فایلکو

مرجع دانلود فایل ,تحقیق , پروژه , پایان نامه , فایل فلش گوشی

فایلکو

مرجع دانلود فایل ,تحقیق , پروژه , پایان نامه , فایل فلش گوشی

تحقیق درباره حیات خارج از جو زمین 14 ص

اختصاصی از فایلکو تحقیق درباره حیات خارج از جو زمین 14 ص دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 14

 

حیات خارج از جو زمین

برای گذشتگان ما هرگز چنین سؤالی پیش نمی‌آمد که من در جهان تنها زندگی می‌کنم یا نه؟ دنیای آنها از یک بستر محدود به نام خاک و آسمانی مملو از ستارگان شناخته شده تشکیل می‌شد.

آنها به این احتمال که ممکن است منظومه‌ها و سیارات دیگری وجود داشته باشند که نتیجه آن زندگی موجودات غیر زمینی است. اهمیت نمی‌دادند. شیپارلی اولین کسی بود که تصور می‌‌کرد شیارهایی بر روی مریخ دیده‌است. پرسیال لول همین فرضیه شیار را به صورت کانالهایی که توسط مریخی‌ها به منظور آبیاری کردن محصولات کشاورزی‌شان احداث شده‌ است، بیان کرد. نتیجه این فرضیات این بود که قدرت و بینش انسان به این سمت که ما در جهان تنها نیستیم سوق داده‌شده است. همان‌طور که در فصل 5 اشاره شد. تحقیق خاص ما در مورد مریخ به نتایج منفی منجر شده‌ است.

در صورتی که ما با زندگی در سطح مریخ مواجه شویم قطعاً این نظریه به بقای موجوادت غیر زمینی منتج می شود. البته بایستی بدانیم که واژه extraterres trial به معنی وجود داشتن موجوداتی متفاوت از آن چه در زمین مشاهده می‌کنیم، است. ما حرفهای مخفف ET را برای واژه Life Extraterres trial به معنی زندگی غیر زمینی و حرف L را برای کلمه Life و حرف I در ETI برای واژه intelligence به معنی هوشمند در نظر می‌گیریم که به زبان ساده ETI به معنی موجودات هوشمند غیر زمینی است. ما هم اکنون سرگرم تحقیق در مورد زندگی موجودات هوشمند غیر زمینی هستیم که به صورت مخفف SETI نوشته می‌شود. که s مخفف serch به معنی تحقیق است.

اولین SETI پروژه‌ای بود که OZMA نامیده می شد. و در سال 1960 آغاز شده است و تلاشی بود که برای یافتن سیگنالهای رادیویی از دو ستاره نزدیک به هم انجام گرفته بود. این دو ستاره تائوستی و اپیسیلون اریدانی نام داشتند.

در حقیقت ما هیچ‌گونه علائمی از ETI یا ETL در سطح کره مریخ یا ماه و یا در ابرهای مشتری و یا در تیتان (قمر زحل) نیافیتم. این موضوع هرگز روحیه محقیقن را تضعیف نکرده‌است. بلکه آنها را تشویق به تحقیق در خارج از منظومه شمسی کرده‌است.

تحقیقات ما بایستی به صورت گسترده‌تر و فراتر از منظومه شمسی انجام می‌شد و این در حالی ممکن بود که ما می توانستنیم به یک ستاره دیگر سفر کنیم و بر روی یک یا چند سیاره آن فرود بیاییم و در آنجا اتراق کنیم. تا بتوانیم پیرامون حیات در آنجا تحقیق کنیم.

البته چندان عجیب نیست که این نظریه به طور قطع انجام‌ناپذیر است. با توجه به محدودیتهایی که در مورد فاصله و سرعتی که بتوانیم ماهواره‌مان را به آن ستاره انتقال دهیم، سراغ داریم.در صورتی که ما بتوانیم با 1/0 سرعت نور سفر کنیم 90 سال طول می کشد تا بتوانیم به نزدیکترین ستاره که همان آلفا قنطورس است برسیم. حال ستاره‌ای را در نظر بگیرید که 100 سال نوری با ما فاصله داشته‌باشد. آنگاه ما بایستی 2000 سال در سفر باشیم تا به آن ستاره برسیم و برگردیم. ونسلهای زیادی باید در سفر همراه ما باشند، عده‌ای بمیرند و عده‌ای به راهشان ادامه دهند.

