مقدمه
به نظم درآوردن مطالب به شکلی که اینک در متن مشاهده می کنید کار آسانی نبود و همچنین در دست یابی به منابع با مشکلاتی روبرو شدیم منبع اصلی ما در این پروژه رساله کارشناسی ارشد آقای کمال الدین نیکنامی بود که اگر مساعدت و همکاری آقای دکتر صراف نبود دست یابی به آن امکان پذیر نمی شد .
تصاویر از کتاب تاریخ و تمدن بین النهرین هنر و معماری یوسف مجیدزاده و کتاب هنر بین النهرین باستان از آنتون مورتگات انتخاب شده است . که تصاویر را علاوه بر اینکه در پروژه آوردیم در روی C D هم ارائه دادیم .
تاریخ سیاسی آشور را هم از کتاب تاریخ و تمدن بین النهرین تاریخ سیاسی یوسف مجیدزاده بدست آورده ام .
مطالب مربوط به نقوش برجسته آشورنو در دوره آشوربانیپال و آشورنصیرپال به طور کامل و با شرح بسیار در تمام منابع و به خصوص رساله ی آقای نیک نامی آمده بود که البته اشکالاتی داشت که ما در اینجا آنها را رفع کردیم . و نقوش مربوط به سارگون در رسالة آقای نیکنامی نیامده بود و در منابع دیگر هم توضیحات بسیار اندک بود و در مورد سارگون هر چه امده از روی مطالعه دیگر و آثار و تنها برداشت خودمان است برای ارائه یک کار خود ما رساله آقای اکبرزاده در مورد مقایسه ادوات بین النهرین و لرستان را مطالعه کردیم اما نتوانستیم استفاده مفیدی از آن کنیم .
روش ارائه کار و مطالب در این پروژه تقریباً مانند رسالة دکتر نیک نامی است . ما با مطالعه روشهای دیگر منابع و رساله ها و روش ایشان را پسندیده و با ایجاد تغییراتی در آن به کار بستیم .
و نتیجه کار این شد که اکنون می بینید .
وسلام
موقعیت جغرافیا آشور :
شمال شرقی بین النهرین علیا جایی که رودخانة دجله از شمال غرب به جنوب شرق جریان می یابد تشکیل منطقه ای را می دهد که آشور نام دارد .
سواحل درة باریک دجله و دیگر دره های که شاخه های از دجله از آنها می گذرد پوشیده ازتپه های باستانی است که زمانی شهرهای بزرگ و کوچک آشور را تشکیل می داد .
تپه های معروفی چون تپه نمرود در ساحل شرقی دجله در نزدیکی نقطه ای که زاب علیا به دجله می ریزد و در تورات شهر کلاح نامیده شده و حتی اهالی محل سرزمینی را که کلاح یکی از شهرهای آن را تشکیل می داد «آل آشور » می خوانند .
ویرانه های مدفون در آنسوی دجله شهر نینوا بود که روزگاری پایتخت آشوریان به حساب می آمد .
امروزه اهالی ویرانه های آشور شهر شامی آشور را « قلعه شرقات » و نینوا مهمترین تپه باستانی را تپه کویر نجیک می نامند که با حفاری این تپه بود که اطلاعات زیادی از آشوریان و قبل از آشوریان بدست آمد .
معشیت آشور :
آشور به عکس بابل که در جنوب بین النهرین و در منطقه آبرفتی و حاصلخیز برای کشاورزی قرار دارد در یک منطقه سنگلاخی واقع شده است و از لحاظ منابع طبیعی سرزمین فقیری است .
درة باریک دجله با کوه های به نسبت بلند در دو ساحل آن به سختی قادر است محصول کشاورزی کافی برای تغذیه جمعیت خود به بار آورد .
اما با وجود این تفاسیر آشوریها به عکس سومریها ( ساکنان پیشین منطقه ) که از اعقاب بیابانگر بودند برای تأمین منابع خویش از طریق تجارت با کشورهای دیگر چشم داشتند .
برای یک تجارت سودبخش با ملل دیگر آشوریها باید تولیداتی داشته باشند تا بتوانند آن را برای مبادله با ملل دیگر عرضه کنند . این تولیدات را منسوجات پشمی در مقیاس عظیم تشکیل می داد .
آشوریها در پشم ریسی و رنگ رزی مهارت زیادی داشتند و نسبت به ملل دیگر پیشرفته تر بودند .
منطقه که آشوریها در آن بودند به علت شرایطش برای کشاورزی مناسب نبود اما بهترین مکان برای پرورش دام ها بود .
بخش دیگر تجارت آشور خرید کالاهای بیگانه و فروش آن به سرزمین های دوردست بود . این روابط تجاری باعث شد که آشوریان از لحاظ اقتصادی قدرت یا بند در این دوران آشوری ها در این زمینه ای حکومت نیز قدرتمند شدند و توانستند به منطقه خود سلطه یابند .
آشور :
باستان شناسان حکومت آشور را به سه دوره ای آشور قدیم ، آشور میانه ، آشورنو ، تقسیم کرده اند . که دوره موردنظر ما دوره آشورنو است .ضعف آشور پس از فرمانروایی تیگلات پیله سراول و ورود آن به دوران تاریکی قرن دهم ق . م بی شک بر اثر نبود یک نظام اداری کارآمد بوده است .
در آغاز هزارة اول ق . م دشمنان نیرومند آشور را از هر سو در میان گرفته بودند .
آشوری ها بی تردید در این زمان زیر فشار شدید دشمنان قرار داشتند و به دفاع از هرزهای خود مشغول بودند . اما هیچ مدرکی که نشان دهندة از دست رفتن استقلال آشور باشد در دست نیست .
آشورنو :
پادشاهی آشور – دان دوم ، فرزند تیگلات سردوم آغاز تولد امپراتوری آشورنو به حساب می آید وی نخستین پادشاه شناخته شده ای است که پس از گذشت بیش از صد سال از تاریخ آشور دست به لشگر کشی های منظم زده و سپاهیان آشوری را در مسیرهای شمال و شمال غرب و شمال شرق رهبری کرده است . او موفق به باز پس گیری سرزمینهای شد که آرامیها تصرف کرده بودند این زمان ، زمان شکوفای هنر و معماری آشور است . ولی اوج این هنر در زمان پادشاهی آشور ناصرپال دوم است که پایتختش نمرود بوده .
در طول سه قرنی که آشوریها درگیر جنگ با همسایگان و آرامی ها بودند توانستند تغییراتی را در نظام سیاسی و مفهوم پادشاهی به وجود آورند . آنها نخست ایلات کوچک خود را گسترش دادن و نظام حکومتی سازمان یافته تری را بنیان نهادند و سرانجام آن را به یک امپراطوری عظیم مبدل ساختند .
بیشتر آثار معماری و هنری که از آشوریان بدست آمده متعلق به دوران آشورناصرپال دوم به بعد است . و قبل از او آثار شاخصی نداریم و دلیل آن هم سال های ناآرامی و جنگ است . آشور نام خدای شهرآشور که تا آن زمان چیزی بیش از یک خدای محلی نبود . به تدریج به موقعیتی همچون مقام هر دوک خدای بزرگ بابل دست یافت .
- ادوات جنگی در صحنه های شکار آشورنو :
موضوعی که در این پروژه مورد تفسیر و بررسی قرار می گیرد ادوات جنگی در صحنه های شکار آشورنو است .
از زمان حکومت پادشاهان اولیه آشور نقوش برجسته ایکه در آنها صحنه شکار ایجاد شده باشد به همان دلایلی که قبلاً ذکر کردیم تاکنون بدست نیامده است .
صحنه های شکار :
در این صحنه ها پادشاهیان آشور سوار بر اسب و یا داخل ارابه به شکار حیوانات می پردازند.
در این صحنه ها پادشاهان آشور را افراد دیگر از جمله بزرگان آشوری ارابه ران ها سربازان و خدمه همراهی می کنند .
حجاری این نوع صحنه ها یکی از ویژگی های هنر آشور است و هنرمندان سعی نموده اند با خلق این گونه صحنه ها قدرت فوق العاده شاه را نشان دهند .
نمایش قدرت شاه در صحنه های شکار باعث ترس می شده .
آشوریان مردمانی جنگجو دلاور بودند و قبل از غارت و کشتار و خشونت یکی از جلوهای بارز شخصیت پادشاهان این قوم بوده است . پس طبیعی است که هنرمندان از این امر متأثر باشند .
در اکثر حجاری ها از این جنبه خشونت الهام گرفته است . در اکثر حجاری ها حیواناتی نشان داده می شوند که در اثر تیراندازی شاه و اطرافیانش به زمین افتاده اند .
صحنه های شکاری که در این پروژه آمده مربوط به دوران 3 پادشاه مقتدر آشور است .
1- آشورناصرپال II ( 859 – 883 ق م ) .
2- آشوربانیپال ( 637 – 668 ق م ) .
3- سارگون II ( 705 – 722 ق م ) .
این به این معنا نیست که از دوره های دیگر آشور چنین صحنه های ایجاد نشده بلکه چنین به نظر می رسد که حجاری صحنه های شکار در اغلب دوره ها معمول بوده ولی تاکنون آثاری از دوره ای حکومت سایر پادشاهان بدست نیامده است .
از دوره آشورناصرپال II تعداد (3) نقش برجسته از کاخ شمال غربی نمرود ، و از دوره آشوربانیپال تعداد (4) نقش برجسته از کاخ شمالی نینوا ، و از سارگون II تعداد (2) نقش برجسته از کاخش درخورس آباد بدست آمده که ما در اینجا به شرح آنها می پردازیم .
آشورناصرپال II ( 859 – 883 ق . م ) :
آشورناصرپال دوم فرزند توکولتی ـ نینورتای I I نخستین پادشاه بزرگ آشورنو سه سلف او راه را برای یک پادشاه توانا و جاه طلب برپاکننده یک امپراتوری قدرتمند آشوری هموار کرده بودند و این مقام و موقعیت بدرستی شایستة آشورناصرپال II بود او به گونه ای یک پادشاه آرمانی آشور جنگید ، شکار کرد و دست به ساختن بناهای یادمانی زد کارهای که او در طول حیات خویش انجام داد ، تبدیل روستای کلخو در ساحل دجله به یکی از بزرگترین شهرهای دنیای آن روز بود .
بیشتر اطلاعات دربارة این پادشاه از حفریات همین محل بدست آمده است که نام دیگرش نمرود بوده و منابع بدست آمده آثار مکتوب ، معماری و مجسمه سازی و نقوش برجسته است .
ادوات جنگی در صحنه شکار ناصرپال II ( 859 – 883 ق . م ) .
1-1) قدیمی ترین نقش برجسته حاوی صحنه شکار مربوط به دوره آشورناصرپال II می باشد .
در این نقش برجسته که از کاخ شمال غربی بدست آمده است .
شاه در داخل ارابه و در حال تیراندازی به طرف شیر ، سر و صورت شاه از طرف راست بدن و به صورت نیم رخ و بدن از روبرو دیده می شود تصویر شماره (1) .
بر سرشاه پیشانی بندی دیده می شود . که در قسمت جلو پهن تر است تزئینات آن گل رز چندپر است که بعد از وصل شدن دو سرش بهم در پشت سر آویزان می گردد .
لباس شاه متشکل از پیراهنی آستین کوتاه و یک کمربند پهن با نوار تزئینی می باشد .
وسایل زینتی شاه عبارتند از دست بندهای بر مچ هر دو دست که نقش گل رز دارند . گوشواره های شاه که سه قسمتی است . و شامل یک حلقه اتصال پهن که در زیر آن مهره بیضی شکل نشان داده شده در زیر این مهره قسمت دیگری که دارای دوبرآمدگی در طرفین دارد دیده می شود که انتهای آن به مهره دیگری ختم می شود . )
سلاح های که شاه همراه دارد عبارتند از تیر و کمانی به صورت قوسی کامل که به دست چپ گرفته و با دست راست چله کمان را به عقب می کشد و تیری در آن قرار دارد .
و در دست راست دو تیر به صورت عمودی نگهداشته است .
شمشیر بلندی دارد که از کمربند آویزان است و قسمتی از این شمشیر در ناحیه فوقانی دسته به وسیله برش های تزئین یافته است .
غلاف شمشیر در جای که قبضه شمشیر به آن متصل می شود دارای دو برجستگی در طرفین است که این برجستگی ها با تزئینات حلزونی و یا سر حیواناتی مانند شیر تزئین یافته اند .
قسمت انتهای غلاف نیز دارای دو برجستگی به آن متصل می شود دارای دو برجستگی در طرفین است که این برجستگی ها با تزئینات حلزونی و یا سر حیواناتی مانند شیر تزئین یافته اند .
قسمت انتهای غلاف نیز دارای دو برجستگی می باشد . که شبیه تزئینات قسمت فوقانی غلاف است . ارابه ی که شاه بر آن است دو چرخ دارد که از نیم رخ تنها یک چرخ آن مشخص است . این چرخ دایره ای شکل و دارای شش پره می باشد ارابه دارای اتاقکی است که سرنشینان ارابه در آن جا می گیرند که در قسمت بیرونی دارای تزئین است .
این ارابه را سه رأس اسب می کشند که از نیم رخ می باشند و بدن یک اسب و سروپاهای سه اسب دیده می شود که روی دو پای عقب خود بلند شده و حالت تاخت را به بیننده القاء می کند .
لگام اسب ها دارای باندهای تزئینی است و باند دور دهان اسب مزین به گلهای رز می باشد و تزئینات جلوی سینه اسب منگوله ای آویزان و تعدادی باند تزئینی پهن می باشد .
در پهلوی راست اسب تزئینهای دیگری است که شیری را در حالیکه سر خود را به عقب برگردانده در میان دایره بزرگی نشان می دهد و منگوله های از آن آویزان است .
این ارابه از نوع ارابه های شکاری است و تجهیزات آن را شامل تیردانهای است که به بدنه ارابه متصل شده و کمانهای نیز در کنار ان دیده می شود . بر روی ارابه نیزه بلندی قرار گرفته این ارابه در قسمت پشت سپری دارد با برجستگی های نوک تیز که بعضی از این برجستگی ها با سر شیر تزئین یافته است .
تعداد همراهان شاه در داخل ارابه یک نفر است که ارابه ران است سر او از نیم رخ و بدن او که با دست افسار اسب ها را در دست گرفته است برخلاف شاه از نیم رخ به تصویر کشیده شده است و مانند شاه ریش بلندی دارد .
لباس او لباس آستین کوتاه است کمربندش شبیه شاه می باشد و گوشواره کوچکی نیز به گوش دارد و شلاقی در دست دارد برای راندن اسب ها .
حیوان شکار شده شیری است که سر خود را به طرف ارابه برگردانده و با دهان باز حالت نعره کشیدن را نشان می دهد و دو تیر به او اصابت کرده .
شاه در حال پرتاب تیر سوم است .
هنرمندان آشوری به دقت توانسته اند عضلات بدن و پاها را به صورت برجسته نمایش دهند و این کتیبه در پایین خود نوشته ای به خط میخی آشوری دارد که در اینجا مشخص نمی باشد .
1-2 دومین نقش برجسته از دوره آشورناصرپال II نقش برجسته ای از کاخ شمال غربی نیمرود است که شاه را در حال شکار گاوهای وحشی نشان می دهد تصویر شماره (2) شاه به همراه ارابه ران در داخل اتاقک ارابه دیده می شود سر و صورت شاه به دلیل برگشتن به طرف عقب از طرف چپ و بدن از روبرو نقش شده در این صحنه شاه کلاه بر سر دارد و لباس او مانند صحنه قبلی است .
دست بند او به علت سائیدگی نقش مشخص نیست . ولی احتمالاً مانند نمونه ای قبلی بوده است . بر خلاف صحنه قبلی در این صحنه شاه بازوبند دارد . گوشواره های شاه دراین صحنه معلوم نیست . ( اما احتمالاً مانند صحنه قبلی باشد . ) ریش وموهای شاه مجعد و بلند است .
شاه در این صحنه شمشیری دارد که از کمربندش آویزان شده است . درروی سینه شاه باند باریکی است که کمربند وشمشیر را محکم نگاه می دارد .
( ارابه حجاری شده دراین صحنه مانند ارابه قبلی است وتنها اندکی تزئینات اسب ها باهم تفاوت دارد .)
به جای حلقه ای که در صحنه قبلی در وسطش شیر بود . در این صحنه وسط این حلقه تزئینات گل رز قرار دارد .
این ارابه دارای سه اسب است ارابه ران کاملاً شباهت به ارابه ران صحنه قبل دارد .
تجهیزات ارابه به دلیل اینکه یک گاو وحشی در کنارآن حجاری شده مشخص نیست .
یک نیزه که شامل یک میله بلند است وسر آن برجسته است ودو باند تزئینی به آن آویخته شده است درپشت ارابه دیده می شود .
علاوه بر ارابه ران یک سرباز آشوری که اسبی را برای شاه به همراه می آورد وخود نیز سوار اسبی است دیده می شود این فرد کلاه مخصوص آشوری بر سر دارد وریش دار و موبلند است .
لباس این شخص کاملاً مشخص نیست .
این شخص پیراهنش آستین کوتاه است وکمربندی دور کمر وی مشخص شده است .
کفش صندل بندداری به پا دارد . سلاح این شخص عبارت است از نیزه ای که در پشت ارابه است وازنوک نیزه اش یک باند آویزان است .
این شخص کمانی بر پشت انداخته است وشمشیر بلندی به کمر دارد . واحتمالاً خنجری درزیر کمربند بادست چپ کمان دیگری را گرفته است وبه صورت یک طرفه روی یکی از اسب ها نشسته است . این اسب مانند نمونه های قبلی دارای تزئینات است اما یک پارچه که دور تا دورش تزئینات منگوله ای دارد رویش پهن شده است .
حیوانات شکار شده عبارتند از دو رأس گاو وحشی که به یکی از آنها پنج تیر اصابت کرده و در زیر پای اسب های ارابه به زمین افتاده وآن دیگری که احتمالاً نوزاد گاو اولی است بین چرخ ها وارابه است وشاه یک شاخ اورادردست گرفته وبا دست دیگر خنجری را به سر گاو می زند .
1 ـ 3 سومین نقش برجسته مربوط به آشور ناصر پال II از کاخ شمال غربی نمرود بدست آمده است . شاه سوار برارابه که به خاطر حمله شیر از پشت ارابه به عقب بر گشته است .
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 35 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلودمقاله نقوش برجسته آشورنو
