سازی ذهنی وفیزیولوژیکی ،از جمله فعالیت سیستم های خود مختار وهورمونی را شامل می شود که رفتار مقابله کردن بدن را هنگام هیجان ،آماده وتنظیم می کند انگیختگی بدن وفعال سازی فیزیولوژیکی به قدری با هیجان آمیخته است که اصلاًنمی توان فرد عصبانی یا متنفر را که بر انگیخته نباشد تصور کرد . وقتی هیجان زده می شویم ،بدنمان برای عمل آماده می شود واین آمادگی به صورت فیزیولوژیکی (ضربان قلب ،اپی نفری در جریان خون )ونظام عضلانی (حالت هوشیار بدن ،مشت گره کرده )می باشد عنصر هدفمند ،حالت انگیزشی هدفمند به هیجان می دهد تا برای مقابله کردن با شرایط هیجان آوری که شخص مواجه شده ،اقدام لازم را انجام دهد . جنبه ی هدفمند توضیح می دهد چرا افراد از هیجانشان بهره مند می شوند کسی که هیجان ندارد در مقایسه با سایر افراد در وضعیت اجتماعی وتکاملی نا مطلوبی قرار دارد . برای مثال ،تصور کنید کسی که توانایی ترس ،علاقه ،یا عشق ندارد از لحاظ بقای اجتماعی وجسمانی چقدر معلول است . عنصر اجتماعی –بیانگر ،جنبه ی ارتباطی هیجان است . تجربیات خصوصی حالتهای بدن ژستها

آواگری ها ،و جلوه های صورت ،علنی می شوند . وقتی هیجان خود را ابراز می کنیم به صورت غیر کلامی به دیگران می رسانیم چه احساسی داریم وچگونه موقیت موجود را تعبیر می کنیم .برای مثال،وقتی کسی نامه ای خصوصی را باز می کند ،به صورت او نگاه می کنیم وبه لحن صدایش گوش می کنیم تا از هیجان او سردر آوریم .بنابراین ،هیجانها کل وجود ما یعنی ،احساسها ،انگیختگی بدن ،احساس هدفمندی وارتباطهای غیر کلامی را فعال می کنند . باتوجه به این مقدمه درباره چهار عنصر هیجان ،اکنون می توانیم هیجان را به صورت مقدماتی تعریف کنیم . هیجانها پدیده های احساسی –انگیختگی –هدفمند – بیانگر کم دوام هستند .که به ما کمک می کنند که با فرصتها وچالشهایی که هنگام رویدادهای مهم زندگی مواجه می شویم ،سازگار شویم .چونهیجانها در پاسخ به رویدادهای مهم زندگی ایجاد می شوند ،شکل 1-11مسیری از «رویداد مهم زندگی »به «هیجان »را در بر دارد . تعریف کردن هیجان خیلی پیچیده تر از تعریف «مجموع اجزای آن »است .هیجان نوعی ساختار روان شناختی است که این چهار جنبه ی تجربه را در یک الگوی همزمان هماهنگ می کند . به همین علت است که اصطلاح «هیجان »در شکل 1-11 به صورت ساختاری مجزا از عناصر مفرد آن ،نشان داده شده است .

هیجان همان چیزی است که عناصر احساس ،انگیختگی ،هدفمندی ،وبیانگری را در واکنشی منسجم به رویداد فراخوان تنظیم می کند . برای مثال ،در مورد ترس ،رویداد فراخوان می تواند شیبهای تند اسکی باشد ،در حالی که در این واکنش ،احساس ها ،انگیختگی بدن ،امیال هدفمند ،وارتباط های غیر کلامی علنی را در بر دارد .بنابراین ،اسکی باز تهدید شده ،احساس وحشت می کند (جنبه ی احساسی )،قلبش به تپش می افتد (جنبه ی انگیختگی بدن )،شدیداًمیل دارد از خودش محافظت کند (جنبه ی هدفمند )،وچشمان پر تنش وگوشه های دهان به عقب کشیده شده نشان می دهد (جنبه ی بیانگر ). این عناصر هماهنگ ومتقابلاًحمایت کننده ،حالت واکنش پذیری به خطر محیطی را که هیجان ترس است تشکیل می دهند .
این توصیف هیجان نشان می دهد که جنبه های مختلف تجربه ،مکمل وهماهنگ کننده ی یکدیگر هستند (آوریل 1990؛لدوکس ،1989)برای مثال ،آنچه افراد احساس می کنند با نحوه ای که عضلات صورتشان را حرکت می دهند ،ارتباط دارد . برای مثال ،وقتی غذای گندیده ای را می بینید ،نحوه ای که بینی خود را چروک می اندازید ولب بالای خود را منقبض می کنید ،به صورت یک سیستم احساسی – بیانگری منسجم ،هماهنگ شده اند . همین طور ،نحوه ای که صورت خودتان را حرکت می دهید ،با واکنش پذیری فیزیولوژیکی شما ،مانند پایین بردن ابرو وفشردن محکم لبها به هم ،با افزایش ضربان قلب وبالا رفتن دمای پوست ،هماهنگ است (دیوید سون وهمکاران 1990).
