فرمت فایل : WORD (قابل ویرایش)
تعداد صفحات:51
چکیده:
مقدمه :
صائب از بسیار شعرترین شاعران زبان فارسی است. بیشترین شعرهای صائب در قالب غزل است و جلوه و جلای شعرش هم در غزل تظاهر کرده است.
از اواخر قرن دهم همگام با دگرگونی های سیاسی و اجتماعی و تمرکز قدرت سیاسی در شعر نیز دگرگونی هایی پیدا شد که در شعر کلیم کاشانی و صائب به اوج خود رسید. چنانکه مجموع ویژگی های این دگرگونی طرزی خاص و تازه به شمار
می رفت و بعدها «سبک هندی» نام گرفت در حالی که آفرینندگان این شیوه جدید همگی از ایران برخاسته و در این سرزمن پرورش یافته بودند و نیز از شعر شاعران ایرانی اثر پذیرفته بودند. از این رو شیوه آنان نه شیوه ای بود غیر ایرانی و نه از خارج گرفته شده، اما از آنجا که برخی از شاعران به هند سفر کرده و روزگاری در آن سرزمین گذرانده بودند و نیز از آنجا که این شیوه جدید در هند مورد تقلید شاعران فارسی زبان ایرانی و هندی قرار گرفته بود این نام بر آن نهاده شد. در چند کلمه ویژگی های سبک هندی را می توان چنین به قلم آورد:
آوردن معانی بسیار در لفظی اندک یعنی ایجاز، باریک اندیشی، مضمون یابی، خیال پردازی، تصویر آفرینی و سادگی لفظ. صائب این شیوه را به کمال رسانید افزون بر آنکه: تصویرهای بدیع آفرید و مضمون های بکر پیدا کرد، تمثیل یا معادله سازی و حسن تعلیل را به راهی تازه انداخت و شعر را با اخلاق و عرفان و زندگی پیوندی نو داد.
از نمونه هایی چون «می توان دل را به آهی کرد از غم ها سبک / یک فلاخن می کند آواره چندین سنگ را» به خوبی پیداست که شاعر میان دو امر معادله ای برقرار می کند یک طرف معادله امری است از مشهودات یا مسموعات شاعر، این امر بصورت تمثیل یا تمثیل گونه بیان شده حاوی پیام و فکر شاعر نیست اما در تایید پیام شاعر اثری وافر دارد. طرف دیگر معادله که حاوی پیام یا فکر شاعر است موضوعی است اخلاقی یا اجتماعی یا احیاناً فلسفی. دو مصراع بیت همچون دو کفه ترازوست که در کفه ای شاعر تمثیل را می نهد و در کفه ای دیگر پیام را. دو نکته مشهور درباره صائب یکی اشتهار او به شاعر تک بیتها و دیگر فراوانی تمثیل در شعر او ، با قالبهای نحوی او بی ارتباط نیست چه هم استقلال معنایی بیت و هم تمثیل تا حدودی قالبهای نحوی خاصی را طلب می کنند. اما این که بسیاری از پژوهندگان شعر صائب، بزرگ ترین و بارزترین ویژگی شعر وی را تمثیل دانسته اند. شاعر از آنجا ناشی شده باشد که تبلور و زیبایی شعر صائب در تمثیل خود را بیشتر و بهتر نمایان کرده است. درباره ی تمثیل های او باید گفت که شاعر اغلب میان دو امر تقابل یا معادله ای برقرار می کند. این تقابل بعضاً بی ارتباط نحوی میان دو مصراع است و گاه ارتباط نحوی میان آن دو هست.
در این تحقیق سعی شده است با استفاده از کتاب «گزیده اشعار صائب» به انتخاب و شرح «جعفر شعار- زین العابدین موتمن» تمثیل هایی انتخاب و توضیح داده شود.
امید آنکه این مختصر مورد قبول استاد گرامی واقع گردد.
عجب که یک دل خوش در جهان شود پیدا
زشـوره زار کـجا گلـستان شـود پیـدا ؟
*در این دنیا عجیب است که یک دل خوش پیا بشود همانطور که امکان ندارد در شوره زاری گلستان پیدا شود.
کجی و راستی خلق را محک، سفر است
کـه حـال تیـر، جـدا از کمـان شـود پیدا
*میزان توان و خوبی و بدی افراد را می توان در سفر فهمید همانطور که وقتی تیر از کمان جدا بشود مشخص می شود که در چه اوضاعی قرار می گیرد.
زفیض خاکساری، دانه نخل پایداری شد
تو گر از پا در آیی شهسواری می شود پیدا
*تو اگر خاکسار شوی و خویشتن خویش را رها کنی نیرو گیری همانطور که هسته خرما بر اثر خاکساری تبدیل به نخل پایداری می شود.
می کند هر کس که بر عمر سبکرو اعتماد
مـی گـذارد بـر سر ریـگ روان بـنیـاد را
*هر کس که بر این عمر زودگذر اعتماد می کند مانند کسی است که خانه اش را بر روی ریگهای نرم می سازد.
قـوت دسـت دعـا گـردد ز بـی بـرگی زیـاد
هست در خشکی گشایش پنجه ششماد را
*در اثر تهیدستی دست دعا توان می گیرد همانطور که شاخه های درخت ششماد در اثر خشکی باز می شوند.
فـلک بـا مـردم مـمتـاز خـصـمی بـیشتر دارد
کمـان اول کنـد آواره تـیر روی تـرکـش را
*روزگار با مردم سرشناس و برگزیده بیشتر دشمنی می کند همانطور که کمان ابتدا تیر روی ترکش را پرتاب می کند.
تحقیق تمثیل در دیوان صائب تبریزی
