دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .
بررسی رابطه اقلام تعهدی اختیاری و وجوه نقد عملیاتی با بازده سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران
چکیده:
در این تحقیق رابطه اقلام تعهدی اختیاری و وجوه نقد عملیاتی با بازده سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بررسی شده است. هدف از تحقیق تعیین این موضوع است که:1) آیا رابطه بین اقلام تعهدی اختیاری و بازده سهام وجود دارد. و 2) آیا رابطه بین وجوه نقد عملیاتی و بازده سهام وجود دارد. شایان ذکر است که در این تحقیق از مدل تعدیل شده جونز استفاده شده است. از این رو تعداد 75 شرکت در طی دوره زمانی 1382 تا 1386 مورد بررسی قرار گرفتند. رویکرد انتخابی برای آزمون فرضیه ها، روش تجمعی و مقطعی می باشد. تجزیه و تحلیل فرضیه ها با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون خطی ساده و دو متغیره صورت گرفت. نتایج حاکی از آن است که در برخی از دوره ها وجود رابطه تایید شده است و در برخی از دوره ها مورد تایید قرار نگرفته است.
وا ژه های کلیدی: اقلام تعهدی اختیاری؛ وجوه نقد عملیاتی؛ بازده سهام؛ مدل تعدیل شده جونز
مقدمه
با توجه به گسترش بورس اوراق بهادار از جنبه های گسترش تالارهای خرید و فروش اوراق، افزایش تعداد شرکتهای پذیرفته شده در بورس و نیز افزایش تعداد سرمایه گذاران و سرمایه های هدایت شده به این سمت، نقش بورس اوراق بهادار به عنوان بخشی از بازارهای سرمایه کشور مورد توجه قرار گرفته است. اما همواره مشکلاتی از قبیل نقدینگی شرکتها، دنباله روی کورکورانه اکثر سرمایه گذاران جزء، عدم ثبات اقتصادی و اخیرا مسائلی که به نحوی عملکرد بورس اوراق بهادار را تحت تاثیر قرار می دهد، نگرانی هایی را برای تصمیم گیرندگان در این قسمت از بازار سرمایه به دنبال داشته است.
گزارشهای مالی، منابع مهم اطلاعاتی برای تصمیم گیریهای اقتصادی به شمار می روند که مدیران، سرمایه گذاران، اعتبار دهندگان و سایر استفاده کنندگان جهت رفع نیازهای اطلاعاتی خود از آنها استفاده می کنند. بسیاری از اطلاعات منعکس در صورتهای مالی، به ویژه صورت سود و زیان، صورت سود و زیان جامع و ترازنامه برمبنای تعهدی اندازه گیری می شوند. هر چند استفاده از مبنای تعهدی برای حصول تعدادی از اهداف تعیین شده در خصوص گزارشگری مالی مانند ارزیابی عملکرد واحد تجاری مناسب می باشد، لیکن در سیستم حسابداری تعهدی به دلیل وجود روشهای مختلف اندازه گیری و ثبت رویدادهای اقتصادی و تاثیر برآوردها و روشهای تخصیص، اطلاعات مذکور تحت تاثیر روشهای حسابداری، قضاوتها و برآورد های مدیریت قرار می گیرد. امکان استفاده از روشهای متفاوت حسابداری و همچنین نیاز به برآوردها که مبتنی بر قضاوت مدیریت می باشد، زمینه ساز پاره ای نارسائیهای ذاتی است و حتی می تواند بستر مساعدی را برای مدیریت سود و یا سایر تحریفات اطلاعات مالی فراهم آورد. مدیریت انگیزه دارد با به بکار گیری غیر محافظه کارانه رویه های حسابداری، رشد شرکت را ثبات بخشد. این اعمال نظرمدیریت، کیفیت سود حسابداری را می کاهد، زیرا همان طور که مدیریت سود را افزایش می دهد، اقلام تعهدی افزیش یافته و سود بر جریان نقدی فزونی می یابد. هرچه فاصله نقدی افزایش یابد کیفیت سود کاهش و از توانایی سود برای توضیح بازده سهام کاسته می شود، زیرا اقلام تعهدی با بازده آتی سهام رابطه منفی دارد(کنان، 2001). بنابراین ضعیف بودن ارتباط سود با بازده سهام به کیفیت پایین سود نسبت داده می شود.(لو، 1989).