این روابط متقابل وهماهنگی بین چهار عنصر متفاوت هیجان در شکل 1-11با خطوطی که هر جنبه ی هیجان را به سه جنبه ی دیگر مرتبط می کند نشان داده شده اند . فلش های دو طرفه نشان می دهند که برای مثال ،تغییرات در احساسها ،برانگیختگی بدن تأثیر می گذارد وهمان گونه که تغییرات در انگیختگی بدن ،بر احساسهاتأثیر می گذارد . شکل 2-1از اصل انتزاعی که در شکل 1-11نشان داده شده است ،مثالی عینی در اختیار می گذارد . غم نوعی واکنش هیجانی به مواجه شدن با رویداد مهمی چون جدایی یا شکست است . این احساس ناخوشایند برانگیختگی خموده ی بدن ،احساس هدفمندی برای دگرگون کردن جدایی وجلوه ی صورت مشخص غم ،تأثیر می گذارد تا ما را برای سازگار شدن با شرایط محیطی ،آماده کنند .«هیجان »واژه ای است که روانشناسان برای نامیدن این فرآیند هماهنگ شده وهمزمان به کار می برند .

رابطه ی هیجان با انگیزش :
هیجانها به دو صورت با انگیزش ارتباط دارند . اولاًهیجانها یک نوع انگیزه هستند . هیجانها مانند همه انگیزه های دیگر (مثل نیازها ،شناختها )رفتار را نیرومند وهدایت می کنند . برای مثال ،خشم منابع ذهنی ،فیزیولوژیکی ،هورمونی ،عضلانی را بسیج می کند (یعنی رفتار را نیرومند می کند )تا به هدف خاصی ،مانند غلبه کردن بر موانع یا رفع بی عدالتی ،برسد (یعنی رفتار را هدایت می کند ). ثانیاً،هیجانها به عنوان یک سیستم «نمایش »عمل می کنند تا نشان دهد سازگاری فرد چقدر خوب یا بد پیش می رود . برای مثال ،شادی از پیش روی به سمت هدفمان ،در حالی که پریشانی از شکست خبر می دهد .
هیجان به عنوان انگیزش :
اغلب پژوهشگران هیجان قبول دارند که هیجانها به صورت نوعی انگیزه عمل می کنند . اما برخی پژوهشگران از این فراتر می روند ومی گویند هیجانها سیستم انگیزشی نخستین را تشکیل می دهند (تامکیتز ،1962،1963،1984؛ایزارد 1991). در طول 100سال تاریخ روان شناسی ،سایق های فیزیولوژیکی (گرسنگی ،تشنگی ،خواب ،میل جنسی ،درد )بر انگیزاننده های نخستین محسوب می شدند (هان ،1943،1952). محرومیت از هوا نمونه ای از آن است . محروم شدن از هوا ،سابق فیزیولوژیکی ایجاد می کند که می تواند توجه کامل فرد را جلب کرده ،عمل او را نیرومند کند ،ورفتار را به سمت هدف خاصی هدایت نماید .بنابراین ،منطقی به نظر می رسد که نتیجه بگیریم ،محرومیت از هوا،انگیزه ای قوی را برای اقدامات لازم جهت بدست آوردن هوا برای برگرداندن تعادل حیاتی ،به بار می آورد (به فصل 4 مراجعه کنید ).
اما سیلوان تامکینز،پژوهشگر هیجان ،این استدلال ،این حقیقت ظاهری را «خطای اساسی »نامید . تامکینز،فقدان هوا ،واکنش هیجانی نیرومندی را به وجود می آورد –واکنش ترس یا وحشت . همین وحشت است که انگیزش عمل کردن را تأمین می کند ،بنابراین وحشت ،نه محرومیت از هوا یا به خطر افتادن تعادل حیاتی بدن ،علت اصلی رفتار با انگیزه ی دست وپا زدن وحشت زده است . بنابراین ،اگر هیجان را حذف کنیم انگیزش را حذف کرده ایم .
