فرمت فایل : WORD (قابل ویرایش)
تعداد صفحات:165
فهرست مطالب:
فصل اول : ماهیت و مقیاس ظشهر نشینی در جهان در حال توسعه
پیشگفتار
چشم انداز تاریخی درباره شهر نشینی در جهان
الگوهای و فرآیند های شهر نشینی جهانی در قرن های نوزدهم و بیستم
شهر در دنیای در حال توسعه زمینه کنونی و پیش بینی ها تا سال 2050
آیا می توان شرایط شهری را به همه کشورهای در حال توسعه تدمین دهیم ؟
فصل دوم : توسعه و شهر نشینی در جهان سوم : چشم اندازه های نظری
پیشگفتار
خاستگاه های حیات شهری و نقش مازاد اجتماعی
گشایش بحث : شهرها و محصول مازاد اجتماعی
شهرها و مازاد در کشورهای در حال توسعه : رویکردهای نظری و مفهومی
نتیجه گیری
فصل سوم : توسعه برون زا زا و شهر مورد ایران
شهر در شرایط توسعه برون زا
گذری بر مسائل و مشکلات شهر در شرایط توسعه برون زا
شهر و شهر نشینی در ایران
پیشگفتار
یکی از پر بسامدترین آمارهای ارائه شده که فرآیند شهر نشینی کنونی در به اصطلاح جهان در حال توسعه را نشان می دهد،از این قرار است که به شهرهای کوچک و بزرگ این کشورهای فقیرتر هر ساله به نحو بهت آوری 45 میلیون ساکن جدید اضافه می شود. این تعداد انبوه شهرنشینان جدید در کشورهای فقیر جهان _ چیزی درحدود 25 هزار شهروند جدید در روز در سراسر جهان _ نتیجه فراوانی گسترده مهاجرت های روستا به شهر به اضافه آهنگ بالای افزایش طبیعی جمعیت به شمار می آید.در مقابل،در کشورهای پیشرفته تر تقریباَ سالی 7 میلیون ساکن شهری به جمعیت شهرهای کوچک و بزرگ اضافه می شود.
درک مقیاس این فرآیند شهر نشینی بر حسب تعداد خانه ها،انشعاب های آب، مدارس، درمانگاه ها، تخت های بیمارستانی و مشاغلی که طی دهه های آینده در کشورهای فقر زده جهان ضرورت پیدا می کنند، دشوار است.به بیانی ساده تر ما در دوره ای زندگی میکنیم که می توان آن را فقط با عنوان دورانی بی سابقه توصیف کرد:عصری که در آن جهان دارای شتابان ترین آهنگ شهر نشینی است سطح شهر نشینی یک منطقه،کشور یا هر قلمرو دیگری نسبت کل جمعیتی است که در شهرهای کوچک و بزرگ زندگی می کنند،اگر چه به صورت مشخص تعریف شده، اما معمولا پیرو تعریف های محلی خواهند بود.
بنابر محاسبات،بین سالهای1950 و2025 یعنی دوره ای 75 ساله،تراز شهرنشینی جهان از 29 درصد به 61 درصد افزایش خواهد یافت.سال 2000 را نقطه میانی این دوره مشخص کرده اند که در آن نیمی از جمعیت جهان شهر نشین شده است.بین سالهای 1960 و 197، جمعیت شهری جهان 8/16 درصد رشد کرد.از 1970 تا 1980 نیز این جمعیت 9/16 درصد افزایش یافت.اگر همین آهنگ افزایش از 1980 به بعد نیز افزایش می یافت،جهان تا 2031،دوره ای حدود 50 ساله،باید به طور کامل شهری شود.ما در سالهای ابتدایی قرن 21 نیز با این فرآیند شهری وسیع مواجه خواهیم بود.
این اطلاعات آماری مختصر نشان می دهد که شهر نشینی و رشد شهری در کشورهای در حال توسعه نسبت به کشورهای توسعه یافته که این رشد را در اوج انقلاب صنعتی از سر گذرانده اند با شتاب بس بیشتری در حال وقوع است.در ادامه همین فصل مقدماتی،آمارها آهنگ شهر نشینی در مناطق قاره ای جهان را نشان می دهند که از حالا تا ربع نخست قرن بیست و یکم هم در کشورهای پیشرفته تر و هم کشورهای کمتر توسعه یافته اتفاق می افتد. اما قبل از آن،تاریخ متحول شهرنشینی در سطح جهان را که در کلی ترین شرایط پیش آمده و تا کنون ادامه یافته، به تفصیل بیشتری بیان خواهیم کرد.
