لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
فرمت فایل word و قابل ویرایش و پرینت
تعداد صفحات: 4
1. بازارخطی (طولی)
راسته ای است که در جهت طولی رشد کرده است و خانها در دو سوی آن جای دارند، مانند بازار تهران در سال 1267، سوق بنقوسا در شمال شرقی دروازة شهر حلب ، بازار «میدان » در جنوب دمشق، بازار بابل و بخش بزرگی از بازار قم، شیراز، کاشان، کرمانشاه و بخش شمالی بازار اصفهان . بازار خطی در بیشتر موارد بدون طرح و نقشة قبلی و از برآیند نیروهای اقتصادی در مدتی طولانی پدید آمده است.
2. بازار چند محوری
شبکه ای است گسترده از راسته های متوازی یا متقاطع که مجموعه های خانها و سراها را در میان می گیرد مانند بازار تبریز، بخشهای جدیدتر شمال بازار تهران . بازار صنعا و بخشهای مرکزی بازارهای حلب و اصفهان . این گونه بازارها که هم در جهت طولی و هم در جهت عرضی توسعه یافته اند معمولا با برنامه ریزی و طرح قبلی و توسط کارفرمایان سرمایه دار در مجموعة زمینهای شخصی یا دولتی احداث شده اند و گاه بدون برنامة قبلی و تحت ثأثیر شرایط اقتصادی پدید آمده اند. مقایسه نشان می دهد که تحرک و جاذبة این بازارها از سایر انواع بازار بیشتر است . در حلب، دمشق، تهران، اصفهان، شیراز، بصره ،کرمان و کابل بخش مرکزی بازارها بیشتر به صورت چند محوری توسعه پیدا کرده اند. چنین گرایشی در مراکز خرید نوین شهرهای غربی نیز مشهود است . خیابانهای طویل پرمغازه در برابر مجموعه های چند محوری جذابیت خود را روزبروز بیشتر از دست می دهند.
3. بازار مرکزی خرده فروشی با خانهای پیرامونی (منظومه ای )
مجموعة بزرگی از راسته ها و دالانهای سرپوشیده است که بی فاصله در مجاورت یکدیگر قرار گرفته اند و خانها به شکل کمربندی آنها را احاطه کرده اند. نمونة عالی و طراز اول این نوع بازار قدیم استانبول است که در آن خانهای کم اهمیتی به دور بازار خرده فروشی مرکزی جمع شده اند. بزرگترین و شاید قدیمی ترین آن در محوطه ای میان بازار مرکزی و شاخ زرین واقع شده است . نمونه های دیگر آن مجموعة نوین بازار خرده فروشی در محوطة ورودی اصلی بازار تهران است که از چند طرف با خان احاطه شده است و نیز بازار رشت و قزوین و تاشقرغان و سلا و فاس و مراکش . ترتیب تشکیل این بازارها امروز به طور دقیق معلوم نیست و بسادگی نمی توان نشان داد که ابتدا راستة خرده فروشی وجود داشته است و در محیط آن خانها پدید آمده اند یا بالعکس در نتیجه یک مجموعة سه بخشی پدید آمده است : الف . دالانهای مرکزی ب . راسته های خرده فروشی و صنایع دستی ج . خانها. در بخش پیرامونی در استانبول قسمت مرکزی از دو بدستان در فاس از قیصریه ها و در تاشقرغان از تیمچه ها تشکیل شده است . هر یک از مجموعه های بزرگ و بلند بازار شهرهای مهم تجارتی ممکن است ترکیبی از سه گونة یاد شده باشد. البته قسمت مرکزی بازارها را باید از نوع «بازار چندمحوری » و «بازار مرکزی » و کوچه های اتصال به محوطة مرکزی را از نوع «بازار خطی » محسوب کرد. این ترتیب مثلا برای بازارهای تبریز ، حلب ، اصفهان ، تهران ، تونس ، استانبول ، فاس مراکش و تا حدودی صنعا ارومیه همدان قیروان و سلا صدق می کند.
4. بازار صلیبی (با دو محور اصلی متقاطع)
مرکب از دو بازار خطی متقاطع عمود برهم است که در محل تقاطع به صورت چند محوری تراکم یافته است . برجسته ترین نمونة این نوع بازار وکیل شیراز است که همزمان با پنج خان ساخته شده اسـت. بازار وکیل کرمان نیز که مجموعه ای از وحدت معماری و زیبایی است به همین نسبت نمونة جالبی است . نمونه های دیگری در هرات و قندهار اراک و محلة مرکزی بازار کرمان بازار سفاقس و حومة السوق دیده می شود. شاردن وصفی روشن از یک بازار متقاطع و صلیبی شکل به نام بازار شاه عباس کبیر در لار به دست می دهد که باید همان بازار قیصریة کنونی باشد. این گونه بازارها معمولا با طرح و برنامه قبلی ساخته شده اند.
درخصوص کارکرد بازار،گونه های زیر رامی توان تشخیص داد:
5. بازار محله (بازارچه )
که نیازهای ساده و روزانة ساکنان محل را اعم از خوراک و پوشاک و دیگر کالاها فراهم می آورد و معمولا از یک بازار مرکزی تغذیه می شود. این بازارها از جهاتی مانندمسقف نبودن داشتن ترکیب مسکونی ـ تجاری، نداشتن خان و تجمع صنفی با بازار بزرگ فرق دارند.
