پایان نامه ارشد تاثیر اقلیم بر تولید ذرت در شهرستان شوش

اختصاصی از فایلکو پایان نامه ارشد تاثیر اقلیم بر تولید ذرت در شهرستان شوش دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

 فرمت ورد با قابلیت ویرایش متن 100 صفحه

چکیده

هدف از انجام این پژوهش، مطالعه تأثیر عناصر اقلیمی (دما، بارش، رطوبت، تبخیر) بر  کشت ذرت بهاره و پاییزه شهر شوش در یک دوره آماری10 ساله (1391- 1382) بوده است. در مطالعات فوق از اطلاعات اقلیمی ایستگاه سینوپتیک دزفول شامل داده های آماری (بارش، دما، رطوبت، ساعات آفتابی، تبخیر، یخبندان) استفاده شده است.

با استفاده از جمع آوری داده ها و تجزیه و تحلیل اطلاعات به کمک نرم افزارEXCEL  وSPSS و محا سبه ضریب همبستگی پیرسون بین عناصر اقلیمی و برداشت ذرت بهاره و پاییزه مقایسه انجام شد. با توجه به تأثیر عناصر اقلیمی بر کشت گیاه ذرت در فصول بهار و پاییز عملکرد یکسانی در کشت این گیاه به چشم         نمی خورد. در طول دوره آماری10ساله(1391-1382) در شهر شوش همبستگی میان چهار عنصر اقلیمی(دما، بارش، رطوبت، تبخیر) را مورد بررسی قرار دادیم که مشخص شد بین رطوبت با میزان تولید محصول ذرت فقط در فصل پاییز با احتمال95% رابطه معنا داری بر قرار می باشد. در صورتی که بین دیگر عناصر اقلیمی در دو فصل پاییز و بهار و سالانه رابطه معنا دار نبوده. بررسی ها نشان می دهد که با توجه به حساسیت محصول ذرت نسبت به عناصر اقلیمی با در نظر گرفتن میزان کشت ذرت و سطح زیر کشت در فصل بهار تولید ذرت کم است. سطح زیر کشت و محصول ذرت پاییزه نشان می دهد متوسط دمای مناسب در دوره رشد گیاه ذرت از یک طرف و افزایش بارندگی و رطوبت که نیاز آبی گیاه و خاک می باشد تأثیر یکنواختی را بر عملکرد محصول ذرت داشته و باعث شده عملکرد بیشتر ذرت پاییزه را در مقایسه با ذرت بهاره داشته باشیم.

واژه های کلیدی: اقلیم، کشاورزی، ذرت، شوش

عنوان                                           فهرست مطالب                                                   صفحه

چکیده.................................................................................................................................................................1

مقدمه...................................................................................................................................................................2

فصل اول:کلیات تحقیق...........................................................................................................................3

1-1- بیان مسئله.................................................................................................................................................4

1-2- اهداف تحقیق............................................................................................................................................4

1-3- سئوال های تحقیق....................................................................................................................................5

1-4- فرضیه های تحقیق....................................................................................................................................5

1-5- پیشینه تحقیق در جهان.............................................................................................................................5

1-6- پیشینه تحقیق در ایران...............................................................................................................................6

1-7- روش کار..................................................................................................................................................7

1-8- مشکلات و موانع تحقیق……………………………........................................................................................7

فصل دوم : مبانی نظری تحقیق................................................................................................................8

مقدمه...................................................................................................................................................................9

2-1- اقلیم……………………………………....................…………........................................................................9

2-2- اقلیم شناسی کشاورزی.............................................................................................................................9

2-3- هواشنناسی کشاورزی.............................................................................................................................10

2-4- خشکسالی کشاورزی..............................................................................................................................10

2-5- اثرهای آب و هوا بر کشاورزی...............................................................................................................11

2-6- تاریخچه پیدایش ذرت...........................................................................................................................11

2-7- اهمیت اقتصادی ذرت............................................................................................................................12

2-8- پراکندگی جغرافیایی ذرت..................................................................................................................... 12

2-9- خاک های مناسب کاشت ذرت..............................................................................................................13

2-10- مشخصات گیاه شناسی ذرت................................................................................................................13

2-10-1- ریشه ...............................................................................................................................................13

2-10-2- ساقه.................................................................................................................................................14

2-10-3- برگ................................................................................................................................................ 15

2-10-4- گل آذین.........................................................................................................................................15

 2-10-5-.دانه ذرت........................................................................................................................................15

2-11- عوامل اقلیمی مؤثر بر عملکرد ذرت....................................................................................................15

2-11-1- حرارت (گرما).................................................................................................................................16

2-11-2- رطوبت............................................................................................................................................16

2-11-3- نور...................................................................................................................................................16

2-12- مراحل مختلف رشد در گیاه ذرت.......................................................................................................16

2-12-1- مرحله کاشت و جوانه زنی ذرت.....................................................................................................16

2-12-2-.مرحله سبز شدن تا تشکیل اندام های گل (اوایل رشد سبزینه ای)..................................................17

2-12-3- مرحله اصلی رشد رویشی (مرحله طویل شدن سریع ساقه تا ظهور گل تاجی)..............................18

2-12-4- مرحله ظهور گل تاجی، ظهور کاکل ها و گرده افشانی....................................................................19

2-12-5- مرحله پر شدن دانه..........................................................................................................................20

2-13- آفات ذرت............................................................................................................................................20

2-13-1- شب پره زمستانی یا کرم طوقه بر....................................................................................................20

2-13-2- کرم ساقه خوار ذرت (سزامیا).........................................................................................................21

2-13-3- کرم قوزه پنبه (هلیوتیس).................................................................................................................21

2-13-4- جوندگان..........................................................................................................................................21

2-14- بیماری های مهم ذرت.........................................................................................................................21

2-14-1- پوسیدگی ریشه و طوقه...................................................................................................................21

2-14-2- پوسیدگی نرم ساقه و گره ها...........................................................................................................22

2-14-3- سیاهک معمولی ذرت......................................................................................................................22

2-14-4- پوسیدگی های بلال و دانه ذرت......................................................................................................22

2-14-5- کوتولگی بوته های ذرت.................................................................................................................22

2-14-6- بیماری های فیزیولوژیک ذرت........................................................................................................23

2-15- نیاز غذایی ذرت...................................................................................................................................23

2-15-1- عناصر غذایی پر مصرف..................................................................................................................23

2-15-1-1- ازت.............................................................................................................................................23

2-15-1-2-.فسفر............................................................................................................................................23

2-15-1-3- پتاسیم..........................................................................................................................................24

2-15-1-4- گوگرد.........................................................................................................................................24

2-15-1-5- منیزیم..........................................................................................................................................25

2-15-2- عناصر غذایی کم مصرف.................................................................................................................25

2-15-2-1- آهن............................................................................................................................................ 25

2-15-2-2- روی............................................................................................................................................25

2-15-2-3- منگنز...........................................................................................................................................25

 2-15-2-4- مس............................................................................................................................................26

2-15-2-5- بُر...............................................................................................................................................26

2-16- عمده ترین مصارف ذرت.....................................................................................................................26

2-16-1- تغذیه حیوانات.................................................................................................................................26

2-16-2- تغذیه پرندگان..................................................................................................................................26

2-16-3- مصارف صنعتی................................................................................................................................27

2-16-4- تهیه نان............................................................................................................................................27

2-17- طبقه بندی ذرت...................................................................................................................................27

2-17-1- ذرت آجیلی.....................................................................................................................................27

2-17-2- ذرت دندان اسبی.............................................................................................................................27

2-17-3- ذرت آردی.......................................................................................................................................28

2-17-4- ذرت شیرین.....................................................................................................................................28

2-17-5- ذرت غلاف دار................................................................................................................................28

2-17 -6- ذرت مومی.....................................................................................................................................28

2-17-7- ذرت بلوری (ذرت سخت)..............................................................................................................28

2-18- عملیات تهیه زمین................................................................................................................................29

2-18 -1- زمین مناسب کشت ذرت...............................................................................................................29

2-18-2- آبیاری سنگین قبل از کاشت (ماخار)...............................................................................................29

2-18-3- پاشیدن کود ازت..............................................................................................................................29

2-18-4- عملیات شخم..................................................................................................................................30

2-18-4-1- دیسک........................................................................................................................................ 30

2-18-4-2- ماله..............................................................................................................................................30

2-18-4-3- کودپاشی.....................................................................................................................................30

2-19- عملیات کاشت ذرت............................................................................................................................30

2-19-1- ایجاد فارو........................................................................................................................................30

2-19-2- شیپر.................................................................................................................................................30

2-19-3- ایجاد نهر مضاعف...........................................................................................................................31

2-19-4- ایجاد نهر پالشت (خروجی)............................................................................................................31

2-20- داشت ذرت..........................................................................................................................................32

2-20-1- آبیاری..............................................................................................................................................32

2-20-2- تعیین زمان آبیاری............................................................................................................................32

2-20-3- مراحل حساس ذرت به کم آبی.......................................................................................................33

2-20-4- مدت زمان آبیاری............................................................................................................................33

2-21- زمان کاشت ذرت.................................................................................................................................33

2-22- زمان برداشت ذرت..............................................................................................................................34

2-23- اجزای عملکرد ذرت............................................................................................................................34

فصل سوم : ویژگی های محیطی منطقه مورد مطالعه.....................................................................................35

3-1- و یژگی های جغرافیایی استان خوزستان................................................................................................36

3-1-1- مشخصات جغرافیایی استان خوزستان...............................................................................................36

3-2- ویژگی های شهرستان شوش..................................................................................................................38

3-2-1- موقعیت جغرافیایی.............................................................................................................................38

3-2-2- محدوده حوزه نفوذ............................................................................................................................40

3-2-3- زمین شناسی......................................................................................................................................40

3-2-4- وضعیت توپوگرافی............................................................................................................................42

3-2-5- وضعیت آب و هوایی.........................................................................................................................42

3-2-5-1- درجه حرارت................................................................................................................................42

3-2-5-2- بارش.............................................................................................................................................42

3-2-5-3- باد..................................................................................................................................................42

3-2-6- هیدرولوژی منطقه..............................................................................................................................45

3-2-6-1- آبهای زیر زمینی............................................................................................................................45

3-2-6-2- آبهای سطحی................................................................................................................................45

3-2-6-2-1- رودخانه شاوور.........................................................................................................................46

3-2-6-2-2-رودخانه کرخه............................................................................................................................46

3-2-6-2-3- رودخانه دز...............................................................................................................................46

3-2-7- وضعیت خاک....................................................................................................................................47

3-2-8- کشاورزی...........................................................................................................................................49

3-2-9- پوشش گیاهی....................................................................................................................................49

3-2-10- تعیین انواع اقلیم منطقه....................................................................................................................49

3-2-10-1- روش کوپن.................................................................................................................................50

3-2-10-2- روش دمارتن...............................................................................................................................51

3-2-10-3- روش آمبرژه................................................................................................................................52