میزان فشارهای ناشی از توسعه ای که فرآیند کنونی شهری شدن جهانی وارد می آورد احتمالاَ از طریق سناریویی فرضی که در مجله خبری نیوز ویک ارائه شده،شرایط دسترس پذیرتری را فراهم می آورد.در این مجله مطلبی تحت عنوان هشدار دهنده "عصر شهرهای هراس انگیز:امواج توفانی انسانها معضلات شهری غول آسائی را برای جهان سوم به وجود می آورند"، می نویسد:
"بعد از ظهر سوزان یکی از روزهای سال 2000 در بزرگترین شهری می گذرد که تا کنون بر روی کره زمین مشاهده شده است.28 میلیون نفر در محله های فقیر نشین و زاغه های درد آلود در پهنه ای به عرض حدود 13 کیلومتر ازدحام کرده اند. این زاغه ها در حاشیه و پیرامون مناطق آسمان خراش های محصور ثروتمند نشین شهر قرار گرفته اند. نیمی از نیروی کار شهر بیکار است، بیشتر ثروتمندان از این زاغه ها گریزانند و بسیاری از مردم فقیر نیز هرگز مرکز شهر را ندیده اند.در حلبی آبادهای بی نام و نشان، با فاضلاب های روباز، باز هم قربانیان بیماری همه گیر وبا بدون هیچ گونه دسترسی به مراقبت های پزشکی و درمانی جان می بازند.در سوی دیگر شهر،سومین روز متوالی است که تانکر آب آشامیدنی نیامده است.پلیس با پرتاب گاز اشک آور مشغول رودررویی با یک شورش دیگر است.در تعدادی از میدان های خاکی اطراف شهر،اتوبوسهای فرسوده ای از نواحی روستایی تفتیده از راه رسیده اند و دارند هزاران نفر کشاورز گرسنه ای را پیاده می کنند که خیال کرده اند به شهر آرزوهایشان پا نهاده اند.(Newsweek.31October1993.P26)
چشم اندازهای تاریخی درباره شهرنشینی در جهان
بنابر گزارش برانت(1980) تحت عنوان شمال _ جنوب: برنامه ای برای بقا ،شهر نشینی توام با فقر و کثرت جمعیت،یکی از مهمترین فرآیندهایی است که جوامع انسانی را در قرن 21 متاثر کرده است. تا همین اواخر، شهر نشینی به طور کلی تقریباَ به عنوان نشانه مستقیم مدرن بودن،توسعه و رشد اقتصادی تلقی می شد. در طول تاریخ، صنعتی شدن و شهر نشینی در کنار ظهور نخستین شهر ها برقرار بوده، در طول چهار دهه گذشته دستخوش دگرگونی بنیانی شده است.
در حال حاضر جهان عصر کاملاَ جدیدی در شهر نشینی را از سر می گذراند.امروزه کشورهایی که جهان در حال توسعه را تشکیل می دهند با بالاترین آهنگ شهر نشینی مواجه اند.این روند چگونه و چرا پیش آمده است؟برای پاسخ دادن به این پرسش، باید به کل تاریخ شهر نشینی در جهان نگاهی گذرا بیندازیم.
نخستین سکونتگاه هایی که می توا آنها را شهر نامید به اصطلاح به دوران انقلاب شهری تعلق دارند.این انقلاب در پی انقلاب نوسنگی روی داد، که در حدود 10 تا 8 هزار سال قبل از میلاد در خاور میانه به وقوع پیوست. فهم فر آیندهای دقیقی که تضمین گذار به زندگی شهری بودند از اهمیت برخوردار است،زیرا این فرآیندها اساساَ همان عواملی اند که در شکل دهی الگوی کلی شهر نشینی در زمینه جهانی معاصر دخیل اند. به همین ترتیب، در آغاز فصل دوم به تفصیل این فرآیند ها را بررسی خواهیم کرد.
چندین قرن بعد از ایجاد و پای گیری نخستین شهرها، دامنه کلی شهر نشینی جهان به کندی افزایش یافت و نواحی شهری کوچکی که وجود داشتند کوچک و از دامنه تاثیر محلی برخوردار بودند(شکل1.1 الف و ب).
بعد از انقلاب شهری، تاریخچه متعاقب شهر نشینی در خاور میانه و اروپا و احتمالاَ متضمن هر دو عنصر نوآوری مستقل وپراکندگی فضایی بود.اما،با ظهور امپراتوری های بزرگ یونان و روم، و با دامنه محدودتری مسلمانان، بود که حیات شهری به طور گسترده ای در سراسر اروپا فراگیر شد.
پخش و گسترش اولیه شهر که تحت حاکمیت یونانیان اتفاق افتاد در سه سده نخست میلادی تحت حاکمیت امپراتوری رم تشدید شد.اما، با سقوط امپراتوری رم در قرن پنجم میلادی،حیات شهری دستخوش افول شد. در واقع،از قرن های دهم و یازدهم بود که بار دیگر توسعه شهر اهمیت پیدا کرد،و در قرن های دوازدهم و سیزدهم ظهور شهر قرون وسطایی،مبتنی بر افزایش دامنه تجارت محلی و راه دور،شکل گرفت.اکثر شهرهای عمده اروپایی امروزه در پایان قرون وسطی نیز وجود داشتند.
پروژه توسعه برون زا و پیامدهای شهر نشینی و شهر گرایی ان در کشورهای جهان سوم مورد ایران