حقیقت جالبی که ما می توانیم از قانون نسبیت یاد بگیریم. این است که آیا صنعت ما می‌تواند آن قدر پیشرفت داشته‌باشد که به ما اجازه دهد که به 98% سرعت نور برسیم. زمان برای ما در داخل ماهواره بسیار کند‌تر می‌گذرد و با در نظر داشتن این موضوع که سفر رفت و برگشت به ستاره آلفا کمتر از 40 سال طول می‌کشد. اما این مدت در زمین 200 سال طول می‌کشد و هنگامی که ما برگردیم تمام دوستانمان مرده‌اند. اما ما امیدواریم که اطلاعات مورد نیاز که توسط دوستانمان به دست آمد توسط نسلهای بعد تکمیل شود.

بیشترین سرعتی که بشر توانسته به آن دست یابد mi/h 100000 یا معادل mi/s 28 می‌باشد که این سرعت فقط از 1/0 سرعت نور می باشد. همان‌طور که می‌بینید این ارقام بسیار ناامید‌کننده هستند. ولی ما نباید امیدمان را از دست بدهیم و بایستی بتوانیم منبعی از انرژی پیدا کنیم که سرعت ماهواره‌مان را به اندازه اولین نیمه سفر تا ستاره دور دستی که مورد نظرمان است به درصد قابل قبولی از سرعت نور برساند. نظریه‌هایی که برای چنین سیستم حرکتی وجود دارد، عبارتند از: همجوشی هیدروژن و پادماده، سیستم تعویض یون و غیره.

سیگنالهای رادیویی در خلأ با سرعت نور حرکت می‌کنند. اما در چه طول موجی باید شنیده شوند؟ محدوده کامل طول موجها خیلی وسیع است. ولی کمتر از اندازه‌ای است که ما به آن نیاز داریم. مقداری از این محدوده، از تابش زمینه کیهان که توسط الکترونهای شتاب یافته تأمین می‌شود، نشأت می‌گیرد.

ما با امواج رادیویی با طول موج بیشتر نیاز نداریم. خوشبختانه محتمل‌ترین محدوده طول موجها که ما به آن نیاز داریم طیف 18 تا 21 سانتی‌متر است(در واقع کمی بیشتر). چرا این طول موجها ویژه به نظر می‌رسند؟

در فصل 15 ما دیدیم که چرا سیگنال cm 21 معتبر است. این سیگنالی است که توسط بیشترین عنصر موجود در جهان یعنی هیدروژن ساطع می‌شود.

هر ETI بدون تردید این حقیقت را می‌داند که باید هر طول موجی را برای منظوری خاص انتخاب کند. با توجه به دلایلی که گفته شد این طول موج برای پروژه SETI که OZMA نامیده شد انتخاب می‌شود.

البته بیشتر ذکر شده است که طول موج cm 18 برای تشعشع هیدروکسیل تعریف شده است. هیدروکسیل همان رادیکال OH ‌می‌باشد که در فضای سیال میان ستاره‌ای یافت می شود.هنگامی که شما یک رادیکال OH را نزدیک یک اتم هیدروژن قرار می‌دهید.خیلی به HOH یا مولکول آب نزدیک می‌شوید. هنگامی که این استدلال چیزی را ثابت نکند محدوده طول موجهای 18 تا 21 سانتی‌متر را حفره آب می‌نامیم جایی که ETS ها داستان فعالیت متهورانه ما را نشان می‌دهند. با توجه به این که ما آب را برای پایدار بودن موقعیت‌های زندگی غیر زمینی در نظر داریم. این طور فکر می‌کنیم که شاید در تمام جهان آب موجب بقای موجودات زنده است و اگر آب وجود داشته باشدETS ممکن است این منطق ما را معطوف به انتشار امواج مختلف در این زمینه بکنند. ما قابلیت انتشار سیگنالهای رادیویی قوی را در هر جهت داریم و می‌توانیم همزمان طول موجهای مختلف را نیز بشنویم.