3-2-11- بررسی دمای ماهانه..........................................................................................................................53

3-2-12- وضعیت دما در شوش.....................................................................................................................53

3-2-13- توزیع میانگین حداقل های دمای شوش..........................................................................................54

3-2-14- توزیع میانگین حداکثرهای دمای شوش..........................................................................................54

3-2-15- تغییرات فصلی دما...........................................................................................................................55

3-2-16- تعداد روزهای بارانی........................................................................................................................57

3-2-17- بررسی میانگین بارش......................................................................................................................57

3-2-18- نمودار آمبروترمیک..........................................................................................................................60

3-2-19- بررسی تغییرات رطوبت در شهرستان شوش...................................................................................61

3-2-20- توزیع میانگین حداقل های رطوبت در شوش.................................................................................61

3-2-21- توزیع میانگین حداکثرهای رطوبت در شوش..................................................................................62

3-2-22- بررسی میانگین رطوبت ماهانه.........................................................................................................62

3-2-23- بررسی ساعات آفتابی......................................................................................................................65

3-2-24- بررسی تبخیر ماهانه.........................................................................................................................66

3-2-25- بررسی یخبندان................................................................................................................................68

3-2-26- بررسی سرعت باد............................................................................................................................70

فصل چهارم : روش ها  و یافته های تحقیق..................................................................................................71

4-1-  مواد و روش های تجزیه و تحلیل داده ها.............................................................................................72

4-2- داده ها و اطلاعات تحقیق..................................................................................................................... 72

4-3- جمع آوری داده ها و اطلاعات...............................................................................................................72

4-4- طبقه بندی داده ها و اطلاعات............................................................................................................... 72

4-5- تأثیر چهار عامل(دما، رطوبت، بارش، تبخیر) بر محصول ذرت بهاره با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون..............................................................................................................................................................74

4-5-1- ضریب همبستگی رطوبت بر محصول ذرت بهاره.............................................................................74

4-5-2- ضریب همبستگی بارش بر محصول ذرت بهاره................................................................................74

4-5-3- ضریب همبستگی دما بر محصول ذرت بهاره....................................................................................75

4-5-4- ضریب همبستگی تبخیر بر محصول ذرت بهاره................................................................................75

4-6- تأثیر چهار عامل(دما، رطوبت، بارش، تبخیر) بر محصول ذرت پاییزه با استفاده از ضریب همبستگی  

همبستگی پیرسون.............................................................................................................................................76

4-6-1- ضریب همبستگی رطوبت بر محصول ذرت پاییزه........................................................................... 76

4-6-2- ضریب همبستگی بارش بر محصول ذرت پاییزه...............................................................................76

4-6-3- ضریب همبستگی دما بر محصول ذرت پاییزه...................................................................................76

4-6-4- ضریب همبستگی تبخیر بر محصول ذرت پاییزه...............................................................................77

4-7- تأثیر چهار عامل(دما، رطوبت، بارش، تبخیر) بر محصول ذرت (سالانه) با استفاده از ضریب همبستگی

پیرسون..............................................................................................................................................................78

4-7-1- ضریب همبستگی رطوبت بر محصول ذرت (سالانه)........................................................................78

4-7-2- ضریب همبستگی بارش  بر محصول ذرت (سالانه)..........................................................................78

4-7-3- ضریب همبستگی دما بر محصول ذرت (سالانه)...............................................................................78

4-7-4- ضریب همبستگی تبخیر بر محصول ذرت (سالانه)...........................................................................79

4-8- عملکرد محصول ذرت بهاره و پاییزه با توجه به چهار عامل(دما، بارش، رطوبت، تبخیر).....................83

4-8-1- مقایسه عملکرد محصول ذرت بهاره و پاییزه.....................................................................................83

4-9- محاسبه تبخیر و تعرق گیاه ذرت بهاره و پاییزه......................................................................................90

4-9-1- محاسبه تبخیر و تعرق پتانسیل ذرت بهاره.........................................................................................90

فصل پنجم : آزمون فرضیه ها، نتیجه گیری و پیشنهادات..............................................................................92

5-1- آزمون فرضیه ها.....................................................................................................................................93

5-2- نتیجه گیری.............................................................................................................................................95

5-3- ارائه راهکارها و پیشنهادات....................................................................................................................96

فهرست منابع ...................................................................................................................................................97

چکیده انگلیسی..............................................................................................................................................100

دانلود مقاله شهرستان نیشابور و مهمترین وقایع تاریخ آن

اختصاصی از فایلکو دانلود مقاله شهرستان نیشابور و مهمترین وقایع تاریخ آن دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

شهرستان نیشابور و مهمترین وقایع تاریخ آن

«شهرستان نیشابور و مهمترین وقایع تاریخ آن» عنوان مقاله ای است که در شماره 55 فصلنامه مشکوة
به قلم «ابراهیم زنگنه» به رشته تحریر درآمده است، با این مقاله مروری جامع، اما فشرده بر آنچه که در طول تاریخ بر «نیشابور» گذشته است، خواهیم داشت.
شهرستان نیشابور به مرکزیت ‏شهر نیشابور، 9308 (1) کیلومتر مربع وسعت دارد و جمعیت آن طبق سرشمارى سال 1370 هـ . ش، ‏287/399 نفر است. تراکم نسبى جمعیت این شهرستان حدود 42 نفر در کیلومتر مربع مى‏باشد. 632 آبادى مسکون دارد و در قسمت مرکزى استان خراسان واقع شده است. (2)
این شهرستان با مختصات ریاضى طبق نقشه زیر با طول جغرافیایى بین 58 تا 59 درجه و عرض جغرافیایى بین 35 تا 37 درجه، محدود است از شمال به شهرستانهاى چناران و قوچان، از جنوب به شهرستانهاى کاشمر و تربت‏حیدریه، از مشرق به شهرستان مشهد و از مغرب به شهرستانهاى اسفراین و سبزوار. (3)
این شهرستان داراى پنج ‏بخش است‏ به نامهای:
• تحت جلگه به مرکزیت ‏بزغان و دهستانهاى تحت‏جلگه، طاغنکوه، فیروزه.
• زبرخان به مرکزیت قدمگاه و دهستانهاى اردوغش، اسحاق‏آباد، زبرخان.
• سرولایت‏به مرکزیت چکنه و دهستانهاى بینالود، سرولایت.
• میان جلگه به مرکزیت عشق‏آباد و دهستانهاى غزالى، عشق‏آباد، بلهیرات.
• مرکزى به مرکزیت‏شهر نیشابور و دهستانهاى دربقاضى، ریوند، فضل، مازول. (4)
دشت نیشابور در دامنه کوه بینالود قرار دارد، این رشته کوه در دنباله رشته کوه البرز در جهت ‏شمال‏غربى و جنوب‏شرقى کشیده شده است. مرتفع‏ترین قله این رشته کوه با 3400 متر در شمال نیشابور قرار دارد که در همان حال بلندترین قله خراسان به‏شمار مى‏آید.
دشت مرتفع نیشابور محصور بین کوههاى بینالود و کوه‏سرخ، فلات ایران را به دشتهاى آسیاى مرکزى مرتبط مى‏سازد و این مسیر در طى قرنهاى متمادى همواره یکى از مهمترین شاهراه ها بوده و جهت مسافرت و حمل و نقل و نیز لشکرکشى‏ها مورد استفاده بوده است. متاسفانه طوایف مهاجم نیز از این شاهراه به منظور یورشهاى ددمنشانه خود بهره برده‏اند.
در حال حاضر، این دشت، مشهد را به وسیله جاده آسفالته درجه یک و راه‏آهن به تهران مربوط مى‏سازد. در طول زمان چنین موقعیت استثنایى برحسب اقتضا به نفع و یا به ضرر شهر نیشابور بوده است. در دوره‏هاى صلح و آرامش، آبادى، جمعیت و بازرگانى نیشابور به سبب داشتن منابع طبیعى مرغوب از قبیل معادن فیروزه و خاکهاى زراعتى وسیع، رو به گسترش نهاده و برعکس در زمان جنگ چون مورد طمع مهاجمان قرار داشته مورد حملات متعدد واقع شده و رو به ویرانى نهاده است. نشانه‏ها و شواهد امروزى که عبارت از خرابه‏هاى متعدد در اطراف شهر است گستردگى این شهر را در زمانهاى قدیم بخوبى نشان مى‏دهد. (5)
وجه تسمیه نیشابور
قدیمترین سندى که از نیشابور یاد مى‏کند اوستا است که با واژه «رئونت‏» به معنى جلال و شکوه از آن نام مى‏برد. احتمالا این واژه بعدها به کلمه ریوند تبدیل شده که اکنون نام دهستانى از توابع نیشابور است. (6) در برخى از متون دوره اسلامى نام دیگر نیشابور «ابرشهر» آمده است که مسلما این لفظ در دوره‏هاى قبل از اسلام به کار مى‏رفته است. سکه‏هاى مکشوفه، این موضوع را مدلل مى‏سازد. براى نمونه در سکه‏اى که تصویر قباد ساسانى را نشان مى‏دهد کلمه ابرشهر دیده مى‏شود. (7)
بحث درباره کلمه ابرشهر زیاد است از آن جمله برخى «ابرشهر» را از ریشه «اپرناک» گرفته‏اند که مربوط به قوم «پرنى‏» است که اسلاف پارتیان مى‏باشند. (8) بعضى ابرشهر (با سکون ب) گویند که مراد شهرى ابرى یا شهرى مرتفع که به ابرها نزدیک است. این هر دو قول بدون مبنا و اصولا مردود است اگر چه براى سند اول هنوز جاى تامل باقى است اما اگر ابر را فارسى قدیم «بر» به معنى بلند جایگاه و رفیع و بزرگ بدانیم کلمه ابرشهر مقبولتر مى‏نماید. (9)
مسکوکاتى که از دوران باکتریان در افغانستان به جاى مانده از پادشاهى به نام «نیکه‏فور» یاد مى‏کند که دامنه فرمانروایى او تا نیشابور گسترش داشته و به روایتى این شهر را وى بنا نهاده است که بعدها به «نیسه‏فور» و «نیسافور» و نهایتا به «نیشابور» تبدیل شده است. «نیسافور» در گویش عرب به معنى شى‏ء سایه‏دار است و شاید در آن جا درختهایى وجود داشته که سایه‏گستر تارک خستگان بوده است. (10)
واژه نیشابور در دوره ساسانى همه جا به شکل «نیوشاپور» آمده است که آن را به معنى کار خوب شاپور یا جاى خوب شاپور گرفته‏اند زیرا شاپور دوم این شهر را تجدید بنا کرد ولى به روایت اغلب مورخان شاپور اول بانى آن بوده است. اگر مطلب بالا را در مورد نوسازى این شهر قرین صحت ‏بدانیم، کلمه «نیو» مى‏توان به شکل امروزى آن «نو» تعبیر کرد و معنى نیشابور چیزى جز شهر نوسازى شده شاپور نخواهد بود و دیگر دلیلى براى بحث در مورد شاپور اول و دوم وجود نخواهد داشت. زیرا که بعضى از مورخان در انتخاب هر یک از آن دو دچار شک شده‏اند ولى قدر مسلم بانى اولیه باید شاپور اول باشد و پس از وقوع زلزله‏اى شاپور دوم امر به ترمیم و بازسازى آن کرده است و این به هر حال کار نیک شاپور دوم بوده است که به لفظ «نیوشاپور» از آن یاد کرده‏اند. (11)
نیشابور در اوایل اسلام به «ابرشهر» معروف بود که در سکه‏هاى دوره‏هاى اموى و عباسى به همین نام آمده است. «ایران‏شهر» هم گفته‏اند که شاید عنوانى افتخارى براى این شهر بوده است. البته چون یکى از چهار شهر کرسى‏نشین خراسان بود لقب «ام‏البلاد» هم براى خود کسب کرده است. (12)

