لینک پرداخت و دانلود در "پایین مطلب"
فرمت فایل: word (قابل ویرایش و آماده پرینت)
تعداد صفحات:43
ویژگی های استاد ومعلم ایده آل و نمونه از دیدگاه قرآن کریم و احادیث
1. مقام استاد و معلم نمونه از دیدگاه قرآن کریم :
استاد از لسان وسایط فیض الهی ، در ملکوت عظیم آسمانها ، عظیم خوانده می شود و او را به عظیم ندا می کنند .
استاد از نظر قرآن کریم شأن و منزلت والایی دارد و باید شأن و منزلت خود را بشناسد که خود را ارزان نفروشد و اگر خود را شناخت احساس مسئولیت می کند . برای اینکه هر چه منزلت بالاتر برود مسئولیت سنگین تر می شود .
از نظر قرآن یا پروردگار عالم کار استاد ، کار خداست ، نقش او در جامعه ، نقش انبیاء است . قرآن کریم در این باره چنین اظهار نظر می نماید :
‹‹ بسم الله الرحمن الرحیم
اقرأ باسم ربک الذی خلق . خلق الانسان من علق . اِقرأ و ربک الاکرم . الذی علم بالقلم . علم الانسان مالم یعلم . . . . ›› 1
مراد ما در این آیات بیشتر آیات سه ، چهار ، پنج است . خداوند می فرماید :
‹‹ بخوان قرآن را و ( بدان که ) پروردگار تو که بهترین ، کریمان عالمست (3) آن
خدایی که بشر را علم نوشتن به قلم آموخت (4) و به آدم آنچه را که نمی دانست بالهام خود تعلیم داد (5) ›› 2
این آیاتی است که طبق قول مشهور در همان وهلة اول بر پیامبر اکرم نازل شد و در این آیات پروردگار عالم خود را یک معلم قلمداد می کند .
در جایی دیگر قرآن کریم هدف از بعثت رسول اکرم (ص) را و فرستادن همة کتاب های آسمانی را ، آموزش و پرورش می داند . قرآن در این باره چنین اظهار نظر می نماید :
‹‹ هو الذی بعث فی الامین رسولا منهم یتلو علیهم آیاته و یزکیهم و یعلمهم الکتاب و الحکمه ›› 3 .
آسمانی را آموزش و پرورش می داند . قرآن در این باره چنین اظهار نظر می نماید :
با توجه به این آیه و آیات دیگر 2 ، کار یک معلم آموزش و پرورش است که هر ردیف با کار پیامبران بر شمرده شده است .
مطلبی دیگر که از این آیات می توان فهمید این است که شاید هدف بعثت یکی تهذیب نفوس ( تربیت ) و دیگری بالا بردن سطح معلومات انسان ( آموزش ) است و اینها همه حاکی از نقش والای معلم و استاد است و کسی نباید آن را سبک بشمارد .
در جایی دیگر قرآن کریم درجه و مقامی به استاد و معلم می دهد که اگر شبانه روز هم به آن افتخار کند باز هم کم است ، قرآن کریم در این باره می فرماید :
‹‹ . . . وَمن احیاها فکانما احیا الناس جمیعا ›› 3
‹‹ . . . کسی که دیگری را احیاء کند ، گویی همه مردم را احیاء کرده است ›› .
تفسیری که از این آیه شده است در مجمع البیان به نقل از مجاهد و زجاج و مختار بن انباری و مروی از امام باقر (ع) بیان شده است : ‹‹ اما کسی که انسانی را از غرق یا سوختن یا آوار یا هر عامل کشنده ای نجات دهد یا او را از سرگشتگی حفظ کند ، مثل این است که همة انسانها را زنده کرده است و خداوند اجر احیاء کنندة همة انسانها را به او می دهد ، زیرا وی به خاطر اینکه برادر مؤمنشان را حفظ کرده ، گویا همة آنها را حفظ کرده است . امام در دنباله بیان خودش فرمود :
از آن بهتر این است که انسانی را از گمراهی حفظ و او را به راه راست هدایت کند 4 ›› قرآن کریم در آیه دیگر دربارة مقام استادان چنین می فرماید :
‹‹ یرفعُ اللهُ الذین آمنوا منکمٌ و الذین اوٌتٌو العلمَ درجاتِ ›› 5
خدا به آنان که در جمع شما جامعة بشری ، به حق ایمان آوردند . نیز به آنانکه از علم و دانش بهره مند هستند ، رفعت مقام اعطا می کند { تا در ظل چنین مقام رفیعی از سایر مردم ، ممتاز باشند } . ابن عباس گوید : خداوند بلند نموده کسانی را که با ایشان علم داده از مؤمنین بر کسانی که علم نداده درجه ها و مرتبه هایی . 1
به نقل از شهید ثانی ( ره ) ، در قرآن کریم علما و دانشمندان با پنج امتیاز برجسته از سایر گروه ها ممتازند . 2
1 . ایمان ، قرآن در این باره می فرماید :
‹‹ و الراسخونَ فِی العلم یقولٌونَ آمَنا ›› 3
آنانکه گام های راسخ و نافذی را در پهنة علم برداشتند و به درون فضا و محیط علمی راه یافتند می گویند ما سرا پای قرآن را باور می داریم .