هیجان به عنوان سیستم نمایش:
هیجان همچنین ،وضعیت حالتهای نگیزشی دائماًدر حال تغییر فرد ووضعیت سازگاری او را نمایش می دهند (باک ،1988).هیجانهای مثبت ،مشغولیت وخشنودی حالتهای انگیزشی ما را منعکس می کنند ،در حالی که هیجانهای منفی ،بی اعتنایی وناکامی حالتهای انگیزشی ما را نشان می دهند .هیجانهای مثبت همچنین سازگاری موفقیت آمیز را با شرایطی که مواجه می شویم نشان می دهند ،در حالی که هیجانهای منفی ،سازگاری ناموفق را منعکس می کنند . هیجانها از این نقطه نظر ،لزوماًمانند نیازها وشناختها ،انگیزه نیستند ،بلکه در عوض ،وضعیت ارضاءشده یا ناکام شده ی انگیزه ها را منعکس می کنند . برای مثال انگیزش جنسی ونحوه ای که هیجان پیشرفت جاری را گزارش می دهد (« نمایش می دهد »)واز این طریق به برخی از رفتارها کمک می کند واز رفتارهای دیگر جلوگیری می نماید ،در نظر بگیرید .هنگام آمیزش جنسی ،هیجانهای مثبتی چون علاقه وشادی علامت می دهند که همه چیز رو به راه است وبه رفتار جنسی کمک می کنند . هیجانهای منفی مانند نفرت ،خشم وگناه ،علامت می دهند که هیچ چیز رو به راه نیست واز رفتار جنسی جلوگیری می کنند . هیجانهای مثبت ،هنگام فعال کردن وارضاءکردن انگیزه های فرد (یعنی علاقه ،شادی )،به صورت استعاره ،چراغ سبزی را برای ادامه دادن رفتار روشن می کنند . از سوی دیگر هیجانهای منفی هنگام فعال کردن وارضاءکردن انگیزه های فرد (یعنی ،نفرت ،گناه )،چراغ قرمزی را برای متوقف کردن رفتار روشن می کنند .
چه چیزی موجب هیجان می شود ؟
وقتی با واقعه ی مهمی روبرو می شویم ،به طوری که شکل 3-11نشان می دهد ،هیجان وارد کار می شود . به طوری که در این شکل نشان داده شده اس ،ذهن (فرآیندهای شناختی )وبدن افراد (فرایندهای فیزیولوژیکی )به شیوه ی سازگارانه ای به این واقع واکنش نشان می دهد . یعنی ،مواجه شدن با رویدادهای مهم فرآیندهای شناختی وزیستی را فعال می کند که جمعاًعناصر مهم هیجان از جمله احساسها ،انگیختگی بدن ،رفتار هدفمند ،وبیانگری را فعال می سازند .

فرآیندهای شناختی

رویداد موقعیتی مهم
فرآیندهای زیستی

یکی از سؤال های اساسی در بررسی هیجان این است که چه چیزی موجب هیجان می شود؟ دیدگاه های متعددی نظیر آنهایی که زیستی ،روانی – تکاملی ،شناختی ،رشدی ،روان کاوی ،اجتماعی ،جامعه شناختی ،فرهنگی ،وانسان شناختی هستند ،وارد این بررسی علیتی می شوند . به رغم این تنوع ،آگاهی از اینکه چه چیزی موجب هیجان می شود بریک مجادله اساسی استوار است : زیست شناسی در برابر شناخت در واقع ،این مجادله می پرسد آیا هیجان ها عمدتا" پدیده های زیستی هستند یا شناختی . اگر هیجان ها عمدتا" زیستی باشند ،پس باید از یک منبع زیستی مانند مدارهای مغزی و نحوه ای که بدن به رویدادهای مهم واکنش نشان می دهد ،سر چشمه بگیرند . اما اگر هیجان ها عمدتا" شناختی باشند .در این صورت باید از رویدادهای ذهنی علیتی،مانندارزیابی های ذهنی از معنی موقعیت برای سلامتی فردسرچشمه
بگیرند
زیست شناسی و شناخت
دیدگاههای شناختی و زیستی باهم تصویر جامعی از فرایندهیجان در اختیار می گذارند . بااین حال ،قبول کردن این نکته که جنبه های شناختی و زیستی هردو بنای هیجان هستنداین سؤال را پیش می کشد که کدام یک اصلی است : عوامل زیستی یا شناختی . آنهایی که طرفدار برتری شناخت هستند معتقدند تا وقتی افراد معنی و اهمیت شخصی یک رویداد را به صورت شناختی ارزیابی نکرده باشند ،نمی توانند به صورت هیجانی پاسخ دهند :آیا این رویداد به سلامتی ربطی دارد ؟آیا با سلامتی فردی عزیز ارتباط دارد ؟ اهمیت دارد ؟ فایده دارد ؟ زیانبار است ؟ ابتدا معنی برقرار می شود وبعد هیجان مطابق باآن روی می دهد . ارزیابی معنی ،موجب هیجان می شود . آنهایی که طرفدار برتری عوامل زیستی هستند ،معتقدند واکنش های هیجانی لزوما" به ارزیابی های شناختی نیازی ندارند . رویدادهای متفاوت ،مانند فعالیت عصبی زیر قشری یا جلوه های صورت خودانگیخته ،هیجان را فعال می کنند . از دید نظریه پرداز زیستی ،هیجان ها می توانند بدون رویدادشناختی قبل ازآن ،روی دهند ،ولی نمی توانند بدون رویداد زیستی قبل ازآن روی دهند . بنابراین ،عوامل زیستی ،نه شناختی ،برتراند .
