مقاله مردم شناسی زنان دوره قاجار

اختصاصی از فایلکو مقاله مردم شناسی زنان دوره قاجار دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

لینک پرداخت و دانلود در "پایین مطلب"

فرمت فایل: word (قابل ویرایش و آماده پرینت)
تعداد صفحات:26

مردم شناسی((زنان فرهیخته دوره قاجار))

از جمله مسائلى که در بررسى تاریخ معاصر ایران کمتر بدان توجه شده وضعیت زنان فرهیخته و هنرمند در دوره قاجار است. تنها درکتابهاى معدودى چون خیرات حسان، تاریخ عضدى و تذکره نقل مجلس زندگینامه هایى کوتاه وگذرا از برخى زنان دانشمند و ادیب این‏دوره ذکر شده است، به همین علت جایگاه زنان فرزانه ایران در عصر قاجارناشناخته و مبهم است.

غالباً به سبب عدم تحقیق و تتبّع لازم در دوره قاجار چنین تصور مى‏شود که این دوره دوران زنان فرزانه پرور نبوده است، حال آنکه‏این دوران با وجود تعداد زیادى از زنان ادیب و شاعر و هنرمند و خوشنویس از دوره‏هاى زاینده و بارور در تاریخ فرزانگى زنان ایران به‏شمار مى‏آید، چیزى که هست بر اثر برخى از شرایط عصر که معمولاً تمایلى به ابراز هنر زنان وجود نداشت بسیارى از بانوان فرزانه‏معرفى نشده و گمنام باقى ماندند. چنانکه گاه با زنانى شاعر و نویسنده مانند مؤلف کتاب معایب الرجال از آثار مهم نقد اجتماعى دردوره قاجار، مواجه مى‏شویم که آثارشان را بى نام و عنوان به جامعه عرضه مى‏کردند.

گزارشهاى سیاحان خارجى و تذکره‏نویسان ایرانى از شرح حال زنان سخنور و هنرمند این دوره چه در دربارها و خانواده‏هاى رجال وچه در دیگر طبقات جامعه به روشنى بیان کننده کثرت این عده است،(1) لیدى شل (Sheil) همسر وزیر مختار انگلیس در ایران در دوره‏حکومت ناصرالدین شاه در این باره مى‏نویسد: «زنان طبقه مرفه معمولاً باسواد و با شعر و ادب مملکت خویش آشنایى دارند...»(2)

از میان زنان فرهیخته و ادب‏ور دوره قاجار مى‏توان به کسانى چون طاووس‏خانم، دلشاد و آغاباجى اشاره نمود که هر سه از زنان‏فتحعلى‏شاه قاجار و اهل شعر و ادب بودند. نمونه‏هایى از اشعار آنان در کتابهاى مختلف تذکره آمده است.(3) از میان دختران فتحعلى‏شاه‏کسانى چون ماه تابان خانم ملقب به قمرالسلطنه‏(4) و حسن جهان‏خانم‏(5) طبع شعر داشتند و برخى مانند عصمت، ام سلمه و ضیاءالسلطنه‏علاوه بر شاعرى هنرمند و خوشنویس نیز بودند چنانکه به گفته اعتمادالسلطنه عصمت در خط نسخ استاد بود.(6)

در دوره قاجار اغلب بانوانى که به کسب دانش روى آوردند و باسواد شدند از طبع‏شعر و قریحه ادبى نیز برخوردار بودند و در این‏زمینه آثارى از خود باقى گذاشتند. عده‏اى دیگر از زنان نیز استعداد خود را در فنون ظریفه و هنرهاى زیبا به کار گرفتند و چون‏خوشنویسى و استنساخ قرآن از هنرهاى مورد توجه این عصر بود اغلب زنان هنرمند در جرگه خوشنویسان درآمدند.(7)

از دیگر زنان صاحب نام جهان خانم ملقب به مهد علیا است وى به گفته دوستعلى‏خان‏معیّرالممالک، خط ریز و درشت را خوش مى‏نوشت، نقاشى و گلدوزى مى‏دانست، در نظم و نثردستى داشت و صاحب کتابخانه خصوصى بود.(8)

عفت‏السلطنه همسر ناصرالدین شاه و مادر مسعود میرزا ظل‏السلطان نیز از بانوان هنرمنددوره قاجار است بنابر نقل اعتمادالسلطنه، وى خط شکسته را نیکو مى‏نوشت، در علم نجوم وهیئت ماهر بود، شعر مى‏گفت و به تصوف و عرفان نیز گرایش داشت.(9)

در بین دختران ناصرالدین شاه فخرالدوله بیش از دیگران صاحب نام و آوازه است. وى که‏نویسنده کتابهاى زرین‏ملک و امیر ارسلان است در هنرهاى نقاشى، موسیقى، خوشنویسى وشاعرى مهارت بسیار داشت.(10)