آیا تلاش کردن پیرامون این مسأله هیچ موثر واقع می‌شود؟

چه شانسهایی وجود دارد که ETI وجود داشته باشد؟


دانلود با لینک مستقیم


تحقیق درباره حیات خارج از جو زمین 14 ص

تحقیق و بررسی در مورد آلاینده های زیست محیطی و تأثیرات آنها بر حیات انسان

اختصاصی از فایلکو تحقیق و بررسی در مورد آلاینده های زیست محیطی و تأثیرات آنها بر حیات انسان دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 9

 

 

کدام روش تولید انرژی الکتریکی به محیط زیست آسیب میرساند .

مسأله آلودگی یکی از مهمترین و حادترین مسائل ناشی از تمدن انسانی در جهان امروز به شمار می رود چرا که از اعماق چند هزار متری زمین گرفته تا معادن ، آبهای تحت الارضی، بیوسفر، تروپوسفر و حتی در داخل هواپیماهای بلند پرواز و جو خارجی زمین ، چرخه و سیستم حیات را مورد تهدید قرار داده است . مولکول آلاینده ای که امروز از کارخانه یا منبع آلوده کنندة دیگری مثلاَ در اروپا، وارد محیط می شود اگر تجزیه نشود یا تغییر شکل ندهد احتمالاَ بعد از چندی می تواند در ریة انسانهایی که در قلب جنگلهای آفریقا یا دشتهای وسیع آسیا زندگی می کنند وارد شود.

محیط زیست کنونی انسان در اثر فعالیتهای آدمی همواره در معرض آلودگیهای مختلف قرار دارند و با توجه به اختلافاتی که انسان پرتعدادتر و پرمصرف تر از گذشته ، بر منابع محیطی وارد می آورند لازم است به بررسی مختصری از انواع، منابع و عوارض آلوده کننده های محیطی بر روی انسان ، نبات، حیوانات و مواد مختلف پرداخته شود .

آلودگی برای افراد مختلف مفهوم و معنی متفاوتی دارد . مردم معمولی ممکن است تحریک چشم ناشی از یک گاز یا آب آلوده را آلودگی به حساب آورند . برای کشاورزی که یک عامل به گیاهان یا حیواناتش آسیب می رساند آلودگی محسوب می شود اما هر گاه بخواهیم تعریف جامع و کلی برای آلودگی محیط زیست در نظر بگیریم چنین می توان گفت که آلودگی محیط عبارت است از «وجود یک یا چند مادة آلوده کنند در محیط زیست به مقدار و مدتی که کیفیت یا چرخة طبیعی را بطوری که مضر به حال انسان یا حیوان، گیاه و یا اثار و ابنیه باشد تغییر دهد . به بیان ساده تر هر گاه ماده یا موادی بیگانه با غلظتی خاص وارد عناصر محیطی شوند و تعادل طبیعی آنها را بر هم بزنند صحبت از آلودگی می شود .

انواع آلودگیها

آلودگیها انواع مختلف دارد و با توجه بر فرهنگ مصرفی جوامع مختلف، هر یک به نوعی متفاوت محیط زیست را تهدید می کند . آلودگی آبها – آلودگی هوا – آلودگیهای بصری و صوتی از انواع مختلف آنها به شمار می روند به علت تأثیرات جدی دو نوع‌ آلودگی هوا و آلودگی آبها، در این مقاله به تفصیل به منابع، انواع و مضرات هر کدام پرداخته می شود

منابع‌ آلودگی هوا:

صحبت از آلودگی هوا در حقیقت گفتگویی است دربارة بسیاری مواد و ترکیبات که از منابع گوناگون و بخصوص ساخته دست انسان پدید آمده و آکولوژی شیمیایی اتمسفر را دگرگون نموده است.

منابع آلودگی هوا:

بطور کلی منابع الوده کنندة هوا عبارتند از منابع طبیعی و منابع غیرطبیعی یا مصنوعی با توجه به تأثیرات مثبت فعل و انفعالات عناصر طبیعی در دراز مدت مانند طوفانها – گرد و غبار صحراها – دود و خاکسترهای آتش سوزیهای جنگلی ، املاح موجود در جو، فعالیتهای آشتفشانی ، شهابهای آسمانی و منابع گیاهی و حیوانی ، بعضی عقیده دارند که در کوتاه مدت ، اینگونه منابع در اثر بر هم زدن تعادل ظاهری در محیط زیست، موجب آلودگی می شوند . بدانجهت اینگونه فعل و انفعالات طبیعی را در گروه آلاینده های طبیعی قرار می دهند .