دیدگاه زیستی
کارول ایزارد (1989، 1991)،پل اکمن (1992)،وجک پنکسپ(1982، 1994)سه نماینده دیدگاه زیستی هستند . ایزارد اعلام می دارد که اطفال به رغم کمبودهای شناختی ،(مثل وازگان محدود ،گنجایش حافظه محدود )به برخی رویدادها ،به صورت هیجانی پاسخ می دهند . برای مثال ،یک بچه 20 روزه ،در پاسخ به صدای تیز انسان ،لبخند می زند (ولف ،1969)ویک بچه دو ماهه در پاسخ به درد ،خشم نشان می دهد (ایزارد و همکاران ،1983). بعد از اینکه کودک زبان را فرامی گیرد و استفاده از توانایی های حافظه بلند مدت را آغاز می کند ،بسیاری از رویدادهای هیجانی ،مقدار زیادی پردازش شناختی رادر بر دارند . با این حال به رغم پرمایگی فعالیت شناختی در فرایند هیجان ،ایزارد (1989 )تاکید دارد که بیشتر پردازش هیجانی رویدادهای زندگی ،غیر شناختی هستند ،یعنی خودکار و ناهشیارند و ساختارهای زیر قشری میانجی آنها می شود . چون کودکان از لحاظ زیستی پیشرفته ولی از لحاظ شناختی ضعیف هستند ،برتری عوامل
زیستی در هیجان را بهتر به اثبات می رسانند.
اکمن (1992)خاطر نشان می سازد که هیجان ها بسیار سریع شروع می شوند ،کوتاه مدت اند ،و می توانند به صورت خودکار / غیر اردای ،روی دهند . بنابراین ،وقتی به صورت هیجانی عمل می کنیم ،حتی قبل از اینکه از این هیجان پذیری آگاه باشیم ،هیجان ها درما روی می دهند . هیجان ها به این علت زیستی هستند که از طریق ارزش سازگاری شان برای پرداختن به تکالیف اساسی زندگی ،تکامل یافته اند . اکمن نیز مانند ایزارد ،دخالت عوامل شناختی ،اجتماعی ،وفرهنگی رادر تجربه هیجان قبول دارد ،اما نتیجه می گیرد که علت اصلی هیجان ،عوامل زیستی است نه یادگیری ،تعامل اجتماعی ،یا تاریخچه جامعه پذیری .
از نظر پنکسپ (1982 ،1994)،هیجان ها از مدارهای عصبی که فعالیت مغز را تنظیم می کنند ناشی می شوند (مثل رویدادهای زیست شیمی و عصب – هورمونی ).پنکسپ قبول دارد که بررسی اعماق مدارهای مغزی از بررسی احساس هایی که بر چسب کلامی به آنها زده ایم ،دشوارتر است . اما او تاکید دارد که مدارهای مغزی شالوده زیستی تجربه هیجان هستند . برای مثال ،ما (وسایر حیوانات )مدار مغزی خشم ،مدار مغزی ترس ،مدار مغزی غم ،وچند مدار دیگر را به ارث می بریم . دلیل منطقی برای حمایت کردن از دیدگاه زیستی
پنکسپ از سه یافته حاصل می شود:
1- چون معمولا" بر زبان آوردن حالت های هیجانی دشوار است ،پس آنها باید علت های غیر شناختی (نه زبانی )داشته باشند .
2- تجربه هیجان را می توان با روش های غیر شناختی ،مانند تحریک برقی مغز یا فعالیت نظام عضلانی صورت ایجاد کرد .
3- هیجان ها در اطفال و حیوانات روی می دهند .
دیدگاه شناختی
سه نماینده دیدگاه شناختی ،ریچارد لازاروس (1984 ،1991 )،کلاس شرر (1994،1994 ،1997)،وبرناردوینر (1986)هستند . به نظر هریک از این نظریه پردازان ،فعالیت شناختی شرط لازم هیجان است . اگر پردازش شناختی حذف
شود . هیجان ناپدید خواهد شد .
لازاروس معتقد است که بدون آگاهی از ارتباط شخصی یک رویداد با سلامتی فرد ،دلیلی برای پاسخ دادن به صورت هیجانی وجود ندارد . محرک هایی که نامربوط ارزیابی می شوند ،واکنش های هیجانی را ایجاد نمی کنند . از نظر لازاروس ،ارزیابی شناختی فرد از معنی یک رویداد (نه آن رویداد به تنهایی )،زمینه را برای تجربه هیجان آماده می سازد . یعنی اتومبیلی که به سمت شما می آید موجب ترس نمی شود مگر اینکه نحوه نزدیک شدن آن طوری باشد که تصور کنید سلامتی شما به گونه ای در معرض خطر قرار دارد فرایند هیجان انگیز با خود رویداد وواکنش زیستی فرد به آن ،شروع نمیشود
بلکه با ارزیابی شناختی معنی آن ،شروع می شود .
