امآرآی (به انگلیسی: MRI) که مخفف عبارت (به انگلیسی: Magnetic Resonance Imaging) است و تصویرسازی تشدید مغناطیسی نامیده میشود، روشی پرتونگارانه در تصویربرداری تشخیصی پزشکی و دامپزشکی است که در دهههای اخیر بسیار فراگیر شدهاست و بر اساسرزنانس مغناطیسی هسته است.
اساس MRI مبتنی بر حرکت اسپینی هستههای اتم هیدورژن موجود در بدن است. این اسپینها از اسپینهای فردی پروتونها و نوترونهای درون هسته، ناشی میشود. با توجه با اینکه در اتم هیدورژن فقط یک پروتون وجود دارد، خود هسته یک اسپین خالص یا گشتاور زاویهای دارد. این گشتاور زاویهای را هستههای MR مینامند. با توجه به اینکه هسته هیدروژن دارای حرکت و بار مثبت است. پس طبق قانون القاء فارادی به طور خود به خود یک گشتاور مغناطیسی پیدا میکنند؛ و با قرار گرفتن در یک میدان مغناطیسی خارجی مرتب میشوند. برخی هستههای اتم هیدروژن با میدان هم راستا میشوند، و تعداد کمتری از هستهها پاد موازی با میدان مغناطیسی هم راستا میشوند. تأثیر میدان مغناطیسی خارجی ایجاد یک نوسان اضافی برای هستههای هیدروژن حول خود میدان است که این حرکت را، حرکت تقدیمی مینامند. برای آنکه تشدید هستههای هیدروژن رخ دهد، یک پالس RF با همان فرکانس حرکت تقدیمی به کار میرود. اعمال پالس RF که سبب تشدید هستهها میشود، را تحریک مینامند. در نتیجه این تشدید هستههای هیدروژن هم راستا با میدان مغناطیسی خارجی باقی نمیماند. به زاویهای که بین هستههای هیدروژن و میدان مغناطیسی خارجی ایجاد میشود، زاویه فلیپ FA میگویند. اگر این زاویه ۹۰ درجه باشد بیشترین مقدار انرژی به کویلهای گیرنده القاء میشود. طبق قانون القاء فارادی اگر یک کویل گیرنده در صفحه حرکت این میدان مغناطیسی قرار گیرد، ولتاژ در کویل القاء میشود. وقتی میدان مغناطیسی عرض صفحه کویل را قطع کند، سیگنال MRR تولید میشود. این سیگنال نقاط فضای k یا فوریه را تشکیل میدهد، با تبدیل فوریه گرفتن از این فضا تصویر نهایی بدست میآید.
با ام آر آی میتوان در جهات فوقانی-تحتانی (اگزیال)، چپراستی (ساژیتال) و پسوپیش (کورونال) و حتّی در جهات اُریب و مایل تصویرگیری نمود. یک سیستم ام آر آی از سه میدان مغناطیسی استفاده میکند:
- میدان خارجی ثابت و قوی (B0)
- میدان ضعیف گرادیانی متغیر
- میدان حاصل از پالس RF الکترومغناطیسی (B۱)
در واقع ام آر آی روشی است که از خاصیت مغناطیسی بافتها استفاده کرده و تولید تصویر میکند. اصول پایهٔ MRI بر این اساس است کههستههای بعضی از عناصر، وقتی در میدان مغناطیسی قوی قرار میگیرند، با نیروی مغناطیسی در یک راستا قرار میگیرند.
قدرت سیگنالی که در MRI بوجود میآید به دو عامل دانسیته پروتونها و زمانهای استراحت T۱ و T۲ بستگی دارد. T۱ مدت زمانی است که ۶۳۳٪ ممان مغناطیسی طولی یک پروتون پس از برانگیختگی، از راستای عمودبرمیدان به راستای موازات میدان مغناطیسی باز میگردد. همچنین T۲ مدت زمانیست که ممان مغناطیسی عرضی یک پروتون پس از برانگیختگی، به ۳۷۷٪ مقدار اولیه خود تنزل مییابد. اکثر فرایندهایپاتولوژیک، موجب افزایش زمان استراحتِ T۱ و T۲ یا همان Relaxation timee آنها میشوند و لذا در مقایسه با بافتهای طبیعی اطراف، در تصاویر T1-weighted سیگنال پایینتر (تیره رنگ تر) و در تصاویر T2-wighted سیگنال بالاتر (روشنتر یا سفیدتر) خواهند داشت.
