ارگونومی یا همان مهندسی فاکتورهای انسانی دانشی است کاربردی، مرکب از علوم پایه مختلف که سعی دارد با طراحی کردن ابزارها، دستگاه‌ها، ماشین‌آلات و محیط کار تناسب مناسبی بین انسان از نظر شرایط (فیزیکی ـ روحی) و حتی توانایی‌های او و فضای محیط کار و ماشین آلات و ... ایجاد کند .
در اصل این علم در نظر دارد به جای هماهنگ سازی انسان با محیط، محیط را با انسان هماهنگ سازد. علم ارگونومی با هدف حداکثر کردن بهره‌وری با توجه به سلامتی، ایمنی و رفاه انسان در محیط شکل گرفته است . ارگونومی با مطالعه قابلیت‌ها و شرایط انسان، استرس‌های محیط کار، آشنایی کامل به نیروهای استاتیک و دینامیک بدن انسان، احتیاط، خستگی، آموزش و طراحی ابزارها به حمایت انسان در حین کار آمده است. با رعایت اصول ارگونومی فشار کار و خستگی‌های بی مورد کاهش می‌یابد، در نتیجه کارایی نیز افزایش پیدا می‌کند و در نهایت می‌توان گفت با اجرای این اصول، هم منافع کارگران و هم منافع کارفرمایان تأمین می‌شود.
علم ارگونومی یا همان مهندسی فاکتورهای انسانی به زوایای مختلف سلامت و بهداشت انسان می‌پردازد و کارایی انسان را مورد بررسی قرار می‌دهد .
جویس مریلین، رئیس مؤسسه جویس در سیاتل آمریکا بر این عقیده است که اکنون دیگر این باور عمومیت یافته است که شرکت‌هایی که بهره وری و کنترل کیفیت را مد نظر دارند، دخالت دادن ارگونومی را در برنامه‌هایشان به عنوان یک شم تجاری به‌کار می‌گیرند؛ شرکت‌های موفق برنامه ارگونومی را با ایمنی، کنترل کیفیت و برنامه‌های تولیدی جهت دستیابی به حداکثر سود تلفیق کرده‌اند.
امروزه کمتر فعالیتی یافت می‌شود که عاری از هر گونه عامل تهدید کننده سلامتی باشد و بخش عمده‌ای از این صدمات ناشی از کار مربوط به نادیده گرفتن اصول ارگونومی است. یکی از شایع‌ترین این صدمات، صدمات استخوانی- عضلانی در محیط کار هستند که سبب ناتوان کردن فرد در انجام کارهای روزمره می‌شود و باعث افت کارایی، تقلیل کیفیت محصول و افزایش غیبت‌های ناشی از این صدمات جسمی می‌شود و در بعضی مواقع سبب از کارافتادگی فرد و غرامت‌های دستمزد می‌شود که این خود ضربه ای بر اقتصاد کشور وارد می‌کند.
قبول واژه ارگونومی در تاریخ 16 فوریه 1950 مورد تأیید قرار گرفت. حرفه عوامل انسانی(ارگونومی) در دوران پس از جنگ زاده شد. انقلاب کامپیوتر سبب شد که عوامل انسانی مورد توجه عامه قرار گیرد. به نظر می‌رسد که بحث درباره تجهیزات کامپیوتری طراحی شده بر اساس اصول ارگونومی، نرم افزار‌های کاربر پسند و نقش عوامل انسانی در دفاتر عملاً بخشی از مقاله‌های در کامپیوتر و انسان در هر روزنامه و مجله ای را تشکیل می‌دهد. وسایل جدید کنترل، ارائه اطلاعات از طریق نمایشگر کامپیوتر و تأثیر فن آوری نوین بر انسان، عرصه‌هایی هستند که حرفه عوامل انسانی در آن‌ها نقش دارد.
تعاریف ارگونومی
واژه ارگونومی از دو کلمه یونانی "ارگون" به معنی کار و " نوموس" به معنی قوانین و اصول تشکیل شده است و در لغت به معنای مطالعه قانون کار یا ارتباط بین کارگر و محیط کار تعریف شده است. علم ارگونومی یا همان مهندسی فاکتورهای انسانی مجموعه ای از علوم پایه مختلف از جمله فیزیولوژی روانشناسی، فیزیک و مکانیک، طراحی، جامعه شناختی و بسیاری موارد دیگر است. این علوم پایه در کنار یکدیگر به طراحی بهتر سازمان در جهت بهره وری بیشتر کمک می‌کنند. برخی از تعاریفی که متخصصان و کارشناسان این علم از ارگونومی کرده‌اند در ادامه ارائه شده‌اند.
ارگونومی علم مطالعه انسان‌ها در حین انجام کار برای درک ارتباط پیچیده میان افراد و جنبه‌های فیزیکی و روانشناختی محیط کار، نیازهای شغلی و روش‌های کار است.
انجمن بین‌المللی ارگونومی، ارگونومی را چنین تعریف می‌کند:
ارگونومی علمی است که دانش حاصل از علوم انسانی را با مشاغل، سیستم‌ها، محصولات و محیط زیست با توجه به توانایی‌های جسمانی و روانی و محدودیتهای انسانی مرتبط می‌سازد.