منابع غیرطبیعی یا مصنوعی ، بر عکس به دست انسان بوجود آمده و آلودگیهای ناشی از آن حاصل فعالیتهای آدمی است . از جمله وسایل نقلیه – صنایع – منابع تجاری و خانگی و …

مطالعات و اندازه گیریهای انجام یافته بر روی غلظت آلاینده ها در نقاط مختلف شهرهای پرترافیک نشان داده است که در خیلی از موارد هوایی که تنفس می کنیم از نقطه نظر مونواکسید کربن و هیدروکربوهای نسوخته به مراتب از حد مجاز آلوده تر است . اگرچه صنعت و تکنولوژی ، عامل رشد اقتصادی کشورها هستند ولی آلودگی هوا نیز ره آورد آنهاست . در صورت عدم وجود عناصر آلوده کننده درصد گازهای موجود در هوای پاک بصورت جدول زیر است :

ازت           ۷۸٪

هلیوم                   ۵پی.پی.ام

اکسیژن    ۱۹٪

متان                     ۵.۱پی.پی.ام

بخار آب      ۲٪

دی اکسید ازت          ۰.۳پی.پی.ام

آرگون        ۱٪

هیدروژن               ۰.۲پی.پی.ام

دی اکسید کربن  ۰.۳٪

گزنون                   ۰.۱پی.پی.ام

نئون          ۱۸پی.پی.ام

ازن                      ۰.۰۲پی.پی.ام

ولی تأثیر عوالم آلوده کنندة زیر می تواند ترکیب موجود را بر هم زده و با افزایش یا کاهش میزان نسبت گازها هوا را آلوده کند .

عوامل آلودگی هوا:

صحبت از آلودگی هوا در حقیقت گفتگویی است دربارة بسیاری مواد و ترکیبات که از منابع گوناگون و بخصوص ساخته دست انسان پدید آمده و اکولوژی شیمیایی اتمسفر را دگرگون نموده است این مواد بصورت جامد، مایع و گاز در هوا پراکنده می شوند .

برای بررسی دقیق پدیده آلودگی هوا باید از مسیری که این مواد از ابتدا می پیماند تا بر محیط تأثیرات منفی خود را بگذارند، املاح کافی داشت . با این حال آلوده کننده های مهم هوا بدون در نظر گرفتن حالات خاص، عبارتند از مونواکسید کربن – اکسیدهای گوگرد – اکسیدهای ازت – اکسید کننده های فتوشیمیایی – هیدروکربورها - ذرات معلق در هوا و مواد رادیو اکتیو

مونواکسید کربن: گازی است بی رنگ، بی بو و بی مزه که قسمت اعظم آن از احتراق ناقص مواد کربن دار ایجاد می شود . منبع اصلی تولید مونواکسید در شهرها، وسایط نقلیه موتوری است . البته فعالیتهای صنعتی و احتراق ناقص سوخت در تأسیسات تجاری و دستگاههای حرارتی و سوختن زباله نیز در تولید این گاز سهیم هستند ولی میزان تولید این گاز از طریق این منابع در درجات بعدی اهمیت قرار دارد.

تأثیرات : میل ترکیبی هموگلوبین خون که عامل انتقال اکسیژن به بافتهای بدن است با مونواکسید کربن دویست مرتبه بیشتر از میل ترکیبی آن با اکسیژن است در نتیجه وجود مقدار کمی از این گاز و ترکیب آن با هموگلوبین خون موجب کربوکسی هموگلوبین ، که یک ترکیب پایدار است می شود . این ترکیب از مقدار هموگلوبینی که اکسیژن را به بافتهای بدن می رساند می کاهد و همچنین از جداشدن اکسیژن و هموگلوبین از یکدیگر جلوگیری می کند . ضمناَ مونواکسید کربن در خون، فشار نسبی گاز اکسیژن را کاهش می دهد و نیروی محرکه انتشار در بافتهای بدن را کم می کند مجموعة این تغییرات ، موجبات ایجاد مسمومیتها و حساسیتهای زیادی از جمله تضعیف مرکز اعصاب و ایجاد مسمومیت عدم تشخیص زمان – حساسیت به نور و کاهش قدرت بینایی – کاهش قوه با صره و کنترل حرکات اختیاری را فراهم می آورد .