بعضی از این بازارچه ها به مرور رشد یافته و به ابعاد بازارهای بزرگ نزدیک شده اند مانند بازارچة چارسوی شیرازیها و بازارچة بیدآباد در اصفهان.
هر یک از محله های بغداد در اواسط قرن دوم دارای بازارچه ای مخصوص به خود بوده است. مقریزی در خطط بازارچه های قاهره را بتفصیل تشریح کرده و تاریخچة هر یک را نیز آورده است . بعضی محله های بزرگ شهرهای مهم مانند بسیاری از محله های اصفهان دورة صفوی دارای چندین بازارچه بوده اند. در قرن سیزدهم تهران دارای 38 بازارچه بود که غالبا به وسیلة ثروتمندان شهر ساخته شده بود. بازارچه های کهنسال معمولا طاقهای بلند گنبدی شکل داشته اند.
در بعضی بازارهای بزرگ نیز که بتدریج به درون محله های اطراف خود نفوذ کرده و امتداد یافته اند بازارچه هایی دیده می شود چنانکه در بازار تهران بازارچه های متعددی وجود دارد که از دوره های قدیمتر برجای مانده اند مانند بازارچة بین الحرمین بین مسجد امام و مسجدجمعه . در بعضی از کاروانسراهای بزرگ و قلاع بین راهها نیز برای رفع نیازمندیهای کاروانیان بازارچه هایی پدید می آمده است . کاروانسرای زعفرانیه در نزدیکی سبزوار متعلق به زمان سلجوقیان و بازارچة کاروانسرای مهیار در چهل کیلومتری اصفهان و متعلق به زمان شاه اسماعیل اول است.
6. بازار بیرون شهری (حومه ).
این بازارها در حاشیة شهر و اغلب به صورت بازار خطی در طول راههای منشعب از دروازة شهر واقع است و محل اتصال شهر به روستاست . نمونه های خوب برای این گونه بازارها: «میدان » در دمشق ،سوق خرق در بغداد، سوق بنقوسا در حلب، دروازة تونس در قیروان، دروازة شرقی در قندهار و بازار دروازة جنوب غربی در شیراز است . این بازارها دارای خانهای ساده ای هستند که از آنها برای نگهداری محصولات کشاورزی، حیوانات بارکش، وسایل حمل و نقل و پرورش دامها به طور موقت استفاده می شود. کشاورزان و روستاییان اغلب برای تهیة نیازمندیهای خود به این بازارها ـ که هنوز هم معامله در آنها ساده تر است ـ یا سایر بازارهای حاشیه ای که برای تأمین نیازهای ضروری روستاییان مجهز شده اند مراجعه می کنند. نمونه های خوب این بازارها در تبریز در حمص (سوریه )، تطوان (مراکش )، هرات کاظمین، سفاقس صنعا و تعز (یمن ) دیده می شود. مهمترین رشته های کسب در این بازارها : فرآورده های کشاورزی و دامی (غلات میوه و تره بار، دام و طیور، لبنیات، تخم مرغ ،پشم، زغال، چوب و هیزم ) ابزار کشاورزی، کالاهای نجاری، آهنگریف طناب بافی، سراجی، سفال سازی، سبدبافی، کالاهای ارزان نساجی و پشم رنگ شده برای قالیبافی و گلیم بافی و... است .
7. بازار صحرایی .
در برابر بازارهای بیرون شهری خاص روستاییان بازارهایی خاص کوچروان و چادرنشینان نیز تشکیل می شود که کالاهای آن با نیاز این گروه از مردم تطبیق می کند. مثال خوب این نوع بازار بیرون شهری دروازة جنوب شرقی حلب است . این بازار در طول جاده ای قرار دارد که از مرکز شهر به سوی مناطق چراگاهی شمال غربی صحرای سوریه کشیده شده است.
8. بازار زیارتی .
در این بازارها که معمولا در همسایگی مکانهای مقدس و زیارتگاههای اسلامی جای دارند بیشتر کالاهای اماکن زیارتی در معرض فروش قرار می گیرند. کالاهایی مانند شمع، مواد نذری، زیورآلات، طلا و نقره ،انواع منسوجات برای بانوان، کالاهای سوغاتی، اشیای کوچک بهادار و خدماتی نظیر صرافی ، عکاسی ، مسافرخانه، حمله داری، غذاخوری، مسافربری و حمل و نقل شهری عرضه می شود. نمونه های واقعی این بازارها در مشهد، قم، سامره و کاظمین است .
9. بازار صنایع دستی .
در مراکش و ترکیه به نوعی بازار یا بخشی از بازار برمی خوریم که در آنها رشته های گوناگون صنایع دستی و تعمیراتی یکجا جمع شده اند. کار این نوع پیشه وران محدود به ساخت و تولید است و برای عرضه و فروش محصولات خویش ترجیح می دهند از طریق واسطه و دلال عمل کنند. این گونه بازارها از قدیم در بازارهای مرکزی مراکش وجود داشته اند، اما در ترکیه با نام «صنایع چارشی سی » بتازگی تشکیل شده اند و اغلب در کنار بازارهای قدیم یا خیابانهای اطراف شهر قرار دارند. محله های صنایع دستی نوین با طرح شطرنجی و از حجره های بتونی یک طبقه تشکیل شده اند ـ در آنها محل سکونتی وجود ندارد. مجموعه ای شبیه به این گونه بازارها چند سال پیش در کنار شهر حمص سوریه ایجاد شد
تحقیق و بررسی در مورد انواع بازار