نیشابور در دوران پیش از اسلام
گفتار فردوسى، قدمت نیشابور را به دورانهاى باستان مى‏برد و شعر وى گواه بر وجود این شهر در اساطیر ملى ایران است. درباره به سلطنت رسیدن کیکاوس مى‏گوید: بیامد سوى پارس کاووس کى
جهانى به شادى نو افکند پى
فرستاد هر سو یکى پهلوان
جهان‏دار و بیدار و روشن‏روان
به مرو و نشابور و بلخ و هرى
فرستاد هر سو یکى لشکرى
یا در هنگامى که کیخسرو از توران‏زمین به ایران مراجعت مى‏کند، فردوسى با این سخن زیبا از نیشابور یاد مى‏کند:
از آن پس به راه نشاپور شاه
بیاورد پیلان و گنج و سپاه
همه شهر یکسر بیاراستند
مى و رود و رامشگران خواستند (13)
در ذکر احوالات اردشیر ساسانى، طبرى مى‏گوید که: «اردشیر بابکان از سواد عازم استخر شد و از آن جا نخست ‏به سکستان و سپس گرگان، ابرشهر، مرو، بلخ، خوارزم و تا انتهاى سرزمین خراسان رفت. او بسیارى از مردمان را کشت و همه مرزهاى شرقى را به اطاعت آورد.»(14)
از گفته فوق احتمالا دو نتیجه به دست مى‏آید. یکى این که ابرشهر در واقع نام اولیه و اصلى نیشابور است، چنان که در صفحات قبل بیان شد و دیگر این که اردشیر همانند دیگر جهانگشایان مردمان بسیارى کشته که لاجرم ابرشهر مستثنا نبوده است و شاید در اثر خرابیهایى که در دوران وى به وجود آمد مردم به نقطه دیگرى در همان نزدیکى پناه بردند و در زمان شاپور اول این محل جدید به نام شاه ایران‏زمین نامگذارى شد.
کتیبه شاپور اول که ویژه پیروزى او در مناطق شرقى ایران است و از مناطق «پرثو»، «مرو»، «هرات‏»، «سغد»، «ابرشهر» نام مى‏برد، دلیل واضحى بر وجود ابرشهر مى‏باشد که به هر حال همانند شهرهاى دیگر یا کاملا به فرمان شاپور درآمد و یا خراجگزار وى شد. (15) حرکت‏شاپور به نیشابور به این صورت بود که پس از حمله ترکان به نواحى شرق که احتمالا بایستى پس از مرگ اردشیر واقع شده باشد و دادخواهى مردم از شاپور اول، «وى با لشکرى جرار بر سر آن اتراک رفت و به محاربه و مقاتله، ایشان را از ملک ایران اخراج کرد و باز به نیشابور آمده و این جا مقام نمود و بناى شهر متصل به قهندز و اقامه شهرستان اخراج و ابراج و تشبیه اساس فرمود و محلات و عمارات به هم وصل کرد و خندق شهر و قهندز به هم متصل کرد. وى بر چهار جانب شهر چهار دروازه مرتب داشت، شرقى، غربى، جنوبى، شمالى. مهندسان را فرمود و طریق بنا به ایشان نمود تا چنان بنا نهادند که چون آفتاب طلوع کرد شعاع آن از هر چهار دروازه شهر طلوع کردمى و آن عجایب بناها بود و به وقت غروب از هر چهار دروازه آفتاب در نظر بودى که پوشیده شدى».‏ (16)
حاکم نیشابورى (متوفى 405 هـ . ق)، صاحب تاریخ نیشابور، نیز از اتصالات محلات و خندق شهر و قهندز یاد مى‏کند که دلیل واضحى بر یکى بودن نیشابور با ابرشهر مى‏باشد. علاوه بر این، براساس آنچه وى ذکر مى‏کند، در واقع نیشابور در زمان شاپور اول بنیاد یافته است، مخصوصا این که در هنگام حفر خندق خبر از یافتن گنجى براى وى آوردند و او همه آن گنج را نفقه کرد و این خود دلیل بر استقرار وى در نیشابور، به هنگام حفر خندق مى‏باشد. درباره حصار و باروى شهر نیشابور که همزمان با حفر خندق انجام شده است مؤلف در جاى دیگر چنین مى‏گوید:
«شاپور اول بر حوالى شهر خارج خندق عمارت آغاز کرد، معماران و عمله مرتب کرد و تکلیفات شاقه فرمود، رعایا عاجز آمدند، معماران را امر کرد که هر روز پیش از آفتاب به سر کارها روند. هر که از رعایا پیش از آفتاب حاضر نشود زنده در میان خشت و گل دیوار گیرند و چنان کردند. و خلق بر آن رنج قرار گرفتند. و بعد از سنین کثیره... استخوان بنى‏آدم از سر تا قدم از میان گل بر خاک مى‏افتاد». (17)
زردشت هم یکى از سه آتشکده معروف ایران را به نام مهربرزین در کوههاى نیشابور ساخت.
نیشابور پس از اسلام
بنا به نوشته مورخان و جغرافی دانان عرب‏زبان مانند ابن‏رسته، مقدسى، اصطخرى، ابن‏حوقل و یاقوت حموى، شهر نیشابور، یک فرسنگ در یک فرسنگ بوده و بازار و میادین و دکاکین و کاروانسراهاى بسیار داشته است که از لحاظ اقتصادى «انبارگاه مال‏التجاره فارس و کرمان و هند یعنى ولایات جنوبى و همچنین رى و جرجان و خوارزم‏» بوده است. در این دوره یعنى در قرون وسطى ایالت‏خراسان به چهار قسمت‏یعنى چهار ربع تقسیم مى‏گردیده و هر ربعى به مرکزیت‏ یکى از چهار شهر بزرگ نیشابور، مرو، هرات و بلخ خوانده مى‏شده و در زمانهاى مختلف یکى از این شهرها مرکزیت تمام خراسان بزرگ را به عهده داشته و چنان که گفته خواهد شد نیشابور نیز از زمان طاهریان به بعد به عنوان پایتخت انتخاب گردیده است و گفته‏اند که: «این شهر از قاهره قدیم (فسطاط) بزرگتر و از بغداد جمعیتش بیشتر و از بصره جامعتر و از قیروان عالیتر بوده و 44 محله داشته و 50 خیابان اصلى و مسجدى ممتاز و کتابخانه‏اى با شهرت جهانى و یکى از چهار شهر شاهى امپراطورى خراسان بوده است».‏ (18)
ورود اسلام به نیشابور
در سال‏17 یا23 هجرى، عمربن خطاب خلیفه دوم احنف‏بن قیس را براى فتح خراسان فرستاد و پس از آن در سال 32 هجرى عثمان بن عفان خلیفه سوم عبدالله بن عامر را به خراسان گسیل داشت و چنان که حاکم نیشابورى مى‏نویسد: «در زمان خلافت عثمان کنارنگ مجوس که والى خراسان بود به عبدالله عامر نامه نوشت و او را از مرگ یزدگرد پادشاه ساسانى آگاه ساخت و به خراسان دعوت نمود. عبدالله عامر به‏سرعت رهسپار خراسان شد و با لشکر خود عازم نیشابور گشت. اما روایت دیگر چنین است: موقعى که ابن‏عامر به نیشابور رسید مردم نیشابور به ریاست‏ برزان‏جاه که والى آن حدود بود در مقابل اعراب به جنگ برخاستند و یک ماه تمام مقاومت کردند و چون فصل زمستان بود و سرما شدت یافت، ناچار سپاه عبدالله بن عامر از اطراف نیشابور برخاستند و به طرف ازغند که هواى معتدل‏ترى داشت رهسپار شدند ولى پس از چندى سپاهیان عرب به ریاست عبدالله خازم به سوى نیشابور بازگشتند و در این نوبت‏ برزان‏جاه شکست‏خورد و متوارى شد و کنارنگ فرمانرواى نیشابور از در صلح درآمد و قبول کرد که معادل هفت هزار درهم خراج بدهد.
سپس عبدالله عامر به شهر نیشابور آمد و در محله شاهنبر سکونت گزید و در همان محله مسجدى بر روى آتشکده ساخت و سرایى براى خود بنا نهاد. چون عبدالله عامر به سفر حج رفت قیس بن هیثم را از طرف خود در نیشابور گذاشت، در این وقت قارن که مرزبان قومس و گرگان بود به نیشابور لشکر کشید و آنجا را تصرف کرد ولى بعد از چندى عبدالله خازم او را شکست داد و به قتل رسانید و مجددا نیشابور را تصرف نمود و از طرف خلیفه سوم به حکومت نیشابور منصوب شد.
در سال‏96 هجرى سلیمان عبدالملک حکومت‏خراسان را به یزیدبن مهلب داد و بعد از او در سال‏99 هجرى عمربن عبدالعزیز به خلافت رسید، جراح‏بن عبدالله را به خراسان فرستاد و پس از چندى در سال 120 هجرى هشام بن عبدالملک امارت خراسان را به نصرسیار سپرد که وقایع فراوانى در نیشابور پدید آمد. (19)
نیشابور پایتخت کشور
در سال 131 هـ . ق، ابومسلم خراسانى، نهضتى در خراسان بر ضد خلافت‏ بنى‏امیه به وجود آورد و با قیام متهورانه خود به نیشابور آمد و حاکم آن شهر گردید. وى در مدت حکومت‏خویش مسجدى در نیشابور ساخت و قصد رونق بخشیدن به این شهر را داشت اما در سال 138 هـ . ق در بغداد به تحریک منصور خلیفه عباسى مقتول گردید و بدین‏سبب چندى پیشرفت نیشابور متوقف شد.
اما چون خراسان در اوایل قرن سوم هجرى به سال 205 قمرى در حیطه اقتدار طاهر ذوالیمینین درآمد، وى در مشرق ایران حکومت مقتدرى به هم رسانید و مستقلانه در خراسان به حکومت پرداخت. وى به هنگام خطبه نماز جمعه نام خلیفه عباسى را از خطبه انداخت اما همان شب درگذشت و پسرش طلحه به امارت خراسان و سیستان رسید و سپس در سال‏213 ه . ق که طلحه وفات یافت ‏برادرش عبدالله بن طاهر جانشین وى گردید و در سال 215 هجرى قمرى شهر نیشابور را به پایتختى اختیار نمود و در آنجا آبادانى فراوان کرد. مخصوصا به رونق کشاورزى و حفر قنوات و اصلاح امر آبیارى و احداث ساختمانهاى جدید و ایجاد دهات بسیار در منطقه همت گماشت و نیز شهر و قصر معروفى به نام شادیاخ ساخت و این شهر در زمان او و خاندانش اهمیت فوق‏العاده‏اى یافت. (20)
علت‏ساختن شهر شادیاخ
عبدالله بن طاهر که به امارت رسید در بیرون شهر نیشابور براى خود باغ و قصرى به نام شادیاخ ساخت و لشکریان او در شهر نیشابور سکونت داشتند. و چون جایى براى سکونت‏ سپاهیان خالى نبود. ناچار به منازل مردم وارد مى‏شدند، بدیهى است عموما از این که یک نفر سپاهى در خانه آنها سکونت مى‏کرد در رنج و ناراحتى بودند لیکن جرات دم‏زدن نداشتند. ناگزیر این تعدى و رسم بد را تحمل مى‏کردند تا این که یک نفر از افراد لشکر عبدالله‏بن طاهر با اسبش به خانه تازه‏دامادى وارد مى‏گردد و با توجه به عروس جوان قصد تجاوز به خاطرش مى‏رسد و به داماد مى‏گوید اسبم را ببر آب بده، تازه داماد به جاى این که خود اسب را ببرد به واسطه عدم‏اطمینان، به تازه عروس مى‏گوید تو اسب را براى آب دادن ببر. نوعروس که مطلقا از اسب و آب دادن و تیمار آن آگاهى نداشت ‏با وحشت و ترس افسار اسب را مى‏گیرد و از منزل خارج مى‏شود، ولى از حسن اتفاق امیر عبدالله از آن راه مى‏گذشته و مى‏بیند زنى افسار اسبى را گرفته و با حالت ترس و وحشت اسب را مى‏برد و امیر عبدالله متوجه مى‏شود که این زن و اسب با یکدیگر تناسبى ندارند، لذا جریان را از زن مى‏پرسد، او جواب مى‏دهد خدا امیر را بکشد که مرا به چنین وضعى دچار کرده است. عبدالله طاهر مى‏پرسد: شوهر دارى؟ جواب مى‏دهد تازه‏عروسم. دوباره مى‏پرسد: چرا شوهرت اسب را براى آب دادن نمى‏برد. پاسخ مى‏شنود از دو جهت مرا وادار به این کار کرده است زیرا یک نفر از لشکر امیر در منزل ما است، اگر شوهرم اسب را به آب ببرد شاید آن مرد سپاهى در غیاب او به من تعرض کند. دیگر این که در موقع نبودن شوهرم در خانه ممکن است این مرد از خانه چیزى بدزدد. امیر عبدالله از این پرسش و جواب سخت ناراحت مى‏شود و فورا دستور مى‏دهد تمام لشکریان از منازل مردم خارج شوند و در اطراف باغ شادیاخ براى خود خانه بسازند و این پس اگر سپاهى به منزل مردم وارد شود خون او مباح باشد. (21)
در اوایل نیمه دوم قرن سوم هجرى یعنى در سال‏259 هـ . ق یعقوب لیث صفارى نیشابور را به تصرف درآورد ولى پس از مرگش عمروبن لیث صفارى در سال‏ 279 هجرى نیشابور را پایتخت‏ خویش قرار داد و او نیز عمارات زیادى بر شهر افزود. بعد از عمرولیث، ‏خراسان به دست‏ سامانیان افتاد. در زمان این سلسله هم نیشابور کماکان پایتخت‏ بود و تنها ناحیه مرکزى خراسان به‏شمار مى‏رفت. (22)
پس‏از سامانیان حکومت‏ به دست غزنویان افتاد و در این دوران نیشابور فقط مرکز ایالت‏بود و از غزنین تبعیت مى‏کرد. بعد، نیشابور در حیطه اقتدار سلجوقیان درآمد و در سال‏429 هـ . ق طغرل‏بیک شهر را گرفت و پایتخت ‏خود قرار داد و این شهر منزلت قبلى خود را از سرگرفت اما چون طغرل درگذشت جانشین وى آلب‏ارسلان دربارش را به اصفهان برد ولى دوره‏هاى طویلى از ایام حکومت‏خویش را در نیشابور مى‏گذرانید. مقارن همین زمان یعنى در سال‏437 ه . ق که ناصرخسرو علوى از این ناحیه مى‏گذشت، نیشابور را در اوج شهرت و اعتبار مى‏دید، رونق بازرگانى نیشابور به حدى بود که در سرزمین عربستان تمامى داد و ستدهاى بازرگانى با سکه‏هاى طلاى نیشابور صورت مى‏گرفت.
نیشابور در زیر لواى حکومت ‏سلاجقه بویژه در دوران سلطنت ملکشاه سلجوقى (465-485 هـ . ق)، به همت‏ خواجه نظام‏الملک طوسى (م 485 ه . ق)، وزیر فرهنگ‏پرور و روشنفکر این سلطان، از لحاظ تمدن و مرکزیت علمى به حق شهره آفاق گشت و نظامیه‏اى که جنبه دانشگاههاى کنونى داشت در نیشابور بنیاد گردید و تعداد13 کتابخانه که مهمترین آنها حدود پنج هزار جلد کتاب داشت‏ به وجود آمد. و بدین جهت این شهر عنوان «دارالعلم» به خود گرفت و سالهاى متمادى مرکز تجمع علما و دانشمندان کشور بود. (23) به طور کلى مى‏توان گفت که نیشابور پس از سلجوقیان تا حمله مغول پیوسته دارالملک و مرکز ایالت‏خراسان بزرگ بوده است.