هر چه سود به جریان نقدی نزدیک تر باشد، اقلام تعهدی آن کم تر و کیفیت سود بالاتر است. صورت جریان وجوه نقد به دلیل عدم اتکاء به اصول و روشهای حسابداری تعهدی، عاری از نارسائیها ی مذکور است و به همین دلیل اطلاعات جریانهای نقدی مورد توجه خاص استفاده کنندگان از اطلاعات حسابداری قرار می گیرد(عرب مازار یزدی، 1374).
در مجموع استفاده کنندگان بالفعل و بالقوه اطلاعات مالی عموماً علاقه مند به آگاهی از توان ایجاد وجه نقد یا چگونگی جریانات نقدی آتی در مؤسسه مورد نظر خود هستند. چون تصمیمات ایشان مرتبط با مبلغ، زمان بندی و عدم اطمینان های مرتبط با جریان نقدی مورد انتظار آنهاست.
سرمایه گذاران، هنگام سرمایه گذاری در سهام عادی بررسیهای وسیعی انجام می دهند. به عبارت دیگر، آنها عوامل زیادی را در هنگام سرمایه گذاری مد نظر قرار می دهند، زیرا نقدترین دارائی خود را به سهام عادی تبدیل می کنند. اگر سرمایه گذاران بدون توجه به بخشی از عوامل، اقدام به سرمایه گذاری نمایند، نتایج مطلوبی از سرمایه گذاری که عمده ترین آن بازده سهام است عاید آنها نخواهد شد. در کشورهایی که بورس اوراق بهادار آنها کارایی دارد، به بررسی های وسیع در مورد اوراق بهادار احتیاج نیست، زیرا قیمت بازار سهام نزدیک به ارزش ذاتی (واقعی) آن اوراق است.به عبارت بهتر،قیمت بازار اوراق بهادارشاخص مناسبی ازارزش واقعی اوراق بهادار است.
با توجه به توضیحات ارائه شده مبنی بر اینکه سود تحت تاثیر افکار مدیریت قرار می گیرد، در این تحقیق ما به دنبال تبیین رابطه اقلام تعهدی اختیاری و وجوه نقد عملیاتی با بازده سهام هستیم تا استفاده کنندگان بتوانند در تصمیم گیریهای خود به اطلاعات قابل اتکا تر و مفید تر دست یابند. همچنین بدون شک، پرداختن به بازده سهام و اقلامی که بر بازده سهام تاثیر می گذارند و یا با آن رابطه دارند، می تواند در توسعه علمی و کسب نتایج دقیق و تصمیم گیری مطمئن موثر باشد.
مبانی نظری تحقیق
حسابداری تعهدی نگاهی کلی به درآمدها و ثبت آنها داشته و به هزینه ها که درصدی از آنها به عنوان دارایی های قابل ثبت است توجه دارد. همچنین در نظام تعهدی، قیمت تمام شده نیز مورد توجه خاص قرار می گیرد. دراین نظام مالی، درآمدها در حساب سال مالی که تحقق یافته اند، منظور می شوند، هر چند که ممکن است وجوه نقد حاصل از آنها(ارائه خدمات و یا فروش)، در سال های مالی قبل یا بعد دریافت شود. به عبارتی هزینه ها در حساب همان دوره مالی که در آن تعهد ایجاد شده است منظور می شوند، صرفنظر از آنکه وجه تعهدها و کارهای مزبور چه زمان پرداخت و یا دریافت شده باشد. دراین نظام قیمت تمام شده از ارکان کار است. همچنین ارائه اطلاعات کامل و جامع از عملکرد مالی سازمان به مدیران به راحتی صورت می گیرد. این ویژگی ها باعث شده است کاربرد این نظام در مؤسسات انتفاعی از جایگاه ویژه ای برخوردار باشد. با توجه به تعاریف مختصر و کوتاهی که از این نظام مالی ارائه شد، می توان استنباط کرد که حسابداری تعهدی ثبت اموال و دارایی ها را نیز به صورت کامل انجام داده و به کلیه اتفاقات و امر جاری سازمان توجه دارد(رضا شباهنگ، 1380).
هیأت استاندارد‌های حسابداری مالی ماهیت و علت استفاده از حسابداری تعهدی را این گونه بیان نموده است: «حسابداری تعهدی از اقلام تعهدی، انتفاعی و رویه‌های تخصیص استفاده می‌کند و هدفش این است که درآمدها، هزینه ها، سود‌ها و زیانها را به یک دوره خاصی مربوط کند تا بتواند انعکاس صحیحی از عملکرد مؤسسه در آن دوره داشته باشد، به جای اینکه صرفاً یک سری دریافت‌ها و پرداخت‌های نقدی را لیست کنند. بنابراین شناسایی درآمدها، هزینه ها، سود‌ها و زیانها و افزایش و کاهش در دارایی و بدهی‌ها (شامل تطابق در آمدها و هزینه‌ها، تخصیص و استهلاک) از لازمه وجودی استفاده از حسابداری تعهدی برای اندازه گیری عملکرد واحد تجاری هستند».