ارگونومی علمی برای هماهنگ سازی کار و ابزارآلات با انسان برای بهره‌وری بیشتر سازمان و آسان شدن کار برای خود انسان و حمایت از وی در برابر خطرات و آسیب‌های احتمالی در محیط کار و در نهایت جلوگیری از به وجود آمدن هزینه‌های اضافی و در کمک به اقتصاد کشور شکل گرفته است (مؤلف).
با این تعاریف می‌توان این گونه نتیجه گرفت که وجود یک محیط کار که از اصول ارگونومی حداکثر استفاده را می‌کند برای فرد ایجاد آرامش می‌کند.
زمینه‌های علم ارگونومی
فیزیولوژی محیطی
در فیزیولوژی محیطی اثرات شرایط و عوامل محیطی از قبیل صدا، گرما، سرما، رطوبت، نور و ... از ابعاد مختلف فردی - اجتماعی و جسمانی - روانی بر فیزیولوژی بدن انسان و عملکرد وی را در این شرایط مورد مطالعه قرار می‌دهد. هرگاه هر یک از این عوامل ذکر شده از حد تحمل فیزیولوژیک انسان فراتر رود به عنوان عامل محیطی زیان بار که تنش‌زا است مطرح می‌شود که باعث بروز آسیب‌ها و اختلالاتی در افراد می‌شود. وجود شرایط نامطلوب وضعیت، بر روی فرد آثار گفته شده زیر را به همراه خواهد شد:
حرارت و رطوبت بیش از حد می‌تواند منجر به کاهش توان کاری فرد شود.
سروصدای بیش از حد می‌تواند باعث کاهش قابلیت شناسائی عیوب و انجام نامطلوب وظایف شود و در بعضی موارد منجر به از بین رفتن تمرکز حواس افراد و در نتیجه بی دقتی فرد در انجام کار می‌شود، علاوه بر این از نظر پزشکی نیزمی‌تواند باعث افت شنوایی می‌شود.
محدوده تشدید برای بدن انسان در مواجهه با ارتعاش، فرکانس 4 تا 8 هرتز است. مواجهه بلند مدت ارتعاش در چنین فرکانس‌هایی می‌تواند باعث به وجود آمدن اثرات منفی مختلفی بر روی سلامتی انسان شود .
فیزیولوژی کار
فیزیولوژی کار شاخه‌ای از فیزیولوژی انسان است و اعمال عملکرد بافت‌ها و اندام‌ها را در هنگام کار مورد بررسی قرار می‌دهد.
وظیفه فیزیولوژی کار در اینجا این است که میزان سختی کار را اندازه گیرد و آن را با توانایی‌ها و قدرت فرد متناسب سازد. این مسأله خود باعث می‌شود که استرس‌ها و تنش‌های مختلف که فرد را تهدید می‌کند کاهش یابند. در این محیط ( فیزیولوژی کار ) توان هوازی مورد نیاز مشاغل مختلف مورد بررسی قرار می‌گیرد مثلاً دریافته اند که انجام فعالیت‌های خیلی سنگین به بیشتر از 5/2 لیتر اکسیژن در هر دقیقه نیاز خواهد داشت، در این مرحله از مطالعات ضربان قلب، فشار خون و اسیدلاکتیک نیز مورد بررسی و اندازه گیری قرار می‌گیرد.
آنتروپومتری یا تن سنجی
آنتروپومتری از دو کلمه یونانی "آنتروپوس" به معنی انسان و "مترین" به معنای اندازه‌گیری و سنجش گرفته شده است.
آنتروپومتری علم سنجش ابعاد بدن انسان است .این علم در طراحی ایستگاه‌های کار و فراهم آوردن اطلاعات اولیه کمک می‌کند . آنتروپومتری به دو صورت استاتیک یا ساختاری و دینامیک یا کاربردی مورد بررسی قرار می‌گیرد.
در آنتروپومتری استاتیک، اندازه اندام‌های مختلف بدن در شرایط ثابت و بدون حرکت مورد بررسی قرار می‌گیرد و در آنتروپومتری دینامیک، دامنه حرکت اندام‌ها و چگونگی حرکات نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد.
بیومکانیک
بیومکانیک علمی است که ویژگی‌های مکانیکی اندام‌های بدن انسان را مورد بررسی قرار می‌دهد و در هنگام انجام حرکات گوناگون ساختمان‌ها و سیستم آناتومیک بدن انسان را تجزیه و تحلیل می‌کند . بدن انسان به عنوان یک سیستم اهرمی به دسته‌های زیر تقسیم می‌شود:
اهرم‌های کلاس یک
اهرم هایی که تکیه گاه ( مفاصل ) بین بار ( نیروی خارجی ) و نیرو ( نیروی تولیدی توسط ماهیچه‌ها ) قرار دارد، مانند سیستم اهرمی مهره اطلسی گردن
اهرم کلاس دو
اهرم هایی که تکیه گاه در یک انتها و نیرو در انتهای دیگر قرار دارد، مانند سیستم اهرمی مفصل انگشت شست پا در هنگام بلند کردن بدن به کمک ماهیچه دوقلو ( حرکت اسکات ).
اهرم‌ها کلاس سه
اهرم‌هایی که در یک انتها و بار در انتهای دیگر قرار دارد و نیروی که ممکن است در هر نقطه‌ایی بین تکیه گاه و بار اعمال شود، مانند سیستم اهرمی مفصل آرنج هنگام نگه داشتن یک وزنه.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 23 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلودمقاله ارگونومی