اکسیدهای گوگرد :

از گروه اکسیدهای گوگرد – ایندرید سولفور و (SO2) از نظر آلودگی هوا اهمیت بیشتری دارد.

منابع اصلی تولید این گاز ، فعالیت انسان ، سوختها و کانه های گوگرد دار می باشند . گاز اخیر در محیط مرطوب به سرعت در ذرات آب حل گردیده و تولید اسید سولفوریک می نماید که به نوبه خود ممکن است به تشکیل نمکهای سولفاته از قبیل سولفات آمونیم بیانجامد . اسید سولفوریک چنانکه توسط باران در آبهای وارد گردد حیات ابزیانی را که در ph معینی قادر به ادامة زندگی هستند به خطر می اندازد .

تأثیرات: گاز انیدرید سولفور و در غلظت های بسیار کم هم موجب ایجاد واکنشهایی در مغز می گردد تنفس هوایی که حاوی مقادیر کمتر از یک واحد در میلیون (ppm) از این گاز باشد در یک مدت ده دقیقه ای موجب افزایش ضربان قلب و سرعت حرکات تنفسی می گردد و اگر غلظت آن اندکی بیشتر شود ظرفیت جاری تنفسی را کاهش می دهد و گلو و مجاری تنفسی خشک غلظت آن اندکی بیشتر شود ظرفیت جاری تنفسی را کاهش می دهد و گلو و مجاری تنفسی خشک می شوند . آزمایش خون افرادی که تحت تأثیر گاز ایندرید سولفورو قرار گرفته اند نشان می دهد که این گاز سنتز DNA (عامل وراثت ) را مختل نموده و از رشد برخی از گلبولهای سفید خون جلوگیری می کند و در نتیجه به حالت دفاعی بدن آسیب وارد می سازد و گاهی نیز قادر است دگرگونیهای توارثی به بار آورده و نحوة وراثت را تغییر دهد.


دانلود با لینک مستقیم


تحقیق و بررسی در مورد آلاینده های زیست محیطی و تأثیرات آنها بر حیات انسان

دانلود پروژه حیات وحش مازندران 33ص

اختصاصی از فایلکو دانلود پروژه حیات وحش مازندران 33ص دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 33

 

تحقیق و پژوهش

از کسانی که بنده را در انجام مراحل تحقیق کمک و همکاری نموده‌اند تا بتوانم در انجام این مرحله موفق شوم سپاس و تشکر می‌نمایم و آرزوی سلامتی و سربلندی برای همه‌ی این عزیزان را از خداوند منان خواستارم%

با تشکر فاطمه برزگر ولیلائی

نام : فاطمه

نام خانوادگی : برزگر ولیلائی

تاریخ تنظیم : 3/ 12/ 85

موضوع تحقیق : حیات وحش مازندران

نام دبستان : شهدای فرهنگی

نام معلم : خانم یوسفی

نام مدیر : خانم پیران دلیر

شهرستان : قائم‌شهر

پایه : چهارم ابتدایی

« فهرست مطالب »

پژوهش چیست ؟

گام اول : انتخاب موضوع تحقیق

گام دوم : مطالعه در مورد موضوع انتخاب شده

گام سوم : ساختن فرضیه

گام چهار : آزمودن فرضیه- جمع‌آوری اطلاعات- مصاحبه- نکات قابل توجه اطلاعات

گام پنجم : جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

گام ششم : گزارش‌نویسی- منابع


دانلود با لینک مستقیم


دانلود پروژه حیات وحش مازندران 33ص

چگونگی پیدایش زمین و حیات بر روی آن

اختصاصی از فایلکو چگونگی پیدایش زمین و حیات بر روی آن دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

چگونگی پیدایش زمین و حیات بر روی آن


چگونگی پیدایش زمین و حیات بر روی آن

مقالات زیست  با فرمت           DOC           صفحات  8

دانشمندان به نشانه‌های جدید احتمال انتقال حیات از فضا به زمین دست یافته‌اند

چند روز پیش یک نفر از دوستان فیلمی را به ما معرفی کرد در مورد (بوجود آمدن زمین و حیات بر روی آن) این فیلم که بسیار جذاب و زیباست را پیشنهاد میکنیم حتما دانلود کنید و تماشا کنید.
ما یکسری تحقیقات دیگر انجام داده ایم و مکمل این فیل قرار داده ایم. این فیلم یک ساعته را حجم آن را بسیار کم کرده ایم و حدود 16مگابایت شده است که با نرم افزار
real player قابل تماشا است اگر از اینترنت پر سرعت استفاده میکنید میتوانید نسخه اصلی آن را با حجم 45 مگابایت با فرمت wmv دانلود کنید.