مدیریت سود
عموماً عقیده براین است که مدیران به طور معمول برای هموارسازی تلاش می کنند. هموارسازی سود که ادبیات جدید حسابداری از آن تحت عنوان مدیریت سود بحث می کند، عبارت است از انجام اقداماتی برای کاهش نوسانات سودهای گزارش شده حسابداری و عموماً نشان دادن یک رشد ثابت از آن در هر دوره مالی(آقایی و کوچکی، 1375).
میزان سود و نوسان آن از دیدگاه سهامداران شرکت حائز اهمیت است و بر ارزش سهام شرکت تاثیر می گذارد. مدیران تصور می کنند، برای شرکتهای دارای جریان هموار سود، بهای بیشتری پرداخت می شود. مدیر با هموارسازی سود فرصت پیش بینی را برای مدعیان اصلی شرکت فراهم می سازد و این کار ارزشمندی است، زیرا هزینه استقراض شرکت را کاهش می دهد و بر روابط تجاری بین شرکت و مشتریان، فروشندگان و کارکنانش اثر مساعد دارد. مدیریت سود مفهومی برگرفته از اندیشه اثر گذاری به وسیله اختیارات مدیریتی برگزارشهای حسابداری است. شیپر آن را " دخالت عمدی در فرایند گزارشگری خارجی به قصد کسب نفع اختصاصی و نه به منظور آسان سازی بی طرفانه آن" تعریف نموده است. پاره ای از انگیزه های مداخله مدیران در گزارشگری بسته به اهداف آنان را می توان به شکل زیر برشمرد:
1) حداکثر نمودن پاداش مدیران.
2) اجتناب از نقض قراردادهای اوراق قرضه.
3)کاهش احتمال حضور دولت در منافع شرکت از طریق پایین نشان دادن سود.
پدیده هموارسازی سود به وسیله مدیران، به خاطر ماهیت فرایند حسابداری تعهدی و متعاقباً اقلام تعهدی اختیاری صورت می گیرد. جونز در سال 1991 برای بررسی مدیریت سود در واحد های تجاری فرض کرد که اقلام تعهدی غیراختیاری در طول زمان ثابت هستند و مدیریت سود به واسطه وجود اقلام تعهدی اختیاری صورت می گیرد و یکی از مهم ترین روشهای موجود برای مدیریت سود، مبتنی برکاربرد اقلام تعهدی اختیاری به عنوان شاخصی برای تأیید و کشف مدیریت سود در واحد های تجاری است.
پیشینه تحقیق
1. تحقیقات خارجی
گریفین در سال 1982 به بررسی رابطه دو متغیر وجه نقد حاصل از عملیات و سود تعهدی با بازده سهام پرداخت و چنین نتیجه گرفت که ارتباط معنی داری بین این دو متغیر و بازده سهام وجود ندارد. اما نظر به اهمیت خاص موضوع در تصمیمات سرمایه گذاران از یکسو و ضرورت بررسی محتوای اطلاعاتی نسبی و محتوای اطلاعاتی افزاینده اقلام صورتهای مالی از سوی دیگر، تحقیقات دراین زمینه ادامه یافت.
ریبورن (1986) همراهی وجه نقد حاصل از عملیات و اقلام تعهدی با بازده سهام را مورد مطالعه قرار داده است. به نظر ریبورن با توجه به اینکه علاقه اولیه و اصلی استفاده کنندگان متوجه ارقامی است که عملکرد مؤسسه را نشان می دهد و همچنین ارزیابی این نکته است که چه اطلاعاتی راجع به گردش نقدی آینده به وسیله ارقام سود تعهدی فراهم می شود. پس تمرکز اصلی تحقیق وی به جای آنکه بر جمع گردش نقدی باشد، بر گردش نقدی عملیاتی است.
نتایج تحقیق ریبورن نشان داد که هم میان گردش نقد عملیاتی و بازده سهام هماهنگی دیده می شود و هم میان جمع اقلام تعهدی و بازده، این همراهی وجود دارد.