شرر(1994،1997)با لازاروس موافق است که برخی از تجربیات زندگی موجب هیجان می شوند در حالی که تجربیات دیگر موجب آن نمی شوند . او چند ارزیابی شناختی خاص را که موجب تجربیات هیجانی می شوند ،مشخص کرده است ،از جمله اینکه :آیا این رویداد خوب است یا بد ؟آیا می توانم یا این موقعیت به طرز موفقیت آمیزی مقابله کنم ؟وآیا این رویداد از نظر اخلاقی مانعی ندارد ؟پاسخ به این سؤال های چگونه موقعیتی را که باآن مواجه می شویم ارزیابی می کنیم ،نوع پردازش شناختی را که موجب هیجان
ها می شود تشکیل می دهد .
وینر (1986) در تحلیل انتسابی هیجان ،روی پردازش اطلاعاتی که بعد از وقوع پیامدهای زندگی صورت می گیرند تمرکز می کند . یعنی ،نظریه انتساب روی تفکر و تامل بعد از موفقیت ها و شکست ها ،تاکید دارد . بعد از موفقیت ،اگر معتقد باشیم که خودمان آن را به بار آورده ایم ،یک هیجان به وجود می آید (غرور )،در حالی که اگر باور داشته باشیم که دوستمان آن را به بارآورده است ،هیجان متفاوتی به وجود می آید (تشکر). توجه کنید که پیامد و رویداد زندگی ممکن است یکسان باشند ،اما اگر انتساب متفاوت باشد ،دراین صورت تجربه هیجان نیز متفاوت خواهد بود . بنابراین ،انتساب ،نه
رویداد یا پیامد ،هیجان را به بار می آورد .
فایده ای که از مجادله شناخت در برابر زیست شناسی حاصل می شود این است که هردو طرف به روشنی دیدگاه خودشان را بیان می کنند . وقتی به هردو دیدگاه فکر می کنیم این سؤال ها مطرح می شوند :کدام یک درست است؟یا کدام یک درست تر است ؟روان شناسان هیجان تلاش کرده اند به این
سؤال پاسخ دهند ودو پاسخ پدیدار شده است .
دیدگاه دو سیستمی
یک پاسخ به سؤال "چه چیزی موجب هیجان می شود؟"این است که شناخت و عوامل زیستی هردو موجب هیجان می شوند . طبق دیدگاه باک (1984)،انسان هادو سیستم همزمان دارند که هیجان را فعال وتنظیم می کنند . یک سیتم ،سیستم فطری،خودانگیخته ،وفیزلوژیکی است که به صورت غیرارادی به محرک های هیجانی واکنش نشان می دهد . سیستم دیگر ،سیستم شناختی مبتنی بر تجربه است که به صورت تعبیری و اجتماعی واکنش نشان می دهد . سیستم فیزیولوژیکی هیجان در تاریخ تکامل انسان ابتدا به وجود آمده است (یعنی ،سیستم لیمبیک )،در حالی که سیستم شناختی هیجان بعدا"که انسان ها به طور فزاینده ای متفکر و اجتماعی شدند به وجود آمده است (یعنی قشر تازه مخ ). سیستم زیستی ابتدایی و سیستم شناختی جدید با هم ترکیب می شوند ومکانیزم هیجان دو سیستمی بسیار انطباق را به
وجود می آورند .
دیدگاه دو سیستمی در شکل 4-11 نشان داده شده است (باک ،1984).سیستم اول ،زیستی است منشاءآن به تاریخ تکامل باستانی گونه برمیگردد. اطلاعات حسی به سرعت ،خودکار ،وبه صورت ناهشیار توسط ساختارها وگذرگاه های زی قشری (یعنی لیمبیک )پردازش می شود . سیستم دوم ،شناختی است وبه تاریخچه اجتماعی و فرهنگی منحصر به فرد انسان بستگی دارد . اطلاعات حسی به صورت ارزیابی ،تعبیری وهشیار توسط گذرگاه های مغزی پردازش می شود . این دو سیستم هیجان مکمل هم هستند (نه رقیب هم )وبرای فعال
کردن و تنظیم کردن تجربه هیجان باهم کارمیکنند .