دانلود با لینک مستقیم


چگونگی پیدایش زمین و حیات بر روی آن

مقاله درباره تجدید حیات فکرى فرهنگى معتزله در قرن چهارم هجرى

اختصاصی از فایلکو مقاله درباره تجدید حیات فکرى فرهنگى معتزله در قرن چهارم هجرى دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

مقاله درباره تجدید حیات فکرى فرهنگى معتزله در قرن چهارم هجرى


مقاله درباره تجدید حیات فکرى فرهنگى معتزله در قرن چهارم هجرى

لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*

 فرمت فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)

تعدادصفحه:21

جریان فکرى معتزله به مدت سى سال (در عهد مأمون، معتصم و واثق) مورد توجّه خلفاى عباسى بود. در سال 232هجرى متوکّل به خلافت رسید و اهل حدیث بر امور مسلط شدند و به آزار و اذیت معتزله و مخالفان خود پرداختند. هر چند معتزله نفوذ خود را در دربار عباسى از دست دادند، ولى در قرن چهارم در دستگاه حکومتى آل بویه شخصیت‏هاى مهمى از معتزله ظهور کردند که هر کدام نقش مؤثرى در پیش برد این مکتب ایفا نمودند. این دوره از نظر تدوین آثار، مهم‏ترین دوره فرهنگى معتزله به شمار مى‏رود. صاحب بن عباد طالقانى یکى از چهره‏هاى سیاسى آل بویه که معتزلى مسلک بود، نقش به سزایى در ترویج آراء و عقاید معتزله ایفا نمود. وى که وزیر دو تن از امراى بویهى (مؤیدالدوله و فخرالدوله) بود، قاضى عبدالجبار همدانى را به رى فرا خواند و وى را منصب قاضى‏القضاتى داد که عامل مؤثرى در گسترش آراء و عقاید معتزله به شمار آمد.

 در مقاله ‏ى حاضر ضمن معرفى تنى چند از مشاهیر معتزله در قرن چهارم هجرى نقش اساسى ایشان در تجدید حیات فکرى، فرهنگى معتزله را مورد بررسى قرار خواهیم داد.

 واژه‏هاى کلیدى: معتزله، ابوعلى جبّائى، ابوهاشم جبّائى، قاضى عبدالجبار همدانى، صاحب بن عباد طالقانى، رى، آل بویه.

 

مقدمه:

 

نباید چنین تصور کرد که با قدرت یافتن متوکّل، آفتاب دولت معتزله و روزگار شکوفایى این اندیشه غروب کرد و نباید گفت از این زمان به بعد معتزله در دستگاه حکومت و در نظر عامه، حامیان مهمى نداشتند. الغاى دستور محنت از سوى متوکّل در سال 234هجرى صرفا نشانه‏ى پایان دوره‏اى است که طى آن مکتب معتزله حدود سى سال مورد توجّه خلفاى عباسى بود. با پایان یافتن این دوره‏ى سى ساله، اهل حدیث در امور سیاسى خلافت عباسى دخالت کردند و معتزله را مورد آزار و اذیّت قرار دادند، اما این امر على‏رغم تمام محدودیت‏ها سبب از بین رفتن جریان فکرى معتزله نگردید. در این عصر، معتزله نه تنها در پایتخت، بلکه در نواحى بى‏شمارى از جهان اسلام مخصوصا ایران استقرار پیدا کرده بود که محدودیت‏هاى اعمال شده بر معتزله، توسط دستگاه خلافت و اهل حدیث در بغداد بر این نواحى تأثیرى نداشت. مقدّسى در این باره مى‏گوید: در این زمان در مناطقى چون شام، مصر، نیشابور، خوزستان و فارس گروه معتزله‏ى زیادى زندگى مى‏کردند.