2. تحقیقات داخلی
نوروش و مشایخی (1383) نیز ارتباط چهار متغیر ارزش افزوده اقتصادی، ارزش افزوده نقدی، وجه نقد حاصل از عملیات و سود حسابداری را با بازده سهام در بورس ایران مورد بررسی قرار داده و نتیجه گرفتند که محتوای افزاینده اطلاعاتی سود حسابداری در مقایسه با سه متغیر دیگر برای سرمایه گذاران بیشتر است. ولی وجوه نقد حاصل از عملیات در اغلب موارد ارتباط معنی داری با بازده سهام نداشته است.
امین ناظمی(1384) در پایان نامه دکترای خود ارتباط بین کیفیت سود و بازده سهام را با تأکید بر نقش اقلام تعهدی در بورس اوراق بهادار تهران بررسی کرده است. تحقیق ایشان نشان دهنده این است که هر چه سود گزارش شده به استفاده کنندگان کمک کند تا تصمیمات بهتری بگیرند آن سود با کیفیت تر محسوب می شود.
همچنین در این تحقیق اقلام تعهدی به دو جزء اختیاری و غیر اختیاری تفکیک شده اند که بررسی تأثیر این دو جزء از اقلام تعهدی نیز نشان می دهد که آنها نیز روی بازده سهام هیچ تأثیری ندارند.
نوروش و همکاران(1385) کیفیت اقلام تعهدی و سود با تأکید بر نقش خطای برآورد اقلام تعهدی را بررسی نموده است. نتایج این تحقیق نشان می دهد که میان تغییرات در سرمایه در گردش غیر نقدی و جریانهای نقدی رابطه معنی داری وجود ندارد.
روش تحقیق
در این پژوهش روش تحقیق همبستگی می باشد، یعنی بررسی وجود رابطه و همبستگی بین متغیرها از طریق رگرسیون در صورت نرمال بودن و از طریق ضریب همبستگی اسپیرمن در صورت نرمال نبودن و روش شناسی تحقیق از نوع پس رویدادی( با استفاده از اطلاعات گذشته ) می باشد.
فرضیه های تحقیق
این تحقیق دارای سه فرضیه به شرح زیر می باشد:
1. بین اقلام تعهدی اختیاری و بازده سهام رابطه وجود دارد.
2. بین وجوه نقد عملیاتی و بازده سهام رابطه وجود دارد.
3. بین اقلام تعهدی اختیاری و وجوه نقد عملیاتی با بازده سهام رابطه وجود دارد.
متغیرهای تحقیق
1. اقلام تعهدی
جونز اقلام تعهدی (معوقات) را تفاوت بین سود حسابداری و جریان وجوه نقد حاصل از عملیات بیان می کند. بدین معنی که معوقات مثبت بزرگ نشان دهنده فزونی سود گزارش شده نسبت به جریان وجوه نقد تولید شده توسط شرکت می باشد. این تفاوت نتیجه قیود حسابداری می باشد.
یکی از نقشهای مهم اقلام تعهدی، انتقال یا تعدیل شناسایی جریانات نقدی در طول زمان می باشد. بطوریکه اعداد تعدیل شده (سود)، عملکرد شرکت را بهتر ارزیابی می نماید.
اقلام تعهدی کل را می‌توان به صورت زیر محاسبه نمود:
TAit = Eit - OCFit
در این رابطه :
TAit : جمع کل اقلام تعهدی شرکتi در سال t
: Eit سود خالص قبل از اقلام غیرمترقبه شرکتi در سال t
: OCFitوجوه نقد حاصل از فعالیتهای عملیاتی شرکتi در سال t
بنابراین در این تحقیق مجموع اقلام تعهدی به روش فوق، با توجه به اطلاعات موجود محاسبه شدند(جونز،1991).
اقلام تعهدی غیر اختیاری و اختیاری
اقلام تعهدی به دو دسته تقسیم می شوند، آن دسته از اقلام تعهدی که در مدل تجاری شرکتهاو محیط عملیاتی آنها به وجود می آید و مدیریت واحد تجاری در پیدایش آنها دخالتی نداشته است و درحین انجام فعالیتهای تجاری شرکت ایجاد شده باشند را، اقلام تعهدی غیر اختیاری می نامیم.
دسته ای دیگر از اقلام تعهدی به خاطر انتخاب روشهای حسابداری، تخصیص های اختیاری، تصمیمات مدیریتی و قضاوتها و برآوردها به وجود می آیند(برادشاو،2001)(دچو،1995).