2 . اعتقاد به توحید و یگانگی خداوند ، قرآن دربارة این مطلب می فرماید :
‹‹ شَهِدَ اللهُ اَنَهُ لا اِلهَ اِلا هُوَ و المَلئِِکَهُ و َ اُولٌوا العلم ››4
خدا بر وحدا نیت و یگانگی خود گواهی می دهد . و نیز فرشتگان و دانشمندان گواهند که جز خداوند معبودی دگر نیست .
3 . اندوه و تأثر و گریستن از بیم پروردگار :
‹‹ اِن الذین اوتو العلم مِن قَبلهِ اِذا یُتلی عَلَیهم . . . و یَخروُن للاذ قان و یبکون و یزیدهم خشوعا ›› 5
‹‹ حتما مردمی که پیش از آن ، از علم بهره مند گشتند ، آنگاه که آیات خداوند بر آنان خوانده شود . سر طاعت بر حکم آن فرود آورند و گریستن را آ‌غاز کنند و خواندن قرآن بر خشوع و زاری و انعطاف آنها بیفزاید ›› .
4 . خشوع و انعطاف درونی ، قرآن در این باره نیز می فرماید :
‹‹ و یزیدٌهم خشوعا ›› 1
‹‹ تلاوت قرآن و تابش خورشید حقیقت کتاب آسمانی بر مراتب خشوع و انعطاف آنان می افزاید ›› 2 .
5 . ترس و بیم از خدا : قرآن کریم در این باره چنین می فرماید :
‹‹ اِنَما یخشیَ اللهَ مِن عِبادِهِ العلَماء ›› 3
‹‹ در جمع بندگان الهی ، فقط علما هستند که ترس و بیم از خداوند و حس تقوی و پرهیز کاری در دل آنها راه دارد ›› .
البته این پنج امتیاز برجسته صرفا از آن دانشمندان و استادان و معلمینی است که دارای بصیرت معنوی و بینش الهی هستند .
قرآن کریم در این باره این چنین اظهار نظر می نماید :
‹‹ بَل هوَ آیاتٌ بینَاتُ فی صدور الذین اوتوا العلم ››4
‹‹ بلکه قرآن ، نشانه های روشن و آشکاری است در سینه های مردمی که علم و دانش به آنها ارزانی شده است ›› .
البته این مطالب و تعابیر قرآنی که ارزش و فضیلت علما و استادان و معلمان و علم را به ما می نمایاند . بخشی از فضایل و امتیازهایی است یا مقاماتی است که در قرآن کریم به چشم می خورد ، وگرنه آیات الهی در ارج و بزرگداشت مقام و اعتبار و ارزش علما و دانشمندان و استادان و معلمان فزون تر از آن است و ما به خاطر اختصار برخی از آنها را ذکر نموده ایم .
1 . قرآن ، علق ، آیات ( 5- 1 )
2 . ترجمه قرآن کریم ، الهی قمشه ای ، صفحه 1037 ، چاپ فراهانی
3 . جمعه / 2 ، ترجمه آیه در صفحه 2 ذکر گردید .
2 . بقره ، آیات 120 . 151
3 . مائده . 32
4 . مجمع البیان . علامه طبرسی . ترجمه دکتر احمد بهشتی . جلد 7 . صفحات 13 و 14
5 . سورة مجادله . آیه 12 . ترجمه و تفسیر بر گرفته از کتاب آداب تعلیم و تعلم در اسلام ، شهید ثانی ، ترجمه . سید محمد باقر حجتی ، صفحه 41
1 . مجمع البیان ، علامه طبرسی ، ترجمه شیخ محمد رازی ، جلد 18 . صفحه 286
2 . آداب تعلیم و تربیت در اسلام . شهید ثانی . ترجمه سید محمد باقر حجتی . صفحه 43
3 . آل عمران . آیه 7 . ترجمه الهی قمشه ای . صفحه 82
4 . آل عمران . آیه 18 . همان منبع . صفحه 85
5 . بنی اسرائیل . آیه 107 تا 109 . همان منبع . صفحه 493
1 . بنی اسرائیل . 109
2 . آداب تعلیم و تربیت در اسلام . شهید ثانی . ترجمه دکتر حجتی . صفحه 43
3 . فاطر . آیه 28 . ترجمه الهی قمشه ای . صفحه 741 . شهید ثانی . صفحه 37
4 . عنکبوت . آیه 49 . ترجمه الهی قمشه ای . صفحه 680 . شهید ثانی . صفحه 44
مقاله ویژگی های استاد ومعلم ایده آل و نمونه از دیدگاه قرآن کریم و احادیث