رابرت لیونسون (1994)با فرض کردن اینکه چگونه سیستم های هیجان زیستی و شناختی تعامل می کنند ،نظریه دو سیستمی را قدری جلوتر می برد .این دو سیستم به جای اینکه موازی هم باشند ،بر یکدیگر تاثیر می گذارند .پنکسپ اضافه می کند که برخی هیجان ها عمدتا"از سیستم زیستی به وجودمیآیند در حالی که هیجان های دیگر عمدتا"از سیستم شناختی ناشی می شوند . هیجان هایی مانند ترس وخشم عمدتا"از مدارهای عصبی زیر قشری ناشی می شوند (به قول باک از ساختار ها وگذرگاه های زیر قشری ).اما هیجان های دیگررا نمی توان بخوبی با مدارهای عصبی زیر قشری توجیه کرد . در عوض ،آنها عمدتا"از تجربه شخصی ،سرمشق گیری اجتماعی و بسترهای فرهنگی ناشی می شوند . این طبقه بندی هیجان ها عمدتا"از ارزیابی ،انتظارات و انتسابها به وجود می آیند (به قول باک از
ساختارها وگذرگاه های مغزی ).چند تا هیجان وجود دارد ؟
مجادله شناخت – زیست شناسی به طور مستقیم سؤال مهم دیگری را پیش می کشد :چند تا هیجان وجوددارد ؟ دیدگاه زیستی بر هیجان ها ی اصلی تاکید می کند (مثل خشم ،ترس )وبه هیجان های ثانوی یا اکتسابی کم بها می دهد . دیدگاه شناختی ،به اهمیت هیجان های اصلی واقف است ولی تاکید دارد که جالب بودن تجربه هیجانی به خاطر تجربیات فردی ،اجتماعی و فرهنگی است . بنابراین ماجرای مهم و جالب در هیجان ،به هیجان های پیچیده (ثانوی اکتسابی )مربوط می شود . در نهایت هر پاسخی به سؤال "چند تا هیجان وجود دارد ؟"بستگی دارد به اینکه فرد طرفدار دیدگاه زیستی باشد یا دیدگاه
شناختی .
دیدگاه زیستی
دیدگاه زیستی معمولا" روی چند هیجان اصلی تاکید می کند که حداقل دویاسه وحداکثر ده تا هستند . هر نظریه پرداز زیستی دلیل بسیار خوبی برای مطرح کردن تعداد خاصی هیجان دارد ،گو اینکه روی هر طرح تاکید متفاوتی می شود . هشت سبک پژوهش در بررسی زیستی هیجان ها ،در شکل 6-11 نشان داده شده است . این شکل ،تعداد هیجان هایی را که یافته های تجربی هر سبک پیشنهاد کرده اند ،نشان می دهد ،دلیل منطقی نظریه پردازی را که آن توصیه کرده توضیح می دهد ،وبرای مطالعه بیشتر منابعی
را ارایه می دهد .
ریچارد سولومون (1980)دو سیستم مغزی لذتی ،ناهشیار را مشخص می کند . این سیستم ها طوری عمل می کنند که تجربه ناخوشایندی به طور خودکار وبازتابی با هرگونه تجربه لذت بخش مقابله می کند ،به همان صورت که تجربه لذت بخش به طور خودکار وبازتابی با هرگونه تجربه ناخوشایندی مقابله می نماید (مثلا" "فرایند متضاد " سرخوشی ،هنگام اسکی بازی ،با ترس مقابله می کند و جایگزین آن می شود ")جفری گری (1994) سه هیجان را معرفی می کند که در مدارهای مغزی مجزا ریشه دارند : سیستم رویکرد رفتاری (شادی )،سیستم جنگ یا گریز (خشم / ترس )و سیستم بازداری رفتاری (اضطراب )جک پنکسپ (1982) براساس چهار گذرگاه هیجان آور درون سیستم لیمبیک که از لحاظ نوروآناتومی مجزا هستند. چهار هیجان شادی ،غم ،خشم وترس تاکید دارند ،زیرا این هیجان ها واکنش به فعالیت های اساسی را منعکس می کنند :موفقیت (شادی )،شکست (غم )،ممانعت (خشم )وبلا تکلیفی (ترس ).سیلوان تامکینز (1970) شش هیجان علاقه ،ترس،تعجب ،خشم ،اندوه وشادی را مشخص کرد زیرا از نظر او شش حالت مجزای شلیک عصبی ،این هیجان های متفاوت را به وجود می آورند (مثلا" افزایش سریع در سرعت شلیک عصبی ،تعجب را به بار می آورد )پل اکمن (1992 ،1994) شش هیجان ها با جلوه صورت همگانی (میان فرهنگی )مطابق باآن ،ارتباط دارد . رابرت پلاچیک (1980) از هشت هیجان خشم ،نفرت ،غم ،تعجب ،ترس ،تایید ،شادی و انتظار نام می برد ،زیرا هریک با نشانگان هیجان – رفتار مشترک در تمام ارگانیزمهای جاندار مطابقت دارد (مثلا" ترس با محافظت مطابقت دارد )سرانجام اینکه کارول ایزارد (1991) ده هیجان را براساس نظریه هیجان های متمایز خود معرفی می کند: خشم ،ترس ،اندوه ،شادی
،نفرت ،تعجب ،شرم ،گناه ،علاقه ،حقارت .
هریک از این هشت سبک پژوهش قبول دارد که (1) تعداد کمی هیجان اصلی وجوددارد (2) هیجان های اصلی در تمام انسانها (وحیوانات )مشترک هستند ،و(3) هیجان های اصلی ثمره زیست شناسی و تکامل هستند .آنچه این هشت سبک پژوهش را متمایز می کند این است که هریک علت زیستی متفاوتی را
برای تجربه هیجانی مشخص می کند .
