لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*
فرمت فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)
تعداد صفحه:5
به نام دوستار عشق
خطبه فدکیه که به خطبه لمه نیز شهرت دارد یکی از مهمترین متون شیعی است که به دلیل مقطع زمانی ایراد آن، محتوای آن و شخصیت والای ایرادکننده آن آوازهای بلند یافته است. موضوع اصلی این خطبه، نقد تصمیم خلیفه برای بازداشتن آن حضرت از مزرعهی فدک و دفاع از حقانیت خود در این زمینه است، اما این خطبه هم در زمان ایراد و در زمانهای بعد همواره دلالتی فراتر از درخواست فدک داشته است.
گرچه در جزییات این خطبه در متون روائی گوناگون، اختلافهایی به چشم میخورد که امری کاملا طبیعی است، هیچ ابهامیدر اعتبار و حجیت این خطبه وجود ندارد.نخستین منابع مکتوبی که به نقل این خطبه پرداخته اند به نیمه قرن دوم هجری اختصاص دارند.این مقطع زمانی نقطه شروع تدوین منابع روائی است و پدیدآمدن کتابی مستقل با نام خطبه الزهراء در این دوره خود به تنهایی نشان اهمیت و جایگاه این خطبه است.همچنین منابعی همچون بلاغات النساء تالیف ابوالفضل احمدبن أبی طاهر معروف به ابن طیفور (280ق) و کتاب السقیفه و فدک تالیف احمدبن عبدالعزیز جوهری(323ق) هر دو از علمای اهل سنت و کتابهای من لایحضره الفقیه و علل الشرائع هر دو تالیف شیخ صدوق (381ق) تمام یا بخشهایی از این خطبه را ذکر کرده اند.پژوهشهای روائی و رجالی نشان میدهد که این خطبه از سوی 92 راوی با 25طریق مختلف ذکر شده است.اگر تنها در محدوده زمانی نیمه قرن اول هجری تا نیمه قرن چهارم هجری سلسله راویان این خطبه در یازده طبقه دسته بندی شده اند، در طبقه نخست راویان چهره های برجسته ای همچون سیدالشهداء امام حسین علیه السلام و زینب کبری سلام الله علیها و نیز عایشه همسر پیامبر و عبداله بن عباس به چشم میخورد.این خطبه همچنان از سوی ائمه بزرگوار امام سجاد علیه السلام، امام باقرعلیه السلام و امام صادق علیه السلام نیز نقل شده است.از سوی دیگر در هیچ یک از دوره های تاریخ اسلام نقل این خطبه در منابع روایی و تاریخ متروک نمانده و از منابع باقی مانده قرن سوم بدین سو همواره شاهد نقل این خطبه هستیم.آنچه گذشت مهمترین و پذیرفته ترین دلیل اعتبار و حجیت خطبه براساس معیارهای متعارف حدیث شناسی است.در بررسیهای قدیم و معاصر، هیچ شبهه جدی درباره سندیت و اعتبار این خطه به چشم نمیخورد، اما شاید با ریزبینی در متون و منابع بتوان دو اشکال بر سندیت خطبه را بازشناخت: یکی شبهه ساخته و پرداخته ابوالعیناء بودن خطبه و دیگر قابل قبول نبودن نقل خطبه از سوی زیدبن علی بن حسین بن علی بن ابیطالب.
شبهه نخست، همان شبهه قدیم است که ابن ابی طیفور در کتابی به نام المنظوم و المنثور به آن اشاره کرده است.وی در گفتگو با یکی از راویان این خطبه، میگوید اینان میپندارند که این خطبه از نظر بلاغت به سخنان ابوالعیناء میماند و ساخته و پرداخته اوست.وی این پندارکنندگان را نام نمیبرد ولی تردید زیادی وجود ندارد که مراد وی گروهی از مخالفان شیعیان و معتقدان به طبیعی بودن سیر حوادث صدر اسلام است.روایت کننده خطبه در پاسخ به وی میگوید بزرگان شیعه را دیده ام که از دیرباز این خطبه را نقل کرده اند و آن را به فرزندان خویش میآموختند و در بین خود به بررسی و یا درس دادن آن پرداختهاند و اینها پیش از تولد پدربزرگ ابوالعیناء بوده است.ابن ابی طیفور به این سخن نقد نمیزند و عملاً این پاسخ را میپذیرد، گرچه کلمه یزعمون (میپندارند) به هنگام نقل شبهه نیز از اعتقاد او به وارد نبودن این اشکال و شبهه حکایت میکند.این راوی تردید در صحت انتساب این خطبه به حضرت زهرا سلام الله علیها را ناشی از عداوت نسبت به اهل بیت علیهم السلام میداند.یعنی نخستین نقل کننده این شبهه خود پاسخ متقنی در نقد و رد آن هم ایراد کرده است.این شبهه باتوجه به نمونه های موجود از بلاغت خانواده پیامبر در سخن گفتن نیز تاب دوام ندارد و بلیغ و مسجع سخن گفتن زهرای مرضیه سلام الله علیها کاملاً طبیعی مینماید.
شبهه دیگر هم که باز به نقل ابن ابی طیفور برمیگردد این است که وی خطبه را از زیدبن علی بن حسین بن علی بن ابی طالب نقل میکند و حال آن که زید به سال 122ق.به شهادت رسید و ابی طیفور تازه در سال 204 ق.به دنبال آمده است و به هیچ روی نمیتوان ملاقات بین این دو را پذیرفت.این شبهه نیز ناشی از خلط بین زید شهید با زید بن علی بن حسین بن زید العلوی است.بعلاوه طریق نقل خطبه منحصر به این طریق نیست و خطبه از 24 طریق دیگر هم نقل شده است.
افزون بر این نکات، ادله زیر نیز استواری سند خطبه را تأکید مینماید:
- بررسی سیاق و محتوای درونی خطبه (نقد درونی) و مشاهده تناسب آن با سخنان منقول از معصومان علیهمالسلام و دیگر سخنان حضرت زهرا سلام الله علیها.
- نقل فراوان آن در گذشته و حال در منابع اهل سنت.شارح بزرگ نهج البلاغه ابن ابی الحدید نیز به هنگام نقل خطبه تصریح میکند که من بر رویه خود همه اخبار فدک( و از جمله خطبه حضرت زهراء سلام الله علیها) را از اخبار و سیره های منقول از زبان اهل حدیث و کتاب های آنها نقل میکنم و نه از کتب و رجال شیعه .اربلی به هنگام نقل خطبه در کشفالغمه چنین میگوید: و قد اوردها المؤالف و المخالف .
- ذکر خطبه در کتاب شافی سیدمرتضی علم الهدی (436 ق.).باتوجه به این که سیدمرتضی به نقل اخبار آحاد که قائل به حجیت آنها نیست نمیپردازد، نقل خطبه از سوی او به مفهوم این است که وی خطبه را در زمره اخبار آحاد نمیداند.
- منحصر بودن شبهه به شبهه ذکر شده در بلاغات النساء و نقد آن از سوی مؤلف و عدم پیگیری این شبهه از سوی دیگر راویان.
تحقیق در مورد حقانیت امامت امام علی علیه السلام