 

علاوه بر این، هر چند معتزله از حمایت خلافت عباسى محروم شدند، اما آنها بعدا شاهزادگان یا اشخاص با نفوذ دیگرى را (به خصوص در دوره‏ى حکومت آل بویه) یافتند که از آنها حمایت کنند. بسیارى از محققان و نویسندگان ملل و نحل بر این نکته تأکید داشته‏اند که دوره‏ى نخست معتزله با حمایت خاندان عباسى به ویژه در عصر مأمون، معتصم و واثق شکل گرفت و شخصیت‏هاى مشهورى چون نظام، جاحظ، احمد بن أبى دؤاد و... براى گسترش مکتب معتزله سعى زیادى نمودند که این دوره را دوره‏ى قهرمانان یا سلف صالح نامیده‏اند.

 

اگر نگاهى به مکتب معتزله تا قبل از به خلافت رسیدن متوکّل (دوره نخست) و دوره‏ى بعد از به خلافت رسیدن وى (دوره بعد) بیندازیم به این نکته پى خواهیم برد که دوره‏ى نخست در نظر ما مهم‏ترین دوره نیست. زیرا در مرحله‏ى بعد بود که معتزله در اتقان و نظام‏مند کردن آموزه‏ها بروز و ظهور یافتند؛ مرحله‏اى که مى‏توان آن را دوره‏ى کلاسیک معتزله توصیف کرد که تقریبا از ربع آخر قرن سوم تا اواسط قرن پنجم ادامه یافت.

 

در این دوره، اشخاصى چون ابوعلى و ابوهاشم جبّائى، قاضى عبدالجبار همدانى، صاحب بن عباد و... ظهور کردند که هر کدام نقش مهمى در پیش برد این مکتب ایفا نمودند.

 

به لحاظ تدوین آثار، این دوره مهمترین دوره‏ى معتزله است و فردى چون قاضى عبدالجبار در این عصر آثار فراوانى در تأیید مکتب معتزله از خود به جا گذاشت که هیچ کدام از مشاهیر معتزلى از نظر کثرت آثار به پاى وى نرسیده‏اند. در مقاله حاضر حیات فکرى، فرهنگى مشاهیر فوق الذکر را مورد بررسى قرار خواهیم داد.

 ابوعلى جبّائى

 ابوعلى محمد بن عبدالوهاب بن سلام بن خالد بن حمران بن ابان، وابسته به عثمان بن عفان است.1 ایشان از علماى علم کلام معتزلى بود که آن را از استادش ابى یوسف یعقوب بن عبداللّه‏ الشحّام، رئیس معتزله‏ى بصره در عصر خویش فرا گرفت.2 به اصحاب ابوعلى محمد بن عبدالوهاب جبّائى، جبّائیه گفته مى‏شود.3 «ابوعلى از علماى معتزله و رئیس آنها در زمان خود بود و جبّائیه به جُبَّا موسوم است و نسب وى به جُبَّا یکى از روستاهاى بصره است که ایشان در بصره مشهور و در جُبَّا مدفون گردید».4

 مؤلف کتاب تاریخ اندیشه‏هاى کلامى در اسلام، جُبَّا را از روستاهاى بصره نمى‏شمرد، بلکه معتقد است که آن نام آبادى یا ناحیه‏اى در استان خوزستان است. وى مى‏نویسد، برخى آبادان را جزء این ناحیه که از یک سو در کنار بصره و از سوى دیگر در کنار اهواز قرار گرفته، دانسته و حتّى برخى از کسانى که در این امر اطّلاعات و تجاربى ندارند، جُبَّا را از توابع بصره شمرده‏اند در حالى که واقع امر چنین نیست.5

 