دیدگاه شناختی
دیدگاه شناختی قاطعانه تاکید دارد که انسان ها خیلی بیشتر از 2تا10 هیجانی را که دیدگاه زیستی مشخص کرده است ،تجربه می کنند . نظریه پردازان شناختی می گویند البته درست است که تعداد محدودی مدار عصبی ،جلوه های صورت ،وواکنش های بدنی (مثل واکنش جنگ یا گریز )وجوددارد ،اما چند هیجان مختلف می توانند از یک واکنش زیستی ایجاد شوند . برای مثال یک پاسخ فیزیولوژیکی ،مانند بالا رفتن فشار خون ،می تواند مبنای زیستی خشم ،حسادت ،یا رشک باشد . فشار خون بالا و ارزیابی بی عدالتی ،موجب خشم می شود ؛فشار خون بالا واین ارزیابی که دیگری در جایگاه مطلوب تری از خود قرار دارد ،موجب رشک می شود . از دید نظریه پردازان شناختی ،زبان ،دانش شخصی ،تاریخچه جامعه پذیری و انتظارات فرهنگی به وجود
می آید . انسان ها تعداد زیادی هیجان را تجربه می کنند .
درشکل 7-11 نه سبک پژوهش در بررسی شناختی هیجان ها نشان داده شده است . این شکل دلیل منطقی ای که هر نظریه پرداز هیجان ها را براساس آن مطرح کرده است و منابعی رابرای مطالعه بیشتر ،ارایه می دهد . این شکل نشان می دهد که همه نظریه پردازان شناختی به سؤال "چند تا هیجان وجوددارد ؟"با پاسخ مشابهی جواب می دهند ،یعنی تقریبا"تعداد بی نهایتی هیجان وجوددارد . علت آن این است که نظریه پردازان شناختی دراین فرض مشترک هستند که " هیجان ها در پاسخ به ساختارهای معنی موقعیت های خاص به وجود می آیند ؛هیجان های مختلف در پاسخ به ساختارهای معنی متفاوت به وجود می آیند "(فریجدا ؟،1988). اینکه نظریه های شناختی چه تفاوتی دارند بستگی دارد به اینکه چگونه نحوه ای که افراد معنی یک موقعیت را تعبیر می کنند ،توصیف می نمایند . موقعیت می تواند زمینه ای را برای تعبیر کردن حالت انگیختگی فرد تامین کند ،فرد می تواند حالت انگیختگی خودش را تعبیر کند وافراد را می توان برای تعبیر کردن حالت انگیختگی خودشان اجتماعی کرد . علاوه براین افراد رابطه خود با محیط و تاثیر آن برسلامتی ،معنی و خاطراتی که از موقعیت های مختلف دارند و انتسابهای خود رادرباره اینکه چرا پیامدهای خوب وبد روی دادند ارزیابی می کنند وتجربیات هیجانی عمیقا"با زبان ،روش های رفتار کردن به شیوه مورد نظر
جامعه و نقش های اجتماعی افراد ارتباط دارند .
وظایف اجتماعی
هیجان ها علاوه بر وظایف کنارآمدن ،وظایف اجتماعی هم دارند (ایزارد
،1989 ؛کلتنروهایت ،1999، منستید ،1991 )هیجان ها :
1- احساسات مارا به دیگران منتقل می کنند .
2- برنحوه ای که دیگران با ماتعامل می کنند تاثیر می گذارند
3- به تعامل اجتماعی کمک می کنند .
4- روابط را ایجاد ،حفظو قطع می کنند .
جلوه های هیجانی ،پیام های نیرومند وغیر کلامی هستندکه احساسات مارابه دیگران انتقال می دهند .کودکان از طریق جلوه های هیجانی ،آنچه راکه نمی توانند به صورت کلامی منتقل کنند،به صورت غیر کلامی ازطریق صورت ،صداورفتارهیجانی درکل ،انتقال می دهند .کودکان بعداز تولد می توانند شادی ،علاقه ونفرت را ابراز کنند؛دردوماهگی می توانند غم وخشم را نیز ابراز کنند ؛ودر شش ماهگی می توانند ترس را ابراز کنند (ایزارد ،1989 ).درطول دوران طفولیت ،علاقه ،شادی ،غم ،نفرت و خشم تقریبا" 100درصد جلوه های صورت مبتنی بر هیجان را نشان می دهند (ایزارد وهمکاران ،1995) . مراقبت کنندگان ،این جلوه های صورت را با اطمینان تشخیص می دهند وبه دقت تعبیر می کنند (ایزارد و همکاران 1980 ).بنابراین جلوه های صورت کودکان مراقبت مخصوص هیجان مراقبت کنندگان را هدایت می کنند .