فتنه غز در نیشابور
طایفه غز مانند سلاجقه از ترکمانان مسلمان ساکن ماوراءالنهر بودند که پس از تسلط قراختاییان بر این دیار به حوالى بلخ آمدند. امیر قماچ حاکم دست‏نشانده سلطان سنجر از آنان خواست که آن جا را ترک کنند. ولى آنان ابا نمودند و از قماچ خواستند که با دادن باج و خراج در مراتع بلخ بمانند و چون این امر میسر نگردید با قماچ به جنگ پرداختند و بلخ را نیز غارت نمودند و سپس با سلطان سنجر از در عذرخواهى درآمدند و حاضر شدند که اگر سلطان ایشان را در چراگاه هاى موردنظرشان آزاد بگذارد هر سال، پول و حشم فراوان به خدمت او بفرستند. سنجر زیربار نرفت و با حدود یکصدهزار مرد جنگى عازم دفع آنها شد.
سنجر ابتدا در محرم سال 548 شکست ‏خورد و بار دیگر در جمادى‏الاول همین سال در نزدیک مرو لشکر سلطان سنجر مورد حمله قرار گرفت و امیر قماچ در این جنگ به قتل رسید و سنجر و همسرش را به اسیرى گرفتند و سپس مرو و بلخ و طوس و نیشابور را قتل عام کردند و بسیارى از علما و زهاد و متقیان نیشابور را به شهادت رسانیدند و این شهر را نیمه‏ویران نمودند.
از جمله خرابی هاى جبران‏ناپذیرى که در این هجوم بر نیشابور وارد آمد غارت کردن کتابهاى هفت کتابخانه، سوزانیدن پنج کتابخانه بزرگ و معروف شهر، ویران کردن بیست و پنج دارالعلم و مهمتر از همه آنها مسجد معروف به عقلا بود که به گفته پاره‏اى از مورخان پنج‏هزار جلد کتاب داشت. درباره خرابی ها، مورخان سخنان زیادى گفته‏اند از جمله خاقانى شاعر نغزگوى و سخن‏سنج در قصیده‏اى این ابیات را سروده است:
آن مصر معرفت که تو دیدى خراب شد
وان نیل مکرمت که شنیدى بر آب شد
آن کعبه وفا که خراسانش نام بود
اکنون به پاى پیل حوادث خراب شد
امراى سنجر در مدت سه سال اسارت او ولیعهدش را به نام سلیمان‏شاه در نیشابور به سلطنت نشاندند و چون او مردى سست‏عنصر بود از ترس غزها در ماه صفر سال‏549 به عراق رفت و باز امراى سنجر رکن‏الدین خاقان محمود خواهرزاده سلطان را از ماوراءالنهر به خراسان دعوت نمودند و در نیشابور خطبه سلطنت ‏به نام او خواندند. در همین ایام بود که یکى از غلامان قدیم سلطان به نام «مؤید آى ابه‏» نیشابور و طوس و نساء و ابیورد و بیهق و دامغان را تحت امر خود درآورد و در نیشابور مستقر شد و غزان را از این نواحى بیرون کرد و سرانجام پذیرفت که با دادن خراجى سالیانه به خاقان محمود این نواحى مستقل باشد. در این بین (اوایل سال 551 ق) سنجر به تدبیر یکى از امرا از چنگ غزها رهایى یافت اما چیزى نگذشت که در 14 ربیع‏الاول سال 552 در مرو شاهجان درگذشت و در همان جا مدفون گردید. (24)
نیشابور در آتش
ناگفته نماند که در سال 538 یا 548 هجرى قمرى قبل از حمله غزها شهر نیشابور طعمه حریق گردیده بود و آنچه بجا مانده بود در حمله ترکان غز نابود شد و مردم ناگزیر شهر را به کلى ترک کردند و شهر دیگرى در حومه محل سابق که عبد الله بن طاهر ساخته بود بنا نمودند. (25)
فتنه مغول در نیشابور
در سال 618 هـ . ق، طغاچار نویین داماد چنگیز مغول در نواحى نیشابور به نهب و غارت مشغول گشت و مردم نیشابور با وى به جنگ پرداختند و در یک روز هزار نفر از طرفین به قتل رسیدند ولى در وقت مراجعت از قضا تیرى به سوى طغاچار انداخته شد که بر اثر جراحات وارده از پاى درآمد.
مردم نیشابور چند روز بعد متوجه شدند که در این جنگ داماد چنگیز کشته شده و چنگیزیان دست از آنها برنخواهند داشت، لذا به سرکردگى شرف‏الدین امیر مجلس حاکم نیشابور متحد و هم قسم شدند که تا جان در بدن دارند از پاى ننشینند و تسلیم نشوند.
تولى‏خان، پسر چنگیز، که این خبر را شنید پس از فتح مرو با لشکریان خود به نیشابور آمد و به همه امراى سپاه خودش اعلام کرد که چنگیز گفته است چون مردم نیشابور طغاچار را کشته‏اند هیچ یک نباید زنده بمانند و شهر باید خراب شود و در محل جو کاشته شود، لذا سپاهیان که در خونریزى بى‏همتا بودند شهر را در روز چهارشنبه نیمه ربیع‏الاخر با سه هزار چرخ‏انداز و صد منجنیق و عراده و چهارصد نردبان و هشتصد نفت‏انداز و دو هزار و پانصد خروار سنگ محاصره کردند.
شرف‏الدین نیز، در مقابل، بر هر در دروازه نیشابور دوازده هزار مرد جانباز و تیرانداز تعیین نمود. مدت هشت ‏شبانه‏روز از دو طرف در کوشش و کشش بودند و عده‏اى بى‏شمار از طرفین به قتل رسیدند و نیز چند تن از امراى نامدار تولى‏خان کشته شدند. در این موقع حاکم نیشابور به اتفاق ائمه و اعیان و اصول و کلانتران نیشابور قاضى ممالک خراسان مولانا رکن‏الدین على بن ابراهیم مغیشى را به نزدیک تولى‏خان فرستادند و اظهار تبعیت و خراجگزارى کردند ولى تولى‏خان قبول ننمود و قاضى را نگهداشت.
«روز دیگر بعد از برگزارى نماز جمعه در نیشابور، تولى‏خان در اطراف شهر گشتى زد و به سپاهیان خود گفت مى‏خواهم امشب این شهر را گرفته باشید. لشکریان به یکباره حمله آوردند و مجانیق و خرکها را پیش بردند و نفت‏اندازان نفاتى کردند و از در نشیب و فراز و درون و برون و جوان و پیر غلغله و نفیر و ولوله شهیق و زفیر به اوج رسید» و از هفتاد نقطه دیوارهاى شهر را سوراخ کردند و قریب ده هزار سرباز مغول تا صبح به خونریزى پرداختند و صبح شنبه همسر طغاچار (دختر چنگیز) با ده هزار سوار وارد شهر شد و از روز شنبه تا چاشتگاه چهارشنبه قتل و غارت کردند و همه مردم را به جز چهار کمانگر کشتند و حتى سگها و گربه‏ها را کشتند و باروى شهر را کوفته و مناظر و منازل و حصارها و همه قصرها را با زمین هموار ساختند و هفت‏شبانه‏روز بر شهر آب بستند و سپس جو کاشتند و تا سبز شد توقف نمودند. مدت 12 شبانه‏روز شمارش مقتولان به طول انجامید و یک میلیون و هفتصد و چهل و هفت هزار مرد به استثناى زنها و اطفال به شمارش درآمد. (26)



نیشابور بعد از حمله مغول
پس از حمله مغول تا چند سال شهر نیشابور خالى از سکنه بود و در قراء و قصبات و دهات آن محصولى کشت نمى‏شد و این سرزمین حاصلخیز سالها بى‏حاصل و بى‏ثمر افتاده بود. در اواخر دوران فرمانروایى مغول غازان‏خان و سلطان ابوسعید براى مسکون ساختن شهرهاى ویران خراسان و آبادى مزارع اقدام نمودند و از جمله در شهر نیشابور چه در زمان آنها و چه در ایام حکومت‏سربداران عمارات و مساکنى ساخته شد و مردم از گوشه و کنار فراهم آمدند و دهات و مزارع را دایر کردند و چون شهر قدیم نیشابور به کلى از میان رفته بود، شهر جدید را در طرف شمال و مغرب شهر قدیم به وجود آوردند، اما آن نیشابور قدیم که سالها دارالعلم عالم اسلامى و قبله‏گاه انام بود با آن همه رجال و شخصیتهاى بزرگ معدوم و نابود شده بود و دیگر نمى‏توانست‏به جاى خود بازگردد. دگربار زلزله پیکر شهر را درهم کوبید و هزاران نفر در این حادثه از بین رفتند و چنان ترس بر بازماندگان از زلزله غالب آمد که این شهر مصیبت‏بار را ترک کرده و روزها در نواحى اطراف به سر مى‏بردند. (27)
زلزله‏هاى نیشابور
الحاکم ابوعبدالله محمدبن عبدالله نیشابورى صاحب تاریخ نیشابور مى‏نویسد که در حواشى تاریخ یمینى که در سال چهارصد و اندى از هجرت نوشته شده آمده است که نیشابور از ابتداى بناى ‏آن تا تاریخ مؤلف کتاب هجده‏ مرتبه به زلزله ویران شده و مرتبا آباد گردیده و موقعیت‏خود را از لحاظ سیاسى،اقتصادى‏ و فرهنگى البته اندکى کمرنگ‏تر از گذشته‏اش، به دست آورده است.
بعد از زلزله‏هاى هجده‏گانه مذکور که تاریخ وقوع هیچ یک از آنان ذکر نشده زلزله سال 530 هجرى روى داد که در اثر آن شهر ویران شد. زلزله‏اى دیگر در سال 555 هجرى، هفت‏سال بعد از واقعه آتش‏سوزى و فتنه غزها به وجود آمد که شهر را بکلى خراب کرد و مردمى که باقى ماندند به شادیاخ رفتند. زلزله دیگرى که مى‏توان آن را مهیب ترین زلزله‏ها دانست زلزله سال‏ 666 هـ . ق است که در شب جمعه رخ داد که در اثر آن از جمعیت نیشابور تنها هفتاد نفر که در صحرا بودند زنده ماندند. زلزله دیگر که مى‏توان آن را آخرین زلزله ویرانگر منطقه دانست، زلزله سال 808 هـ . ق است که یکشنبه، آخر جمادى‏الاول به وقوع پیوست؛
اندر سه زمان سه زلزله واقع گشت
بر پانصد و اند آنک شد شهر چو دشت
شش سال فزون دوم و ره از ششصد و شصت
از زلزله بار سوم هشتصد و هشت (28)
ابوالقاسم طاهرى مى‏نویسد دشوار است اطمینان حاصل کرد که پس از هجوم مغولان شهر جدید نیشابور را در کدام محل بنا کردند و شهرى که جهانگرد مغربى ابن بطوطه در سده هشتم هجرى وصف مى‏کند در کجا قرار داشته است. از آنجا که در ناحیه شادیاخ ویرانه‏اى به چشم نمى‏خورد احتمال دارد که نیشابور جدید را در محل شهر قدیمى‏تر نیشابور ساخته باشند. آنچه این فرض را محتمل تر مى‏سازد بقایاى بازار قدیمى است که به فاصله کمى در سمت غربى تپه آلب‏ارسلان قرار دارد. زلزله، نیشابور قدیم را چنان ویران کرده است که اکنون جز چند تل خاک چیز دیگرى از آن شهر پدیدار نیست. محل جدید شهر نیشابور سه یا چهار میلى شمال و شمال غربى شادیاخ واقع است. به فاصله 24 میلى جنوب شرقى شهر جدید نیشابور آثارى برجاى مانده است که تصور مى‏شود از آن نیشابور عهد ساسانى باشد. 

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله  41  صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید

اداره برق شهرستان خرمدره

اختصاصی از فایلکو اداره برق شهرستان خرمدره دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

فرمت فایل : word(قابل ویرایش)تعداد صفحات39

فهرست
عنوان صفحه
مقدمه 1
دستورالعمل های ایمنی و فنی 2
نکات ایمنی نصب اتصال زمین 3
بالا رفتن از تیر 5
حمل و نقل تیرهای چوبی و سیمانی 7
تعویض تیر چوبی یا سیمانی 8
نکات ایمنی روی کابینت 10
تعویض یک تابلوی توزیع 11
تعویض مقره فشار ضعیف 12
سیم کشی 13
انشعاب گیری فرعی 16
حذف شاخه های درختان از روی خط 17
تعویض کنتور در منزل مشتری 19
نکات ایمنی کار روی کابل 21
نگهداری کابل در رابطه با ایمنی 22
نکات ایمنی جوشکاری 23
جوشکاری با برق 26
نکات ایمنی حمل بار 27
نکات کلی ایمنی 28
اداره برق 30
توضیح میگر 31
نحوه انتخاب ترانسفورماتور در جریان متناسب با قدرت قراردادی 33
چگونگی تست کنتور تک فاز و سه فاز 35

مقدمه
مهندسان برق با خلق وعملکرد سیستمهای بسیار متنوعی سروکار دارند که به منظور بدست آوردن نیازها و خواسته های جامعه طراحی می شوند . این سیستم ها دامنه گسترده ای دارند واز سیستم های مربوط به تولید ،انتقال وکنترل مقادیر کم انرژی سیستم های کنترل و بهره وری از مقادیر بسیار زیاد انرژی رادربرمی گیرند ،درایران سیستم های برق حداکثر نقاط به صورت شعاعی ساده است و کمتر از تجهیزات ایمنی خط استفاده کرده اند وبرای تولید برق در نیروگاهها از سوختهای فسیلی استفاده می کنند وتا حد خیلی کم از توربینهای آبی وبادی و هسته ای برای تولید برق استفاده می کنند و قسمت انتقال برق نیز بیشتر به صورت هوایی است ودر بعضی از جاهای خاص از کابل کشی زمینی استفاده کرده اند .

مقاله : نابرابریهای طبقاتی و اجتماعی دانش آموزان در شهرستان

اختصاصی از فایلکو مقاله : نابرابریهای طبقاتی و اجتماعی دانش آموزان در شهرستان دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

عنوان مقاله :  نابرابریهای طبقاتی و اجتماعی دانش آموزان در شهرستان

قالب بندی :  word

شرح مختصر : تازگی موضوع مقاله حاضر آن است که نقش تضادها و نابرابریهای طبقاتی – اجتماعی بر میزان گرایشهای تحصیلی دانش آموزان دبیرستانهای  شهر اسلام آباد غرب در سال تحصیلی90-89  را مورد بررسی قراردهد  . موضوع این مقاله در واقع یک مسئله اجتماعی است که بر اساس  چارچوب نظری با استناد برنظریات نظریه پردازان  :گیدنز:مارکس:وبر:لوکاچ:گلدمن :تدوین شده است برای انجام  مطالعه پنج فرضیه ارائه شده که قابل ذکراست که توسط متغیرهای تحصیلات-شغل و درآمد والدین، میزان دسترسی به امکانات مادی و خرده فرهنگهای طبقاتی –قومی اصطلاحات و مفاهیم مهم تعریف عملیاتی شده اندروش تحقیق بکاررفته با رهیافت کنونی و منطق پیمایشی در سطح  پهنانگر بوده، وروابط متغیرها ازنوع همبستگی همراه با گزارش توصیفی لحاظ نظرقرارگرفته وفن گردآوری اطلاعات پرسشنامه نیمه بسته می باشد.  تجزیه وتحلیل اطلاعات بدست آمده  با نرم افزار spss و جداول توصیفی براساس حجم نمونه 400 نفر صورت گرفته است .  نتایج حاصله ازتحلیل نشان می دهد که بین، تحصیلات، اعتبارشغلی پدرو وضعیت درآمد والدین وگرایش تحصیلی و خرده فرهنگ طبقاتی –قومی و گرایش تحصیلی نوع رابطه معنا دار قدری بیشتر معلوم شده و توضیح مختصر داده  شود

فهرست :

چکیده

مقدمه

بیان مسئله

پیشینه مطالعاتی

چارچوب نظری

نظریه کارل مارکس

مدل نظری

فرضیه های پژوهش

فرضیه های جزئی

جامعه آماری

حجم نمونه

تکنیک نمونه گیری

ارائه یافته ها و تحلیل آنها

نقش تحصیلات و دانش رسمی والدین

نقش شغل والدین

درآمد خانواده

تسهیلات زندگی مادی

نتیجه گیری

منابع

دانلود مقاله گزارش کارا موزی سازمان آب شهرستان سنندج

اختصاصی از فایلکو دانلود مقاله گزارش کارا موزی سازمان آب شهرستان سنندج دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

چکیده مطالب

مهمترین عملکرد یا وظیفه یک سیستم حسابداری عملکرد اطلاعاتی است و هر سیستم حسابداری باید اطلاعات موجود درباره معاملات عملیات مالی ورویدادهای دارائی اثر مالی بر یک مؤسسه را گرد آوری نماید، ثبت کند ودر گروه های همگن طبقه بندی کند وبالاخره گزارشهای را فراهم کند که تصمیم گیرندگان مختلف درباره یک مؤسسه یا سازمان بتوانند بر مبنای آن آگاهانه تصمیم بگیرند .
اگر اطلاعاتی که در جریان فعالیت ها ی یک سازمان فراهم می آید به شکل مطلوب ارائه شود برای تصمیم گیری های مختلف فایده چندانی ندارد . بنابراین تصمیماتی که توسط اداره کنندگان یک سازمان و یا توسط اشخاص ذیحق و ذینفع درباره یک مؤسسه گرفته می شود بسیار متنوع و متعدد است .

تاریخچه شرکت سهامی آب منطقه ای کردستان
قبل از تاسیس وزارت نیرو، در سال 1345 بنگاه مستقل آبیاری غرب از سازمانهای وابسته به وزارت کشاورزی، با تشکیل هیئت‌های شاربین، مسئولیت نظارت، تقسیم و توزیع آب کشاورزی را در غرب کشور به عهده داشت و از محل درآمدها (وصول آب‌بها) نسبت به لایروبی انهار و سایر خدمات جنبی اقدام می‌نمود. در این ایام وظیفه تامین و توزیع آب شرب شهرهای استان بر عهده شهرداریها بود. پس از تاسیس وزارت نیرو در سال 1347 بنگاههای مستقل آبیاری در وزارت نیرو ادغام و ضمن سلب مسئولیت از هیئت‌های شاربین با همان وضعیت قبلی و تحت نظارت واحد آب وزارت نیرو بکار خود ادامه داد.
با تاسیس و تشکیل شرکت سهامی عمران منطقه‌ای غرب در سال 1353 در سطح استانهای کردستان، ایلام، کرمانشاه، همدان، لرستان با مرکزیت استان کردستان در شهر سنندج، بنگاه مستقل آبیاری غرب با تغییر عنوان به امور بهره‌برداری و تشکیل ناحیه‌های آبیاری در استانهای مذکور ضمن ادغام در شرکت سهامی عمران منطقه‌ای غرب و براساس شرح وظایف جدید فعالیت خود را به عنوان یکی از واحدهای شرکت مذکور آغاز نمود.
شرکت سهامی عمران منطقه‌ای غرب بر اساس مفاد اساسنامه و شرح وظایف خود در زمینه‌های تامین آب شرب، کشاورزی و صنعتی استانهای کردستان، ایلام، کرمانشاه، همدان، لرستان و مناطقی از استان آذربایجان‌غربی شامل حوزه آبریز دریاچه ارومیه، اداره سد مهاباد، بوکان و آب شرب در مهاباد فعالیت خود را با اجرای طرحهای مهم و حیاتی آغاز نمود و مرکزیت شرکت در استان کردستان و شهر سنندج استقرار یافت. در سال 1359 بدلیل وضعیت خاص سیاسی منطقه و براساس مصوبه شورای عالی انقلاب اسلامی مرکزیت شرکت از کردستان به استان کرمانشاه و شهر کرمانشاه انتقال یافت و متعاقباً عنوان شرکت به شرکت سهامی آب منطقه‌ای غرب تغییر یافت و وظایف تعیین شده قبلی مربوط به استان کردستان از حیطه مسئولیت آن منفک گردید. بر اساس تشکیلات جدید تصویبی امور آب استانهای تابعه در پنج استان کردستان، ایلام، کرمانشاه، همدان، لرستان با مسئولیت تامین و توزیع آب شرب و کشاورزی و صنعتی فعالیت خود را آغاز نمودند.
در سال 1371 و درپی تصویب تشکیل شرکتهای آب و فاضلاب کشور آن قسمت از وظایف که بهره‌برداری و نگهداری تاسیسات آب شرب شهرها و شبکه‌های آبرسانی در استان کردستان را شامل می‌شد و با عنوان قسمت آب مشروب شهرهای استان مطرح بود از پیکره اداره امور آب استان کردستان منفک و با عنوان شرکت آب و فاضلاب کردستان فعالیت خود را شروع نمود.
در سال 1374 براساس گسترش حوزه فعالیت و ساختار تشکیلات ضمن بسط وظائف، امور آب استان کردستان به اداره کل ارتقاء یافت.
با توجه به تصویب تبدیل ادارات کل امور آب استانها به شرکتهای سهامی آب منطقه ای، در تاریخ 1/6/1385 شرکت سهامی آب منطقه ای کردستان تشکیل و اداره کل امور آب استان کردستان به شرکت سهامی آب منطقه ای کردستان ارتقاء یافت.

وظایف قسمتهای مهم سازمان آب شهرستان سنندج :
وظایف معاونت طرح و توسعه :
* برنامه‌ریزی و بهبود ساختار و توزیع نیروی انسانی گروه‌های تخصصی بین طرحهای عمرانی (ملی/استانی) مختلف با توجه به تخصص‌های موردنیاز و با هماهنگی واحدهای ذیربط.
* اعلام برنامه مطالعاتی و اجرایی و مشخصات فنی ریالی و احجام عملیات مورد نظر طرحهای عمرانی به معاونت برنامه ریزی جهت تنظیم و اصلاح موافقتنامه بودجه طرحهای مذکور.
* همکاری با معاونت برنامه ریزی در زمینه تهیه و تنظیم برنامه‌های بلندمدت و کوتاه‌مدت و پیش‌بینی برنامه زمانی انجام مطالعات و عملیات طرحهای عمرانی ملی/استانی.
* برنامه‌ریزی و پیگیری مستمر مطالعه و اجرای کلیه طرحهای عمرانی با هماهنگی واحدهای ذیربط.
* نظارت بر حسن انجام طرحهای عمرانی و قراردادهای در دست اجرا و کنترل پیشرفت عملیات با توجه به برنامه زمانبندی (کنترل پروژه).
* انجام اقدامات لازم جهت بررسی و تهیه شرح خدمات قراردادهای مهندسین مشاور در مراحل مختلف مطالعاتی و تعیین حق‌الزحمه مشاورین طبق ضوابط سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی با رعایت قوانین و مقررات و بخشنامه‌ها با همکاری واحدهای ذیربط.
* انجام اقدامات و هماهنگی لازم با مشاوران و پیمانکاران طرف قرارداد جهت رفع نارساییهای موجود در چهارچوب وظایف و تعهدات قانونی و اختیارات تفویض شده.
* ارائه مستندات فنی و اجرایی (مستندسازی در تمامی پروژه‌ها).
* تهیه و تدوین گزارش‌های تحصیلی ادواری از وضعیت طرحهای عمرانی دردست‌اجرا و ارائه پیشنهادهای اصلاحی به مدیرعامل جهت افزایش کارایی.
* بررسی، رسیدگی و اعلام نظر در خصوص صورت وضعیت‌های موقت و قطعی پیمانکاران و حق‌الزحمه مشاورین و درخواست صدور مجوز پرداخت از مدیرعامل.
* برنامه‌ریزی و اقدامات لازم و پیگیری جهت انتخاب مشاوران و پیمانکاران واجد شرایط برای مطالعه و اجرای طرحهای عمرانی طبق شرایط و بخشنامه‌های سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و وزارت متبوع و آیین‌نامه‌های معاملات دولتی و سایر مقررات با همکاری واحدهای ذیربط.
* ایجاد ارتباط با مراجع برون سازمانی در حدود اختیارات تفویض‌شده جهت رفع مشکل طرحهای عمرانی.
* جهت‌گیری طرحهای عمرانی در راستای ایجاد درآمد و تسریع در اجرا و تحویل به‌موقع پروژه‌ها به معاونت بهره برداری و امور مشترکین.
* جهت‌گیری و هدایت طرحهای عمرانی با اولویت طرح‌هایی که دارای مشارکت مردمی است.
* بررسی و تأیید طرحهای مکانیابی شده.
* بازدید دوره‎ ای از پروژه ‎های دردست اجرا.
* ارائه گزارش‌های لازم.

وظایف معاونت بهره برداری و امور مشترکین:
* انجام هماهنگی‌های لازم در زمینه حفاظت کمی و کیفی منابع آبهای سطحی و زیرزمینی و سایر منابع و نظارت بر انجام امور مربوط به مشترکین بخش آبهای سطحی و زیرزمینی.
* همکاری با سازمانها و واحدهای ذیربط و پیگیری در جهت تشکیل شرکتهای تعاونی آب‌بران و گروه‌ها و تشکل‌های بهره‌بردار به منظور مصرف بهینه آب در شبکه‌های آبیاری و زهکشی.
* تعمیر و نگهداری و کنترل پایداری تاسیسات آبی.
* بررسی و نظارت بر طرحهای مطالعاتی و اجرائی مربوط به مهندسی رودخانه‌ها و سواحل و تعیین حدود بستر و حریم رودخانه‌ها و بررسی لازم در رابطه با صدور مجوزهای بهره‌برداری از معادن شن و ماسه طبق ضوابط مربوط.
* نظارت بر تکمیل پرونده و وضعیت مشترکین منابع آب و نظارت بر تهیه پروانه آن مطابق مفاد آیین‌نامه واگذاری اشتراک و مصرف بهینه آب کشاورزی.
* نظارت بر اجرای کامل قانون توزیع عادلانه آب به منظور تامین حقوق مشترکین و دولت و نظارت بر اجرای دستورالعمل‌های استحصال منابع آب استان.
* تشکیل گروه‌های گشت و بازرسی به منظور جلوگیری از برداشت‌های و حفاری‌های غیرمجاز.
* ارائه گزارش‌های لازم.

وظایف معاونت مالی و پشتیبانی:
* ایجاد هماهنگی بین واحدهای تحت سرپرستی در زمینه تامین خدمات پشتیبانی، تدارکاتی و مالی.
* انجام اقدامات لازم در زمینه چگونگی نگهداری و تامین نیروی انسانی موردنیاز.
* نظارت بر نحوه صحیح نگهداری اموال، داراییها و مستحدثات.
* نظارت بر حسن انجام قراردادها و اجرای دستورالعمل‌های مربوط.
* نظارت بر امور دبیرخانه، بایگانی، اسناد و مدارک.
* انجام اقدامات لازم جهت ارائه خدمات عمومی و رفاهی به کارکنان.
* انجام اقدامات لازم جهت خرید کالا و خدمات موردنیاز.
* نظارت بر تمامی فعالیتها و اجرای کامل مقررات مالی و پشتیبانی.
* اتخاذ تدابیر لازم جهت تامین منابع مالی و تسهیل در امور ذیحسابی.
* ارائه گزارش‌های لازم.

وظایف معاونت برنامه ریزی و بهبود مدیریت:
* نظارت بر تهیه و تنظیم برنامه‌های درازمدت، میان‌مدت و کوتاه‌مدت.
* نظارت و هماهنگی اجرای نظام تخصیص آب به متقاضیان استفاده از منابع آب در سطح استان.
* ارزیابی مستمر عملکرد بودجه طرحهای عمرانی و ارائه گزارش عملکرد.
* برنامه‌ریزی برای تهیه و تدوین آمار و اطلاعات بودجه طرحهای عمرانی و تهیه و تنظیم موافقت‌نامه طرحهای عمرانی.
* برنامه‌ریزی برای تهیه و تدوین آمار و اطلاعات بودجه جاری.
* برنامه‌ریزی سالانه آموزش کارکنان.
* برنامه‌ریزی تامین نیروی انسانی.
* برنامه‌ریزی و اجرای طرحهای بهره‌وری و بهبود مدیریت.
* مکانیزه‌کردن سیستم اطلاعاتی شرکت در جهت تسهیل ارتباطات موثر و به موقع و تامین نرم‌افزارهای کاربردی.
* نظارت بر تهیه و تدوین کارنامه فعالیت سالانه اداره کل.
* ارائه گزارش‌های لازم.

وظایف دفتر آمار و اطلاعات پایه منابع آب :
* تهیه و تدوین برنامه مطالعات پایه منابع آب استان.
* نظارت بر انجام مطالعات پایه منابع آب در سطح استان.
* اتخاذ سیاستها و روشهای لازم جهت پیشبرد برنامه‌های مطالعاتی در سطح استان.
* برنامه‌ریزی و نظارت بر احداث شبکه سنجش کمی و کیفی منابع آب سطحی و زیرزمینی و آزمایشگاه.
* انجام همکاری‌های لازم به منظور تهیه بیلان هیدرولوژی و هیدروژئولوژی حوزه‌های مربوط.
* ارائه گزارش‌های ماهانه، تحلیلی منابع آب (آب و هواشناسی، زیرزمینی و کیفیت) و سایر گزارش‌های لازم.
واحد حقوقی (کارشناس و کمک‌کارشناس حقوقی):
* کنترل، نظارت و تنظیم قراردادهای شرکت با اشخاص حقیقی و حقوقی و تطابق آن با قوانین و مقررات موضوع.
* تهیه شکوائیه، دادخواستها، لوایح و شرکت در جلسات مراجع قضایی عمومی و اختصاصی و ارائه دفاعیات و توضیحات لازم به منظور استیفای حقوق سازمان.
* رسیدگی به شکایات و اعتراضات مشترکین و آب‌بران.
* نظارت بر اجرای آئین‌نامه‌ها و مصوبات داخلی شرکت.
* معرفی متخلفین از قانون توزیع عادلانه آب اعم از متصرفین بستر رودخانه‌ها، بهره‌برداران غیرمجاز از منابع آبهای سطحی و زیرزمینی، عاملین برداشت غیرمجاز شن و ماسه.
* تملک اراضی موردنیاز پروژه‌های عمرانی و پرداخت خسارات اعیانی در مسیر پروژه‌ها.
امور منابع آب شهرستان سنندج
ادارات منابع آب شهرستانهای بانه، بیجار، دیواندره، سقز، قروه، کامیاران، مریوان و سروآباد

وظایف:
* انجام هماهنگی‌های لازم در زمینه حفاظت کمی و کیفی منابع آبهای سطحی و زیرزمینی و سایر منابع و نظارت بر انجام امور مربوط به مشترکین بخش آبهای سطحی و زیرزمینی.
* همکاری با سازمانها و واحدهای ذیربط و پیگیری در جهت تشکیل شرکتهای تعاونی آب‌بران و گروه‌ها و تشکل‌های بهره‌بردار به منظور مصرف بهینه آب در شبکه‌های آبیاری و زهکشی.
* کنترل مجوزهای بهره‌برداری از معادن شن و ماسه طبق ضوابط مربوطه.
* تکمیل پرونده و وضعیت مشترکین منابع آب و نظارت بر تهیه پروانه آن برای اجرای مفاد آیین‌نامه واگذاری اشتراک و مصرف بهینه آب کشاورزی.
* اجرای کامل قانون توزیع عادلانه آب به منظور تامین حقوق مشترکین و دولت و نظارت بر اجرای دستورالعملهای استحصال منابع آب استان.
* انجام گشت و بازرسی به منظور جلوگیری از برداشت‌ها و حفاری‌های غیرمجاز.
* ارائه گزارش‌های لازم

اولویت‌های تحقیقاتی پیشنهادی شرکت آب منطقه‌ای کردستان در سال 1389
- شبکه‌های آبیاری و زهکشی
1. روشهای واگذاری مدیریت بهره‌برداری و نگهداری شبکه‌های آبیاری و زهکشی به بخش خصوصی با رویکرد رقابتی و چگونگی ایجاد ظرفیتهای موردنیاز در این راستا در سطح استان.
2. روشهای بررسی عملکرد تأسیسات اندازه‌گیری کمیت آب در شبکه‌های آبیاری استان کردستان و راهکارهای بهینه سازی آنها.
3. بررسی امکان افزایش راندمان‌های آبیاری در شبکه های آبیاری و زهکشی با اعمال روش‌های مدیریتی.
4. ارایه راهکارهایی برای حل مشکل معارضین طرح‌های توسعه منابع آب در استان.
5. محاسبه راندمان انتقال آب در شبکه‌های آبیاری 3 و 4 موجود در استان.
6. بررسی روند تغییر راندمان و الگوی کشت در سال‌های گذشته با استفاده از سند ملی در استان.
7. مهندسی مجدد برای تأسیسات در دست بهره‌برداری استان- ایستگاههای پمپاژ٬ خطوط انتقال آب٬ شبکه‌های آبیاری و زهکشی
8. مهندسی ارزش پروژه‌های در دست اجرا
- مسایل و مشکلات سدها
9. بررسی پدیده آبشستگی و حفره آبکند در پایاب تاسیسات آبی و ارائه روابط و معیارهای طراحی بهینه در سدهای استان.
10. بررسی کاویتاسیون و روشهای جلوگیری از آن در داخل شیار دریچه‌ها، شیرها و مجاری تحت فشار سدهای استان.
11. بررسی سرعت بهینه بارگذاری خاکریزی در سدهای خاکی در دست احداث استان.
12. بررسی مشکل رسوبگذاری و کاهش حجم مخزن سدها بر اثر فرسایش آبی در حوزه‌های آبگیر استان.
13. مهندسی ارزش پروژه‌های در دست اجرا
- زیست محیطی
14. ارزیابی توان زیست محیطی محدوده مخزن سدهای استان با تأکید بر امکان‌پذیری توسعه گردشگری.
- مدیریت منابع آب
15. بررسی پراکنش منابع آبی و اولویت‌های استفاده از این منابع.
16. پتانسیل یابی اراضی قابل آبیاری به شیوه‌های تحت فشار.
17. بهینه نمودن روابط هیدرولوژیکی متناسب با شرایط اقلیمی استان.
18. بررسی تأثیر خشکسالیهای اخیر بر پتانسیل منابع آب سطحی و زیرزمینی استان در کوتاه مدت و دراز مدت.
19. تعیین راهکار برای جلوگیری از پیر شده واتریفیکاسیون منابع مخزنی آب در استان کردستان.
- مهندسی رودخانه
20. شناسایی منابع آورد رسوب از طریق روش‌های سنجش از راه دور.
21. بررسی توانایی خودپالایی رودخانه‌های سطح استان.
22. بررسی اثرات برداشت شن و ماسه بر روی مورفولوژی و هیدرولیک رودخانه‌های استان.
- اقتصاد آب
23. بررسی و ارائه راهکارهای عملی جهت ایجاد بازار بزرگ تولید٬ بسته‌بندی و صادرات آب در استان
24. بررسی بهای تمام شده آب استحصالی از ایستگاههای پمپاژ کشاورزی و مقایسه هزینه – درآمد.

مشخصات یک موسسه دولتی:
موسسه دولتی بایستی حتما همه مشخصات ذیل را داشته باشد وگرنه موسسه دولتی نیست:
1- تشکیلات و سازمان مشخصی داشته باشد.
2- به موجب قانون تشکیل شده باشد.
3- زیر نظر یکی از قوا باشد.
4- عنوان وزارتخانه نداشته باشد.
شرکت دولتی : به واحد سازمانی مشخصی گفته می شود که با اجازه قانون تشکیل شده و بیش از پنجاه درصد از سرمایه آن متعلق به دولت باشد.

تفاوت سازمانهای انتفاعی و بازرگانی با سازمانهای غیر انتفاعی دولتی:
1- انگیزه: هدف اصلی تشکیل سازمانهای بازرگانی عموما سود است اما سازمانهای دولتی بنا به ضرورتهای اجتماعی و قانونی تاسیس می شوند و سود نمی تواند انگیزه ای برای تشکیل آنان باشد.
2- مالکیت: مالکیت سازمانهای دولتی اصولا عمومی است و سهامداران آن همه مردم کشور می باشند و مالکیت فردی یا بصورت سهام قابل خرید و فروش در سازمانهای دولتی وجود ندارد.
3- منابع مالی :
در موسسات دولتی عموما از طریق مالیات تامین می شود.
در موسسات بازرگانی از طریق سهامداران خصوصی تامین می شود.
4- در سازمانهای دولتی هزینه ها با درآمدها مربوط نیستند.
5- هدف از وصول مالیات بیشتر توسط دولت تمرکز ثروت نیست بلکه هدف توزیع
عادلانه ثروت و تقویت بنیه مالی برای خدمات بیشتر به جامعه است.