ابوعلى جبّائى در سال 235هجرى، دیده به جهان گشود و در سال 303هجرى درگذشت.6 ایشان از کودکى به تیزهوشى و زیرکى شناخته شد و در بزرگى به قدرت اقناع و غلبه بر دشمن، شهرت یافت و در علم کلام، سرآمد گردید. ابن مرتضى، حکایتى از نبوغ سرشار و زودرس او و نیز قدرت وى در دوران خردسالى بر مجادله در مسائل علم کلام آورده است. وى مى‏نویسد: او با همه‏ى خردسالى به داشتن قدرت در جدل معروف بود. قطان نیز نقل کرده است که وى به منظور مناظره با جماعتى نشست. آنان به انتظار مردى از همان جماعت نشستند و وى حضور نیافت. در زمانى که مردى از علماى جبریه به نام صقر در آنجا حضور داشت، یکى از حاضران جلسه گفت: آیا در اینجا کسى نیست که سخن بگوید؟ ناگاه پسرکى سفید چهره خود را به صقر رساند و به وى گفت: از تو بپرسم؟ حاضران به او نگریستند و از جرأت و جسارت او با وجود کمى سنش شگفت زده شدند. صقر در پاسخ او گفت: بپرس. او گفت: آیا خداوند فعل عادلانه انجام مى‏دهد؟ پاسخ داد: آرى. گفت: آیا او را بدین سبب که فعل عادلانه انجام مى‏دهد، عادل مى‏نامى؟ گفت: آرى. پرسید آیا او ستم مى‏کند؟ گفت: آرى. پرسید: آیا او را به این دلیل که ستم مى‏کند، ستمکار مى‏نامى؟ گفت: نه. جبّائى گفت: پس لازم است، او را بدان سبب که فعل عادلانه انجام مى‏دهد نیز عادل نخوانى. اینجا بود که صقر درماند و مردم پرسیدند که این کودک که بود و در پاسخ گفته شد: او پسرى از جُبَّاست.7

 

اساتید و شاگردان

 

ابایعقوب شحَّام، استاد جبّائى بود و البته جبّائى با دیگر متکلمان دوران خویش نیز ملاقات کرد.8 ابویعقوب یوسف بن عبداللّه‏ بن اسحاق شحّام از اصحاب ابوالهذیل بود و ریاست معتزله نیز به او رسید. او کتبى در ردّ بر مخالفان و تفسیر قرآن دارد. وى از باهوش‏ترین مردم بود و هشتاد سال زیست.9

 

از شاگردان وى، دختر و پسر وى و ابوالحسن اشعرى را مى‏توان نام برد. فرزندش، ابوهاشم که بعد از وى به ریاست معتزله رسید و طریقه‏ى بهشمیّه به نام وى موصوف و مشهور گردید به همراه پدر، آخرین دوره‏هاى اهمّیّت معتزله را نشان مى‏دهند.10 ابوالحسن اشعرى دیگر شاگرد وى بود که از طریقه‏ى اعتزال روى برگرداند و مذهب اشعرى را بنا نهاد.11

 تألیفات

 ابن مرتضى نقل مى‏کند: «هیچ گاه نبود که او کتابى خاص را بنگرد، مگر اینکه یک روز در زیج خوارزمى مى‏نگریست. یک روز هم او را دیدم که قسمتى از الجامع‏الکبیر محمد بن حسن را در دست دارد.» وى مى‏گفت: کلام براى او از هر چیز دیگر آسان‏تر است، زیرا عقل بر آن دلالت مى‏کند.12 ابوعلى جبّائى به علم کلام، اشتغال داشت اما آثارى در تفسیر قرآن و علم نجوم و مقالاتى در خلق قرآن نیز به وى منسوب است.13 ابن مرتضى در طبقات‏المعتزله براى او از یک تفسیر قرآن نام برده که در آن از هیچ کس جز ابوبکر عبدالرحمن بن کیسان اصم، ذکرى به میان نیامده است.14 وى هم‏چنین کتاب‏هایى در ردّ اهل نجوم براى او ذکر مى‏کند و یادآور مى‏شود که بسیارى از این مسائل، مشابه دلایل ظنى است که موجب گمان بیشتر مى‏شود.15 ابوعلى هم‏چنین کتاب اللطیف را براى برخى از شاگردانش از جمله، ابوالفضل خجندى و کسانى دیگر املاء کرده است.16 در لسان‏المیزان آمده است: ابوعلى جبّائى حدود هفتاد تصنیف دارد که از جمله آثار وى، الرد على الاشعرى فى الروایه مى‏باشد.17 او هم‏چنین ردّیه‏هایى بر ابوالحسن خیاط، صالحى، جاحظ، نظام و دیگر معتزلیان که با آنان اختلاف نظر داشته است دارد.18

 

مناظره‏ى ابوعلى جبّائى با ابوالحسن اشعرى


دانلود با لینک مستقیم


مقاله درباره تجدید حیات فکرى فرهنگى معتزله در قرن چهارم هجرى