اقلام تعهدی غیر اختیاری و اختیاری را می‌توان به صورت زیر محاسبه نمود:
NDAit/Ait-1 = α1 (1/Ait-1) + α2(∆REV - ∆REC) / Ait-1 + α3 (PPEit/Ait-1)
DAit = TAit/Ait-1 – NDAit
در این رابطه :
NDAit : اقلام تعهدی غیراختیاری شرکتi در سال t
Ait-1 : جمع کل داراییهای شرکتi در سال t-1
: ∆REVتغییر در درآمد شرکتi، بین سال t-1 و t
∆REC : تغییر در حسابهای دریافتنی شرکتi، بین سال t-1 و t
PPEit : میزان اموال، ماشین آلات و تجهیزات (ناخالص) شرکتi در سال t
DAit : اجزای اختیاری اقلام تعهدی شرکتi در سال t
TAit : جمع کل اقلام تعهدی شرکتi در سال t
α1 و α2 و α3 : پارامترهای برآورد شده مختص شرکت است که با استفاده از مدل زیر از طریق روش تخمین حداقل مربعات بدست می‌آیند:
TAit/Ait-1 = α1(1/Ait-1) + α2(∆REVit/Ait-1) + α3(PPEit/Ait-1) £ + it
2. وجوه نقدعملیاتی
فعالیتهایی که منجر به سود و زیان یا اجرای اهداف اصلی می شود را فعالیتهای عملیاتی می گویند. در این تحقیق منظور از وجوه نقد عملیاتی، تنها وجوه بدست آمده از فعالیتهای عملیاتی می باشد و بازده سرمایه گذاریها و سود پرداختی بابت تامین مالی و مالیات بر درآمد به دلیل رعایت استاندارد ایران لحاظ نشده است و از دو طریق روش مستقیم و غیر مستقیم از صورت جریان وجوه نقد شرکتها بدست می آید.
3. بازده کل سهام
مجموع هر گونه عایدی از سهام در یک بازه زمانی معین اعم از افزایش قیمت یا دریافت سود نقدی، سهام جایزه و ... به ارزش سهام در ابتدای همان بازه زمانی را به عنوان بازده سهام در آن بازه زمانی می گویند. بازده کل سهام از فرمول زیر محاسبه می شود]7[:
که:
α = در صد افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات
β = در صد افزایش سرمایه از محل اندوخته ها
Pit = قیمت سهام در پایان دوره
Pi(t-1) = قیمت سهام در اول دوره
Dit = سود تقسیمی هر سهم
C = ارزش اسمی یا آورده نقدی
جامعه، نمونه آماری و روش نمونه گیری
در این تحقیق جامعة آماری، کلیه شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشند که دارای ویژگی های زیر باشند:
1- شرکتهایی که قبل از سال 82 مورد پذیرش بورس اوراق بهادار تهران قرار گرفته باشند.
2- شرکتهایی که پایان سال مالی آنها 29 اسفند هر سال باشد.
3- شرکتهایی که در دوره مورد بررسی توقف عملیات یا تغییر در دوره مالی نداشته باشند.
4- جزء شرکتهای سرمایه گذاری نباشند و فعالیت آنها تولیدی باشد.
5- اطلاعات شرکتها در دوره مورد بررسی در دسترس باشد.
6- شرکتهایی که نماد آنها بیش از سه ماه در بورس اوراق بهادار تهران متوقف نشده باشد.
جامعة آماری این تحقیق با توجه به شش محدودیت فوق الذکر تعداد 162 شرکت واجد شرایط جهت بررسی می باشند که از میان آنها اطلاعات مورد نیاز 75 شرکت به منظور آزمون فرضیات جمع آوری گردید. روش انتخاب 75 شرکت از میان 162 شرکت واجد شرایط بدین شرح می باشد که ابتدا شرکتها بر حسب صنایع مختلف به 14 گروه طبقه بندی شدند و سپس از هر صنعت متناسب با تعداد شرکتهای موجود در آن صنعت، نمونه هایی با عناصر کافی از هر گروه انتخاب گردیدند. از این رو روش نمونه گیری مورد استفاده در این تحقیق، روش نمونه گیری تصادفی طبقه بندی شده می باشد. دوره زمانی مورد مطالعه در این تحقیق، دوره پنج ساله از اول سال 1382 تا آخر سال 1386 می باشد.
روش نمونه گیری تصادفی طبقه بندی شده به این ترتیب است که ابتدا جامعة آماری را طبقه بندی می نمایند و سپس نمونه ها را به شکل تصادفی از هر طبقه انتخاب می کنند. یکی از دلایل نمونه گیری از طبقات به جای گرفتن یک نمونه تصادفی ساده از کل جامعه این است که بتوان اطمینان حاصل نمود که نمونه هایی با عناصر کافی از هر طبقه انتخاب شده است.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 13 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