جلوه های هیجانی بر نحوه تعامل افراد تاثیر می گذارند به طوری که جلوه هیجانی یک نفر می تواند موجب واکنش های رفتاری گزینشی در نفر دوم شود . برای مثال ،وقتی کودکان برسر اسباب بازی دعوا می کنند کودکی که خشم یا غم نشان می دهد در مقایسه با کودکی که این هیجان را نشان نمی دهد به احتمال بیشتر آن اسباب بازی را تصاحب می کند (کامراس 1977 ؛رینولدز1982) . جلوه هیجانی به صورت غیر کلامی به دیگران می رساند که رفتار قریب الوقوع احتمالی فرد چه خواهد بود . اگر اسباب بازی گرفته شود کودکی که خشم نشان می دهد از احتمال حمله قریب الوقوع خبر می دهد در حالی که کودکی که ابراز غم می کند ،از احتمال گریه کردن خبر می دهد . این علامت که فرد احتمالا" حمله یا گریه خواهد کرد اغلب باعث تصاحب دوباره اسباب بازی از دست رفته می شود (یا جلوگیری از گرفته شدن اسباب بازی از همان ابتدا ).بنابراین هیجان ها در رابطه با تغامل اجتماعی ،چندین وظیفه دارند که وظایف اطلاع رسانی (من این طوری احساس می کنم )هشدار دهنده (این کاری است که می خواهم انجام دهم )ودستور دهنده (این کاری است که از شما می خواهم انجام دهید )ازآن جمله هستند .جلوه های هیجانی به این طریق مشوق های اجتماعی (لبخند شادی )بازدارنده های اجتماعی (چهره خشمگین )وپیام های غیر کلامی (چهره شرمنده )را منتقل می کنند که تعامل های اجتماعی را آسان و هماهنگ می کنند (فرنالد 1992؛کلتنروباسول
1997،ترونیک 1989).
بسیاری از جلوه های هیجانی به صورت اجتماعی ،نه زیستی برانگیخته می شوند این ادعا عجیب به نظر می رسد زیرا عموما" فرض براین است که وقتی افراد شادهستند لبخند می زنند ووقتی غمگین هستند اخم می کنند .بااین حال زمانی که افراد احساس شادی نمی کنند نیز بارها لبخند می زنند . افراد گاهی
برای اینکه به تمایل اجتماعی کمک کنند لبخند می زنند .
کردار شناسایی که لبخند زدن رادر نخستی ها بررسی کرده اند دریافته اند که شمپانزه ها گاهی برای منحرف کردن رفتار بالقوه خصمانه حیوانات سلطه جو ودر مواقع دیگر برای حفظ کردن یا افزایش دادن تمایل دوستانه از لبخند ارادی استفاده می کنند (ون هوف ،1962،1972). همان گونه که نخستی ها برای آرام کردن حیوانات سلطه جو لبخند می زنند (دندان نشان می دهند ). کودکان خردسال وقتی با غریبه ای برخورد می کنند ،لبخند می زنند و کودکان احتمالا" به غریبه ای که لبخند می زند بیشتر از غریبه ای که لبخند نمی زند نزدیک می شوند (کونولی و اسمیت ،1979 ). بزرگسالانی که از لحاظ اجتماعی خجالت زده می شوند نیز لبخند می زنند (کرات و جانستون ،1979) . علاوه براین لبخند نوعی خوشامدگویی همگانی است که به نظر می رسد به صورت غیر کلامی می گوید من صمیمی هستم ،دوست دارم با هم صمیمی باشیم . در هر یک از این موارد لبخند زدن به صورت اجتماعی نه هیجانی
برانگیخته شده است .
چرا هیجان داریم ؟
زندگی پر از چالش ها ،استرس ها ،و مشکلاتی است که باید حل شوند هیجان ها به عنوان راه حلهایی برای این چالش ها ،استرس ها ،و مشکلات وجوددارند (اکمن ،1992 ؛فریجدا1986،1988؛لازاروس ،1991،شرر1994). هیجان ها با هماهنگ کردن احساسات ،انگیختگی ،هدف و بیانگری (فرایندهای هیجان در شکل 1-11)وضعیت مارادرارتباط با محیط مان تثبیت می کنند (لیونسون 1999) ومارا به پاسخ های اختصاصی وکارآمدی مجهز می کنند که با مسایل بقای جسمانی و اجتماعی متناسب هستند .(کلتنر وگراس 1999).
برخی اعتقاد دارند که هیجان ها هیچ هدف مفیدی ندارند به نظر آنها هیجانها فعالیت جاری را مختل می کنند رفتار را آشفته می کنند و عقل و منطق را از ما می گیرند (هب،1949؛مندلر1984) . این پژوهشگران هیجان معتقدند که هیجان ها هزاران سال قبل وظایف تکاملی مهمی داشتند اما در دنیای مدرن امروی ،دیگر این وظیفه را ندارند . این موضع با این اظهار نظر که هیجان ها قبل ازرفتار واقع می شوند تا به سازگاری با شرایطی که مواجه می شویم
کمک کنند در تضادی آشکار قراردارد .

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله   70 صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید