ارگونومی یا مهندسی فاکتورهای انسانی علمی ترکیبی است که سعی دارد ابزار و لوازم کار ومحیط کار افراد را با توجه به تواناییهای جسمی وذهنی آنها طراحی کند درواقع این علم می کوشد به جای اینکه انسان را با محیط سازگار سازد محیط را با انسان سازگار سازد. سازمان بین المللی کار واژه ارگونومی را به معنای متناسب کردن کار با انسان تعریف کرده است.
نیاز توجه هرچه بیشتر بشر به عوامل انسانی بدون شک جزء مهمترین اصول ومعیارهای یک سازمان است زیرا که تمامی سازمانها اعم از کوچک و بزرگ بدون استفاده از منابع انسانی بی معنا و بی اعتبار است و فلسفه وجودیشان به خطر می افتد. پس پر واضح است که باید به انسانهای شریفی که در سازمانها و شرکتها با دل وجان کار می کنند احترام گذاشت و آنها را به عنوان یک همنوع دانست نه قسمتی از سیستم تولیدی سازمان.
جوییس مریلین،رئیس موسسه جویس در سیاتل آمریکا براین عقیده است که اکنون دیگراین باورعمومیت یافته است که شرکتهایی که
”بهره وری وکنترل کیفیت“ را مدنظر دارند دخالت ارگونومی را یک شم تجاری میدانند.
در نظر گرفتن ارگونومی نه تنها باعث حفظ سلامت نیروی انسانی کارآمد می شود بلکه مانع به وجود آمدن بسیاری ازهزینه های اضافی می شود.
مثل:هزینه زمان از دست رفته،هزینه ناشی از حوادث،هزینه ضایعات تولید،هزینه از کار افتادگی و... که می توان اینها را با طراحی اصولی ودرست محل کار از بین ببرد.
درحقیقت ارگونومی ازتاریخی برابر با تاریخ زندگی بشر برخوردار است وهمزمان با انقلاب صنعتی مورد توجه قرار گرفته.این علم دانش جدیدی است که عمری حدود 50 سال دارد.
وامروزه در کشورهای صنعتی جهان از جایگاه خاصی برخوردار است وسایر کشورها نیز همگام با توسعه صنعتی نیازآن رابه شدت حساس می کنند.
وامروزه تا مدرک دکترآ در دانشگاه ها ومراکز علمی دنیا مطرح ست.
عمدتأ ارگونومی درزمینه های زیرمطالعه می کند:
ü طراحی ابزار، وسایل، ماشین آلات و تاسیسات به طور صحیح.
ü طراحی روش انجام کار با توجه به نحوه اجرا و متناسب با سیستم عضلانی_اسکلتی بدن انسان.
ü هماهنگی روانی میان افراد و محیط کار وابزارآلات. (ارتباطات، چگونگی گردش اطلاعات و تعاملهای اجتماعی).
ü ایجاد شرایط فیزیکی مناسب در محیط کار با توجه به عواملی چون: (دما، رطوبت، صدا، ارتعاشات، جریان هوا و....)
ü وضعیت صحیح قرارگرفتن بدن و حرکات انسان حین انجام کار.
ارگونومی زمانی اهمیت پیدا می کند که توجه کنیم فعالتعرین و باارزشترین اوقات انسان درمحیط کارش سپری میشود. درنتیجه با طراحی روش های صحیح انجام کار وایجاد محیط سالم برای کار این امکان را دارد که ابزار و وسایل با توانایی های انسان مطابقت یابد ونهایتا کارکردن امری نشاط آور و جذاب شود .
امروزه از طراحی یک ابزار ساده مثل انبردست (از نظرجنس، مصالح،اندازه دسته و نوع پلاستیک دسته آن) و یا یک خودکار (ازنظرقطر،اندازه و رنگ) گرفته تا طراحی یک سیستم تولیدی کامل از ارگونومی استفاده می شود .
ارگونومی،مفهوم لغوی و تاریخچه
کار Ergon
قوانین طبیعیNomus
نخستین بارمحقق لهستانی به نام جاسترزبوسکی صطلاح ارگونومی را به دنیای ادبیات معرفی کرد.(1882-1799)جنگ جهانی دوم
استراتژی: ارگونومی توانائیها و محدویت های جسمانی و روانی کارگر را که با ابزارآلات، تجهیزات، روشهای کار، وظایف و محیط کار در تعامل است مورد توجه و بررسی قرار می دهد.
ارگونومی بیشتر بر روی این موضوع بحث می کند که انجام کارچگونه بر انسان اثر می کند و برای پاسخ به پرسشهای مطرح واکنشهای فیزیولوژیک بدن در برابر کارهای جسمانی ،عوامل محیطی مانند گرما،صدا،روشنایی،ارتعاش،نوبت کاری و غیره را مورد مطاله قرار می دهد.
درارگونومی بر روی روشهای کاهش خستگی تاکید می گردد.
اهداف ارگونومی بهبود کیفیت زندگی انسان
رفاه
بهره وری وکارایی
تولید
فیزیولوژیکی
روانی
سلامتی وایمنی
برای دستیابی به اهداف ارگونومی باید به ویژگیهای سه مولفه زیر توجه شود:
فرد
محیط
کار
تعریف ارگونومی:
ü ارگونومی به مفهوم “تناسب کار با فرد” است
ü ارگونومی علم متناسب کردن شرایط محیط کار ونیازمندیهای شغل با توانائیهای فرد است.
ü ارگونومی عبارت است از تلفیق انسان و ماشین با شرایط زیست به گونه‌ای که با کمترین ضایعات و فشار، مطلوب‌ترین نوع بازدهی ازانسان و ماشین عاید گردد.
ü ارگونومی عبارت است از“علم اصلاح و بهینه سازی“محیط، مشاغل و تجهیزات به گونه‌ای که متناسب با محدودیت‌های انسان باشد.
به عبارت دیگر، ارگونومی تلاش دارد تا با طراحی و تغییر مناسب کار و ملزومات آن، بیشترین بهره وری را براساس فیزیولوژی انسان به دست آورد.
گرچه از دیرباز انسان تلاش می کرده تا وسایل و ابزار کار خود را متناسب با اندازه های بدن خود بسازد ولی به طور کاملاً علمی، ارگونومی در حین جنگ جهانی دوم و آن هم درصنایع هوایی به کمک بشر آمد.
طراحی مجدد فضای داخل کابین هواپیماهای جنگی به صورتی انجام شد تا خلبان بتواند باکمترین صرف وقت و انرژی، بهترین عملکرد را داشته باشد.
بعد از آن، استفاده از این علم در شاخه های مختلف صنعت رونق گرفت از جمله طراحی خودروها به طوری که بیشترین راحتی را برای مصرف کننده به همراه داشته باشد.
طراحی علائم راه ها وجاده ها طوری که بیشترین تأثیر را برافراد بگذارد، طراحی رایانه ها و وسایل جانبی آن بر اساس فیزیولوژی نشستن انسان و...
آمار نشان می دهد با ماشینی شدن ودرعین حال یکنواختی و تکراری شدن وظایف انسان ها درصنایع امروزی، حدود نیمی از افراد در معرض بیماری های ”اسکلتی_عضلانی“ ناشی از کار قرار دارند
به طوری که در انگلستان،هزینه سالیانه ناشی از این بیماری ها حدود چندین میلیارد پوند تخمین زده می شود.
اما شاید بیشترین کاربرد علم ارگونومی در حال حاضر، پیشگیری از آسیب های اسکلتی _ عضلانی کارگران در صنایع ومشاغل پیچیده امروزی باشد.
از جمله شایع ترین این بیماریهای اسکلتی:
ü کمر درد
ü آسیب مهره های گردنی
ü التهاب مزمن کتف و شانه
ü سندرم کانال کارپال
ازجمله مشاغل آسیب پذیر:
ü کاربران رایانه
ü کارمندان بانک
ü کارگران خطوط تولید و مونتاژ
ü پرستاران، رانندگان
ومشاغل با انجام وظایف دستی مثل:
ü جوشکاری
ü آهنگری
ü نجاری
اما آنچه درچند سال اخیر مورد توجه کشورهای پیشرفته قرار گرفته است ارگونومی کلان است (Macroergonomics)
که هدف آن درواقع ایجاد نگرش«انسان محور»در مدیران سازمانها وادارات وکارخانجات مختلف است. که مشاغل گوناگون، بر اساس نیازهای روانی _ اجتماعی و محدودیت های فیزیولوژیک انسان، طراحی و ساماندهی شوند.
به عبارت دیگر تخصیص وظایف کاری، طوری برنامه ریزی گردد که از مهارت های انسانی استفاده بهینه برده شود، توان تصمیم سازی در افراد تقویت شود و بیشترین انگیزش شغلی را ایجاد
کند و کارهای دیگر که پتانسیل این خصوصیات را ندارند به فناوری ماشینی سپرده شود.
ارگونومی یک دانش چند رشته ای است
ü آناتومی و فیزیولوژی
ü روانشناسی
ü مهندسی
ü پزشکی
ü جامعه شناسی
ü بیومکانیک
ü ایمنی و بهداشت حرفه ای
Anatomy
ü استخوانها: ا سکلت بدن را تشکیل می دهند.
ü عضلات: بدن را استوار وحرکات بدن را ممکن می سازند.
ü تاندون ها(زردپی): عضلات را به استخوانها متصل می کنند
پاورپوینت-مهندسی فاکتورهای انسانی و ارگونومی- در 40 اسلاید-powerpoin-ppt