سیستمهای ام آر آی امروزه غالباً دارای قدرت میدانهای ۰/۲، ۱، ۱/۵، و ۳ تسلا میباشند.
در ایالات متحده آمریکا بیمارستانها و مراکز خدمات بهداشتی اجازه استفاده از سیستمهای تا ۴ تسلا را نیز برای یک بیمار دارند. اما از چهار تسلا به بالا صرفاً جنبه و کاربردهای تحقیقاتی دارد.
بزرگترین تولیدکنندههای سیستمهای ام آر آی امروزه شرکتهای زیمنس (آلمان)، جیای (آمریکا)، توشیبا (ژاپن)، و فیلیپس (هلند) میباشند.
در سال ۱۹۵۰، حصول تصویر یک بعدی MRI توسط هرمن کار (Herman Carr) گزارش گردید. پاول لاتربر، شیمیدان آمریکایی با کار بر روی تحقیقات پیشین، موفق به ابداع روشهایی برای تولید تصاویر دو بعدی و سه بعدی MRI گردید. سرانجام وی در سال ۱۹۷۳۳ اولین تصویر گرفته شده بر اساس تشدید مغناطیس هستهای (NMR) خود را منتشر نمود. اولین تصویر مقطع نگاری از یک موش زنده در ژانویه ۱۹۷۴۴ منتشر گردید.
از سوی دیگر تحقیقات و پیشرفتهای مهمی در زمینهٔ تصویر برداری بر اساس تشدید مغناطیسی هسته برای نخستین بار در دانشگاه ناتینگهام انگلستان صورت پذیرفت، جایی که پیتر منسفیلد فیزیکدان برجستهٔ آن مؤسسه با گسترش یک روش ریاضی موفق به کاهش زمان تصویربرداری و افزایش کیفت تصاویر نسبت به روش بکارگرفته شده توسط لاتربر گردید. در همان زمان در سال ۱۹۷۱ دانشمند آمریکایی ارمنی تبار ریموند دامادیان استاد دانشگاه ایالتی نیویورک در مقالهای که در مجلهٔ Science منتشر گردید، اعلام نمود که امکان تشخیص تومور از بافتهای عادی به کمک تصویر برداری NMRR میسر میباشد.
سرانجام جایزهٔ نوبل پزشکی سال ۲۰۰۳ به خاطر اختراع ام آر آی به پاول لاتربر از دانشگاه ایلینوی در اوربانا شامپاین و پیتر منزفیلد از انگلستان اعطا گردید.
چگونگی تولید تصویر ام آر آی فرایند بس پیچیدهایست. در این روش از خاصیت ویژهٔ اسپینهای هستههای هیدرژنی در میدان مغناطیسی (B0) استفاده میشود. پس از انتخاب برش، اسپینها تحت تأثیر میدان مغناطیسی پالسهای الکترومغناطیسی (B۱) قرار گرفته و سپس از این حالت برانگیختگی به مرور به حالت اولیه خود بازمی گردند.[۵]* در هر بافتی این مدت زمان متفاوت است. بطور مثال در ۱/۵ تسلا ثابت T1 برای بافت چربی ۲۶۰ میلی ثانیه و برای بافت ماده خاکستری مغز ۹۲۰۰ میلی ثانیه میباشد.
بسته به اینکه چه نوع دنباله پالسیی انتخاب شود، و پارامترهایی مثل TE و TR چگونه تعیین شوند، میتوان با T1 و T2 کنتراست دلخواه را به تصویر کشید و توانایی ام آر آی در همین خاصیت ویژه قرار دارد. بطور مثال در یکی چربی روشن و در دیگری تاریک میشود.
هر برش تصویری توسط فاز و بسامد امواج دریافت شده بترتیب در محورهای y و x کدگذاری میگردد. برای انجام کدگذاری احتیاج به میادین مغناطیسی متغیر میباشد که این امر به کمک آهنرباهای از نوع ابررسانا هر لحظه تولید میگردد. اطلاعات دریافتی در فضایی دادهای بنام فضای k واریز شده و نهایتاً بکمک تبدیلات فوریه ای به شکل تصویر در آورده میشوند.
پاورپوینت کامل درباره MRI در 55 اسلاید