مقایسه حسابداری دولتی و حسابداری بازرگانی :
الف- موارد افتراق :
1- صورتهای مالی آنها با هم متفاوت است چون انگیزه تاسیس سازمانهای بازرگانی تحصیل سود است و لذا صورت سودو زیان یکی از صورتهای مالی اساسی موسسات بازرگانی است، در حالیکه در حسابداری موسسات دولتی به صورت دریافت و پرداخت یا صورت درآمد و هزینه اکتفا می شود. همچنین در حسابداری بازرگانی، ترازنامه وضعیت دارائیها و بدهیها و حقوق صاحبان سهام را در یک تاریخ معین نشان می دهد، در حالیکه در حسابداری دولتی دارائیهای ثابت به محض خرید به حساب هزینه منظور می شوند و انعکاس آنها در ترازنامه میسر نیست لذا این ترازنامه نمی تواند وضعیت مالی موسسه را در یک تاریخ معین نشان می دهد.
2- لزوم رعایت کنترل بودجه ای : در حسابداری دولتی نگهداری حساب درآمد و هزینه عمدتا به منظور کنترل بودجه مصوب صورت می گیرد، لذا اهمیت کنترل بودجه در سازمانهای دولتی کمتر از اهمیت اندازه گیری سود ویژه در حسابداری بازرگانی نیست. کنترل بودجه در موسسات بازرگانی به اندازه حسابداری موسسات دولتی قابل ملاحظه نمی باشد.
3- لزوم نگهداری حسابهای مستقل : در حسابداری دولتی هر منبع مالی یک حساب مستقل محسوب و از نقطه نظر حسابداری مانند یک موسسه مستقل با آن برخورد می شود. لزوم نگهداری حسابهای مستقل موجب می شود که سیستم حسابداری مورد استفاده متناسب با این ضرورت تغییر نماید. بنابراین حسابداری حسابهای مستقل در دولت با حسابداری بازرگانی تفاوتهایی دارد.
4- تفاوت در نحوه ثبت دارائیهای ثابت: در حسابداری دولتی دارائیهای ثابت به محض خرید به حساب هزینه منظور می شوند در حالیکه در حسابداری بازرگانی دارائیها در موقع خرید به بهای تمام شده به حساب دارایی منظور می گردند و سپس به تدریج و براساس عمر مفید به حساب هزینه منعکس می شوند.
5- تفاوت در مبنای حسابداری: در حسابداری دولتی مبنای نقدی یا نقدی تعدیل شده و یا نیمه تعهدی مورد استفاده قرار می گیرد لیکن در حسابداری بازرگانی به لحاظ رعایت اصل وضعیت هزینه های یک دوره از درآمدهای همان دوره فقط از مبنای تعهدی کامل استفاده می شود. در سیستم نقدی دریافت و پرداخت وجه مبنای ثبت درآمد یا هزینه است، در حالیکه در سیستم تعهدی کامل تحصیل درآمد یا تحقق هزینه مبنای ثبت درآمد یا هزینه در دفاتر می باشد و زمان دریافت و پرداخت وجه آنها مورد توجه قرار نمی گیرد.

کاربرد حسابداری دولتی:
1- اطلاعات مفید و قابل اعتمادی را برای تعیین و پیش بینی ورود، خروج و مانده منابع مالی دولت تهیه و در دسترس مسئولین دستگاههای دولتی یا مسئولین ارشد مالی دولت قرار می دهد.
2- اطلاعات مالی معتبری برای تعیین و پیش بینی وضعیت مالی دولت و واحدهای تابعه
آن تهیه و در اختیار تصمیم گیرندگان قرار می دهد.
3- اطلاعات لازم و مفیدی را برای برنامه ریزی، بودجه بندی، جمع آوری و پس از قابل استفاده نمودن آن در اختیار مسئولین رده های مختلف مدیریت دولتی قرار می دهند تا آثار تحصیل و مصرف منابع مالی را در تحقق اهداف عملیاتی دولت بررسی و مورد ارزیابی قرار دهند.
4- سیستم حسابداری دولتی ابزار قابل ملاحظه ای برای ارزیابی کارائی مدیران اجرایی به حساب می آید. سیستم حسابداری دولتی از سیستم بودجه بندی پیروی می نماید و اطلاعات مالی را با اطلاعات مالی قابل پیش بینی شده در بودجه مقایسه و به افشای انحرافات مطلوب و یا نامطلوب بودجه می پردازد.
به عنوان مثال در سیستم بودجه بندی عملیاتی که یک سیستم بودجه بندی پیشرفته است، بهای تمام شده یک فعالیت یا پروژه با قیمت ها ی استاندارد پیش بینی و در بودجه سالانه منظور می شود. سیستم حسابداری دولتی به پیروی از سیستم بودجه بندی عملیاتی، اطلاعات مالی واقعی مربوط به بهای تمام شده فعالیت یا پروژه را جمع آوری نموده و پس از طی مراحلی با بهای تمام شده استاندارد مقایسه و انحرافات مطلوب یا نامطلوب را نشان می دهد. لازم به توضیح است که انحرافات مطلوب در مورد بهای تمام شده طرح یا پروژه و یا فعالیت به پائین بودن بهای تمام شده واقعی در مقایسه با بهای تمام شده پیش بینی شده می گویند، به شرط آنکه در کیفیت طرح، پروژه یا فعالیت تغییری حاصل نشود. در این صورت می توان کاهش بهای تمام شده واقعی را به شرط ثابت بودن قیمت کالاها و خدمات مورد نیاز، نتیجه مدیریت صحیح بر اجرای پروژه ها، طرحها و فعالیتها دانست.
5- یکی دیگر از موارد استفاده حسابداری دولتی، ایجاد ارتباط صحیح بین واحدهای اجرائی دولت می باشد. از طریق سیستم جسابداری دولتی اطلاعات مالی مورد نیاز واحدهای اجرایی دولت تامین می گرددو این اطلاعات بر حسب نیاز بین واحدهای اجرایی دولت مبادله می شود.

استفاده کنندگان حسابداری دولتی:
الف: استفاده کنندگان داخل سازمان مانند:‌
1- مسئولین برنامه ریزی :
مسئولین برنامه ریزی هر سازمان دولتی برای هر چه بهتر تنظیم کردن بودجه سالانه سازمان از اطلاعات مالی واقعی یا عملکرد بودجه استفاده می نمایند. لذا امور مالی سازمان دولتی اطلاعات واقعی در مورد اجرای بودجه سالانه را در اختیار مسئولین برنامه ریز قرار می دهد.
وزیر یا رئیس موسسه:
اطلاعات مالی وزارتخانه یا موسسه بصورت خلاصه در اختیار وزیر یا رئیس موسسه قرار می گیرد تا به نحوی از جریان امور مالی سازمان تحت مسئولیت خود مطلع شوند و به ترتیبی بر فعالیتهای مالی و کارائی مدیران اجرایی نظارت نمایند.
3- مدیران سطوح میانی:
این مدیران متناسب با نیاز از اطلاعات حسابداری و مالی برای برنامه ریزی واحد تحت سرپرستی خود استفاده می کنند .
بازرسان و حسابرسان داخلی:
بازرسان و حسابرسان داخلی سازمان دولتی برای ارزیابی تاثیر کنترلهای مالی و گزارش آن به مقامات مجاز وزارتخانه یا موسسه دولتی به طریقی از خدمات حسابداری استفاده می کنند.
ب: استفاده کنندگان خارج از سازمان یا وزارتخانه :
1- هیات دولت:
هیات دولت بمنظور نظارت و کنترل سازمانهای دولتی از اطلاعات مالی و حسابداری استفاده می کند.
2- مجلس نمایندگان :
نظارت پارلمانی در ایران از طریق گزارش تفریغ بودجه که توسط دیوان محاسبات کشور تهیه می شودصورت می گیرد. گزارش تفریغ بودجه براساس صورتحساب عملکرد سالانه بودجه کل کشور تنظیم می شودو صورتحساب عملکرد سالانه بودجه از تلفیق اطلاعات مالی استخراج شده از صورتحسابهای سالانه دستگاه دولتی حاصل می گردد. بنابراین نمایندگان مجلس هر کشور از سیستم حسابداری دولتی برای نظارت بر اجرای بودجه سالانه دولت و در نهایت کنترل برنامه های مصوب دولت استفاده می نمایند.
3- حسابرسان مستقل
طبق اصل 55 قانون اساسی دیوان محاسبات کشور مسئول رسیدگی به حسابهای وزارتخانه ها و موسسات و شرکتهای دولتی است. و نتیجه این حسابرسیها در گزارش تفریغ بودجه منعکس و به اطلاع نمایندگان مجلس می رسد. بنابراین حسابرسان دیوان محاسبات کشور به عنوان حسابرس مستقل نیز از حسابداری دولتی در جهت پیشبرد اهداف خود که همان حراست از بیت المال است استفاده می نمایند.
4- مردم:
عموم مردم نیز از طریق دسترسی به گزارش تفریغ بودجه که حاصل حسابرسیهای انجام شده دیوان محاسبات کشور، از چگونگی اجرای بودجه سالانه دولت مطلع می شوند پس عموم مردم نیز از اطلاعات مالی و حسابداری استفاده می کنند.

مبانی حسابداری
مبانی حسابداری یعنی اینکه درآمدها و هزینه ها را در چه زمانی شناسایی و در دفاتر حسابداری ثبت نمائیم.
به بیانی ساده تر مبنای حسابداری یعنی استفاده از یکی از روشهای زیر برای شناسایی و ثبت درآمد و هزینه در دفاتر حسابداری:
الف- روش شناسایی و ثبت درآمد و هزینه در زمان وصول وجه درآمد یا پرداخت هزینه.
ب- روش شناسایی و ثبت درآمد و هزینه در زمان تحقق یا ایجاد درآمد و یا در زمان تحقق یا ایجاد هزینه، صرفنظر از زمان دریافت وجه درآمد یا پرداخت وجه هزینه.
ج- روش شناسایی و ثبت درآمد در هنگام وصول وجه بدون توجه به زمان تحصیل یا تحقق درآمد و شناسایی و ثبت هزینه در موقع تحقق یا ایجاد هزینه بدون توجه به زمان پرداخت وجه هزینه.
مبنای نقدی
حسابداری نقدی یک سیستم حسابداری است که اساس آن بر دریافت و یا پرداخت وجه نقد استوار است و هر گونه تغییر در وضعیت مالی موسسه مستلزم مبادله وجه نقد است . درآمد زمانی شناسایی و در دفاتر ثبت می گردد که وجه نقد آنها دریافت شود و هزینه ها زمانی شناسایی و ثبت می شوند که وجه آنها به صورت نقد پرداخت گردد.
هزینه **
بانک **
بانک **
درآمد **

مبنای تعهدی :
الف- شناسایی و ثبت درآمدها :
درآمدها در زمانی که تحصیل می شوند یا تحقق می یابند مورد شناسایی قرار گرفته و در دفاتر حسابداری منعکس می گردند. در این مبنا زمان تحصیل یا تحقق درآمد هنگامی است که درآمد به صورت قطعی تشخیص می شود و یا بر اثر ارائه خدمات حاصل می گردد. لذا زمان وصول وجه در این روش مورد توجه قرار نمی گیرد.

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله  52  صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید