فایلکو

مرجع دانلود فایل ,تحقیق , پروژه , پایان نامه , فایل فلش گوشی

فایلکو

مرجع دانلود فایل ,تحقیق , پروژه , پایان نامه , فایل فلش گوشی

تحقیق و بررسی در مورد سفال ایران

اختصاصی از فایلکو تحقیق و بررسی در مورد سفال ایران دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 20

 

مقدمه:

هنر اقوام و ملل در حکم حرکتی است بالنده، تحت تاثیر شرایط ویژه اجتماعی- اقلیمی مسلط بر محیط زیست انسانها و محل نشو و نمای آنان. هنرهای ملی، عموما نشانه هایی است از سیر تکامل فرهنگ و اوضاع و احوال ویژه هر قوم.

انسان ابزار ساز برای گردآوری ، حمل و تقل و نگهداری خوراک و اشیا مورد نیازخود احتیاج به سبد و پس از آن ظروف سفالین پیدا کرد. و بدین گونه پس از سبد بافی سفالگری کهن ترین دستافریده آدمی گردید.

در واقع هنر، سفالگری، به دلیل عمومیت و مردمی بودن آن ، در هر منطقه، ناحیه و حتی کارگاه، گویای ویژگی های اقلیمی،تاریخی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و هنری کسانی است که در آن منطقه می زیسته اند.زیرا طرز ساخت ظروف و اشیا سفالین ، از نظر روش فنی، اشکال، رنگها و نقوش تزئینی مورد استفاده، زبان گویایی است که پس از هزاران سال، ما را به شیوه تفکر و قدرت تخیل سازندگان آن آشنا می کند، و رازهای بسیاری را که نگارش و تکلم قادر به انتقال آنها نبوده است، بر ما فاش می سازد.

شرح کلی سفال

تعریف:" سفال = سفال = سوفال = سوفار = سفاله ". این اصطلاحات، بنابر تعریف لغتنامه ها و دایره المعارفها، عموما به معنای "اشیا ساخته شده از گل پخته هستند، مانند: کاسه، کوزه و غیره "

همچنین "سفالینه، سفال ساخته شده را گویند".

"سفالین" نیز شامل"انواع اشیایی است که از سفال سازند".

اصطلاح سفال، به معنای عمومی "پوستهای گردو، پسته، بادام و فندق و پوست انار خشک " نیز آمده است. تکه سفال، به قطعات شکسته اشیا سفالین گفته می شود.

اصطلاح اروپایی "سرامیک" نیز دقیقا دارای مفاهیم "سفال" در زبان فارسی است، که از "واژه یونانی keramikos که خود از keramon یا keramos به معنای (خاک رس )" مشتق شده، گرفته شده است.

بنابراین" سفالگری " نیز به هنر یا صنعت ساخت ظروف و اشیا گلی پخته "اطلاق می شود" معمولا (محصولات را ) اگر بدون لعاب باشند، سفال ، و اگر لعابدار باشند، بر حسب گل و لعابی که در آنها به کار رفته ، بدل چینی می نامند. سفال، در واقع، نخستین محصول هنری و صنعتی مردمان اولیه، و حاصل نیاز و شعور آدمی، در به کارگیری عوامل طبیغت است، و از آنجا که مواد اولیه آن: خاک، آب و آتش (حرارت) در سرزمینهای محل سکونت بشر یافت می شده، نشانه های تولید آنرا، در تمامی نقاط مسکونی انسان مشاهده می کنیم.

سفال را به طور کلی به دو دسته تقسیم می کنند:

1- سفالهای ترد(= شکننده)، کدر و نفوذ پذیرکه در حرارت کم پخته شده اند. این گروه شامل گل های پخته و سفالینه ها هستند.

2- سفالهایی که دارای مقاومت زیاد و رنگ شفاف هستند. این نوع سفالها به خاطر پخته شدن در حرارت زیاد، دربرابر مایعات نفوذ ناپذیر شده اند.چینیها، مقاوم ترین و نفوذناپذیرترین انواع سفال شمرده می شوندکه ترکیبات خمیرویژه و میزان حرارت بسیار زیاد، موجب استحکام و درخشندگی آنها می شود.نخستین گونه های سفال، که ساخته دست اجداد بسیار دور انسان است، ار نوع ترد، زبر و نفوذ پذیر بوده و در ساخت آنها از چرخ و کوره استفاده نمی شده است. اما با گذشت زمان، رفته رفته کیفیت آن مرغوب تر شده و به نوع مقاوم و نفوذ ناپذیر تبدیل شده است.

الکساندربرونیار(A.Brongniart) میگوید:

" هیچ صنعتی را مانند سفالگری نمی شناسم که در مطالعه علمی و اصول و مبانی تاریخی خود در انطباق با اقتصاد و علم، تا این حدآرا و غقاید گوناگون، جالب توجه و غنی را عرضه کند. هیچ مصنوع دست انسان، این صفات را در خود، یکجا جمع ندارد".

سفال در دوران پیش از تاریخ

عقیده باستانشناسان بر این است که سفالگری، بهد از سبد بافی، کهنترین صنعت بشری بوده است، زیرا که تزئینات کهنترین سفالهای منقوش، تقلید از سبد بافی را آشکارا نشان می دهد و مضمون آنها نیز تقلیدی از کار سبد بافی است.

موره (A.Moret) عقیده دارد که: " در دوران نوسنگی در ساختن اشیا از الیاف نی و جگن استفاده می شده و ظروف مخصوص غذا را به تقلید از پوسته های سفت و خالی شده ی میوه هایی مانند گردو و نارگیل، شکل می داده و به کار می برده اند".

علل و اهمیت تولید سفال در دوران کهن

سفال، برای نخستین بار، در دوران استقرار انسان در مکان های ثابت، یعنی دوران کشاورزی، برای مصارف زندگی روزانه ابداع شده و به کار رفته است. ظروفی مانند فنجان، قدح، دیگ یا دیزی برای پختن غذا، و کوزه ها یا خمره های


دانلود با لینک مستقیم


تحقیق و بررسی در مورد سفال ایران

سفالگری و نقوش روی سفال

اختصاصی از فایلکو سفالگری و نقوش روی سفال دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 89

 

هنر اصیل ایرانی

سفالگری و نقوش روی سفال

مقدمه

موقعیت جغرافیایی ایران بگونه ای است که همواره مورد سکونت انسانها از هزاران سال پیش از تاریخ قرار گرفته است. نجد ایران مثلثی است بین دو فرورفتگی خلیج فارس در جنوب و دریای خزر در شمال. کوههای مغرب یا سلسله زاگراس از شمال غربی به جنوب شرقی امتداد یافته است و سلسله جبال البرز در قسمت شمالی مثلث مذکور قرار گرفته است.

به شهادت تاریخ و گواهی باستانشناسانی که از سالها قبل از این، در مناطق مختلف و بر روی آثار بجای مانده از ایران باستان کند و کاو می کردند نجدایران از جمله اولیه نواحی سکونت بشر اولیه بوده است. در قسمت داخلی نجد ایران از جمله مناطقی که مورد سکونت قرار گرفته است دشت پهناور خوزستان یا سوزیانای قدیم است این دشت که در قسمت جنوب غربی قرار گرفته است همان امتداد دشت بین النهرین است.

تحقیقات باستانشناسی نشان داده است که انسان عهد حجر که تازه از کوه فرود آمده و در دشت سکونت گزیده بود بر روی مسیر کمانی شکل اطراف کویر نمک واقع در مرکز ایران ساکن شد. (هزاره پنجم ق.م) از جمله قرارگاههای انسانی بر روی این مسیر سیلک کاشان، قم، ساوه، ری و دامغان است.

بشر اولیه تا زمانی که یکجا نشینی را آغاز نکرد نتوانست به طور مطلوب از صنایع مختلف از جمله سفالگری، کشاورزی، دامداری و غیره بهره لازم را ببرد. اگرچه باستانشناسان، قدیمی ترین ظروف گلی حرارت دیده را به هشت هزار ق.م نسبت می‌دهند و نمونه آن در غار کمربند در نزدیکی بهشهر بدست آمده لیکن سفالهای این دوره ضخیم، کم پخت، شکننده، خشن، قهوه ای رنگ و بدون نقش است و در آن مقدار زیادی علف به عنوان شاموت بکار رفته است و این نشاندهنده آن است که سفال در این سالها در مرحله ابتدایی پیشرفت خود بوده است و احتمالاً مدت زمان زیادی از استفاده پوسته کاسه ای گیاهان و قطعات سنگی با سطح مقعر به عنوان ظرف نگذشته بوده است.

در مرحله بعد با گذشت زمان و تشکیل دهکده ها و پیشرفت صنایع مختلف بخصوص سفالگری، ظروف سفالی ظریفتر، با ضخامت کمتر و با درجه حرارت بالاتر پخته شدند و کم کم نقوش مختلف با تکامل تدریجی خود بر روی ظروف بکار گرفته شد که این تکامل تدریجی را با بررسی لایه های مختلف تپه های سیلک کاشان، شوش و سایر نقاط می توان مشاهده کرد.

همزمان با شکل گیری نقوش تزئینی بر روی سفال، با هنر نقش برجسته در این دوره‌ها روبرو هستیم. هنر نقش برجسته از هنرهایی است که


دانلود با لینک مستقیم


سفالگری و نقوش روی سفال

دانلود تحقیق تاریخچه سفال و سرامیک 39 ص

اختصاصی از فایلکو دانلود تحقیق تاریخچه سفال و سرامیک 39 ص دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 37

 

 

سکوت خاک را مى شکنیم با رقص سرانگشتان امید و ترانه را جاودانه مى کنیم در پیوند نگاه آب و خاک که به اشتباه گل مى نامندش گل نیست بلکه سازى است که باید آن را نواخت و شنید.

 

خاک در دسترس ترین عنصر طبیعت با آب حیاتى ترین عنصر زندگانى درهم آمیخته شد و اولین دل مشغولى هاى بشر را در دستان او شکل داد.

گل که خاک ممزوج با آب است ماده ى اولیه ى سفالینه گردید که قابلیت شکلپذیرى بینظیرى دارد. شاید بشر اولین تجربیات سازندگى خود را اینگونه کسب نمود. در ابتدا هنر سفالگرى براى ساخت اجسام و ظروف مورد نیاز زندگانى و بعدها براى جلوه دادن به تخیلات ذهنى بشر به صورت هنرى ماندگار تبدیل گردید.

 

         

سفال (سفالینه):

این اصطلاح، بنابر تعریف لغتنامه‌ها عموما به معنی اشیا ساخته شده از گل پخته هستند، مانند کاسه،  کوزه، و غیره... همچنین سفالینه، سفال ساخته شده را می‌گویند. سفالین نیز شامل انواع اشیایی است که از سفال می‌سازند. اصطلاح اروپایی" سرامیک" نیز داری مفاهیم سفال در زبان فارسی است، که از واژه یونانی (keramikos) که خود از (keramon) به معنی خاک رُس گرفته شده است. بنابراین سفالگری نیز به هنر یا صنعت ساخت ظروف و اشیا گلی پخته اطلاق می‌شود. معمولا محصولات را اگر بدون لعاب باشند سفال و اگر لعابدار باشند بر حسب گل و لعابی که در آنها به کار رفته بدل چینی می‌نامند. سفال در واقع نخستین محصول هنری و صنعتی مردمان اولیه و حاصل  نیاز و شعور آدمی، در به کار گیری عوامل طبیعت است، و از آنجا که مواد  اولیه آن شامل: خاک، آب، و آتش در سرزمین‌های محل سکونت بشر یافت می‌شده است، نشانه‌های تولید آن را در تمامی نقاط مسکونی انسان مشاهده می‌کنیم. کهنترین اشیا سفالی بدست آمده از کاوش‌های باستان‌شناسی ایران  مربوط  گنج دره در استان کرمانشاه است؛ که تاریخ آن به هزاره هشتم پیش از میلاد می‌رسد.

 

سفال به زبان ساده  گلى را که در اثر حرارت آب شیمیایى خود را از دست داده باشد سفال مى نامند ، گل سفال  تشکیل شده از خاک

رس و آب و رس مخلوطى از : آلومین ( AL2O3 ) ، سیلیس ( Sio2) و آب مولکولى مى باشد. براى ساختن گل مناسب سفالگرى

ابتدا خاک را مى شویند یعنى این که ناخالصى هاى آن را جدا مى کنند، سپس دوغاب حاصل را در حوضچه هاى مخصوص  مى ریزند

تا  رطوبت آن به  حد  نصاب مصرف برسد ، سپس  آن  را به  محل کارگاه  حمل نموده  و  جهت جلوگیرى از خشک  شدن  آن  را  با

نایلون  و یا مواد  مشابه مى پوشانند . گل موجود با کمى ورز دادن آماده مصرف مى شود. براى ساختن قطعات با چرخ و یا ساخت کاشى هاى  سفالین مقدار  رطوبت لازم  گل کمى  متفاوت است . با کمى تجربه مى توان این میزان رطوبت را به درستى مورد استفاده قرار داد .

بعد ازساخت قطعه ابتدا باید آن راخشک نمود و یا آب فیزیکى آن را جدا نمود.نباید قطعات ساخته شده سفالین خیلى سریع خشک شوند دراین صورت دچارشکستگى ویا تاب برداشتن مى شوند .

به همین منظور قطعات ساخته شده در محل هایى که جریان هوا  در آن جارى  نباشد نگهدارى


دانلود با لینک مستقیم


دانلود تحقیق تاریخچه سفال و سرامیک 39 ص

تحقیق در مورد سفال و کاشی 34 ص

اختصاصی از فایلکو تحقیق در مورد سفال و کاشی 34 ص دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 34

 

سفال و کاشی

در شش هزار سال پیش ازمیلاد اولین نشانه پیدایش کوره پخت، درصنعت سفال دیده می شود و در سه هزار و پانصد سال پیش از میلاد چرخ سفالگری ساده ای که با دست حرکت می کرد ساخته شد. پیدایش چرخ سفالگری تحوّل بزرگی را در ین صنعت بوجود آورد.الف) سفالگـری پـیش از اسلام در شش هزار سال پیش ازمیلاد اولین نشانه پیدایش کوره پخت، درصنعت سفال دیده می شود و در سه هزار و پانصد سال پیش از میلاد چرخ سفالگری ساده ای که با دست حرکت می کرد ساخته شد. پیدایش چرخ سفالگری تحوّل بزرگی را در ین صنعت بوجود آورد. از آغاز نیمه سده گـذشته باستان شناسان تعـداد زیادی ظروف سفالی و اشیاء دیگـر در منطقه ای از مشرق ایران تا عراق و از قـفـقاز با دره سند را از زیر خاک بـیـرون آوردند. سفالهـای پـیش از تاریخ که در این مـنطقه وسیع یافت شده در شیوه و سبک ساختـن تـقـریـبا با مخـتصر تـغـیـیر یکـنواخت و در سطح فـنی بطرز اعـجاب انگـیزی پـیـشرفـته است. نخستین نمونه های آن از شوش در ایلام که اولین سکونت گـاه ایرانیان در پای فلات ایران بود بـدست آمد. سـفالهـای شوش نه تـنهـا مربوط به خود شوش است بلکه سفالینه هـایی که از تـپه موسیان در ۱۶۰ کیلومتری شوش و از سومر و تـل حلف در عراق و از شمال غربی هـندوستان و بلوچستان، یا از فلات ایران در تـپه گـیان و تـپه حصار و تورنگ تـپه و سیلک، یا در قسمت شرق تا آنائـو که امروز در تـرکستان روسیه است جزو طبقه سفالهای شوش نامیده می شود. سفالهـایی که بـنام شوش اول معـروف است مـتعـلق به زمانی است که از ۳۵۰۰ تا در حدود ۲۵۰۰ پـیش از میلاد مسیح می باشد. در اینجا باید متـذکـر شد که مردمانی با تـمدن نوسنگـی نیز در ایالت کانسوی چـین پـیدا شدند و ظروف سفالی آنهـا ویـژگـیهـایی هـمانـند ظروف سفالی شوش از لحاظ روش و فن تولید دارد. ▪ سفال نقاشی شده سیالک کهـنـترین ظرفی که در ایران یافت شده است، ظرف سیاه دود آلودیست که هـمانـند قـدیمی تـرین ظروف سفالی است کهن در جاهـای دیگـر پـیـدا شده است. نخـستیـن ظرفـهـای سفالی که با روش کربن ۱۴ تاریخ آن بـدست آمده و متعـلق به هـزارهً چـهـارم پـیش از میـلاد مسیح است در بـین النهـرین یافت شده است. کهـنـتـرین سفالی که در ایران یافت شده مـتعـلق به هـمان دوره است. این ظرف دست ساز نسبتـاً ابتدایی به دنـبال خود ظرفی سرخ با لکـه های سـیـاه نـاشی از پـخـت ناقـص داشـت. پـیـشرفت فـنی در حرفه کوزه گری سبب بوجود آمدن سبک جـدیـدی شد، این سبک با تـغـیـیرات و وقـفـه هایی که داشت بـیش از ۲۰۰۰ سال در بعـضی از مناطق فلات ایران دوام کرد. ▪ معـروفـتـرین پـیـشرفـتهای فـنی در رشته سفالینه سازی از این قـرار است ۱) بـدنه ای از خاک رس ظریف که بدون تـردید آبـدیـده شده است. این ظرف در کوره پـخـته می شد و رنگ آن لیموئی، کرم، زرد، صورتی یا گـاهـی اوقات سرخ تـیـره بود. تـیـغـه های کـرم یا لیمویی رنگ که پـیـدا شده است نشان می دهـد که پـخـت آن در اتـمسفـر احـیا کـنـنده ای انجام شده است. ۲) تمام ظروف دارای ضخامت یکـنواخت است، آنهـایی که بـلنـدیـشان بـیش از ۱۰ سانـتـیمتر بود ۰.۳ سانـتیمتر ضخامت داشتـند و بزرگـترین آنها که پـیـدا شده است ۳۰ سانتی متر ارتـفاع و ۰.۹۵ سانتی متر ضخامت داشت. ۳) گـردی کامل و بعـضی عـلاماتی که در موقع چرخ دادن آن بـدست آمده نشان می دهـد که لااقـل در آنروز چرخ کوزه گـری با سرعـت کم که پـیـش درآمد چرخـهـای فعـلی کوزه گـری است به کار برده می شده است. ۴) تمام ظروف پـیدا شده در دوغ آب خاک رس بـسـیار نـرمی فـرو برده شده بود که سطح آنهـا را اینـقـدر صاف کرده است. ۵) یک ماده رنگی که از گـرد اسید آهـن آبـدار و اکسید منگـنـز ساخته شده بود درآمیخـتهً فوق به کـار بـرده می شد. در پـخـت دوم این رنگـهـا سیاه و قهـوه ای سیر می شد. ۶) پـیش از پـایان هـزاره چـهـارم قـبـل از میـلاد چرخ کـندر و کوزه گـری بصورت چرخ تـند امروزی درآمد. لااقـل این موضوع در مورد سفالهـایی که سیلک در مرکـز ایران تـپـه حصار در شمال شرقی ایران پـیدا شده است، صدق می کـند. ۷) تـقـریـباً در هـمان زمان نوعـی از کوره در ایران بوجود آمد که آتـشخـانه آن در زیر محـل سفالهـا بود و یک در آجری آنهـا را از هـم جـدا می کرد، کوره ها باید از این نوع باشـند. تا نظارت و بـررسی اتـمسفـر لازم برای تولید رنگـهـای کرم و نخودی عـملی باشد. این نوع کوره هـا هـنوز در سراسر کـشور از طرف کوزه گـران و آجرپـزان به کار برده می شود و هـنوز هـم رنگ نخودی را برای آجر


دانلود با لینک مستقیم


تحقیق در مورد سفال و کاشی 34 ص

دانلود تحقیق کامل درمورد سفال و سرامیک

اختصاصی از فایلکو دانلود تحقیق کامل درمورد سفال و سرامیک دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

دانلود تحقیق کامل درمورد سفال و سرامیک


دانلود تحقیق کامل درمورد سفال و سرامیک

لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*
فرمت فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)
تعداد صفحه: 21

 

سفال و سرامیک

تاریخ گذاری ظروف بی لعاب اوایل اسلام بعلت ادامه سنت سفالگری ساسانی ، بسیار مشکل است و بدین سبب متخصصان این نوع سفالینه را عرب ساسانی نامیده اند. 

زمانی که بشر به استفاده از ظروف سفالین پرداخت، دست ساخته هایش بسیار ابتدائی و عاری از هر گونه تزئین یا پوشش لعاب بود، ولی بتدریج که ذوق و سلیقه و حسن زیبائی شناسی قوت گرفت ظروف سفالین به نقوش گوناگون و سپس به پوشش لعاب آرایش داده شد.

کاوشهای باستانشناسی در محوطه های باستانی ایران موید آن است که تسلسل و تکامل ساخت ظروف بی لعاب در قرون متمادی حفظ گردیده و هنرمندان سفالگر با پیشرفت هنر سفلگری همزمان و در کنار ظروف سفالین لعابدار در ظروف بی لعابدار در ظروف بی لعاب نیز مبتکر بوده و این شیوه و سنت را تا به امروز حفظکرده اند. وفور ظروف بی لعاب به نسبت انواع دیگر سفالینه بعلت کاربرد این نوع سفالینه در زندگی توده مردم بوده است.

تاریخ گذاری ظروف بی لعاب اوایل اسلام بعلت ادامه سنت سفالگری ساسانی ، بسیار مشکل است و بدین سبب متخصصان این نوع سفالینه را عرب ساسانی نامیده اند.

پس از سقوط امپراتوری ساسانیان ( سال ۶۲۲ میلادی ) و گرایش ایرانیان بدین مبین اسلام قسمتهائی از این سرزمین تا مدتها تحت تاثیر شیوه های هنری گذشته قرار داشته است که از آنجمله ناحیه دریای خزر می باشد. در این منطقه روش و سنت هنر ساسانی بویژه در زمینه فلز کاری و سفالگری ادامه یافته و ظروف سفالین بشیوه متقدم ساخته می شده است. حفریات باستانشناسی در ناحیه دریای خزر که محوطه های باستانی بیشماری را در بر میگیرد . کشف ظروف سفالین اواخر ساسانی و اوایل اسلامی و قابل مقایسه بودن آنها این نظریه را اثبات می نماید.

پژوهشهای باستانشناسی سالهای اخیر در مراکز تمدنهای اسلامی ایران چون : نیشابور ، ری، جرجان، سیراف، استخر، تخت سلیمان، سلطانیه، فسا، غبیرا و شوش که در ادوار اسلامی از آبادانی و ثروت برخوردار بوده اند شناخت باستانشناسان را در تکامل سفالینه بی لعاب تا حدی آسانتر کرده است. سفالینه بی لعاب اسلامی بسیار متنوع و از جهات مختلف مانند خمیر، شکل و تزئین قابل بررسی است.

  • خمیر:

گل خمیر که در ساخت ظروف سفالین بی لعاب بکار برده شده برنگهای نخودی، قرمز و خاکستری است، که بصورت نرم و سخت ساخته شده است.

  • شکل:

سفالگران اسلامی در ساخت ظروف بی لعاب از شکلهای گوناگون استفاده نموده و ساخت بعضی از ظروف مانند کوزه در ادوار مختلف بیک شکل ادامه داشته است، بطوریکه شناخت و تاریخ گذاری این نوع ظروف تا حدودی مشکل شده است.

مهمترین گروه سفالینه بی لعاب را خمره، کوزه و آبخوری تشکیل می دهد که عموما با خمیر قرمز یا نخودی ساخته می شده و در اغلب کاوشهای باستانشناسی محوطه های اسلامی، به وفور یافت شده است.

▪ اشکال ظروف شامل:

خمره، کوزه، آبخوری، کاسه، پیاله، بشقاب، گلدان، قمقمه و دیگر انواع ظروف سفالین مورد نیاز روز مره زندگی بوده که هر یک با ویژگیهای مشخص از نظر بدنه، دسته، پایه و لبه ساخته می شدند.

  • نقش تزئین:

زیبائی خاصی که نقوش متفاوت و تزئینات گوناگون به سفالینه بی لعاب می بخشد مهارت و استادی سفالگران ادوار مختلف اسلامی را کاملا روشن می سازد

نقوش تزئینی سفالینه بی لعاب از نظر تکنیک به چند دسته تقسیم می شود:

الف ) نقش کنده

تکنیک نقش کنده در سفالگری ایران سابقه طولانی داشته و از ابتدای سفالگری از نقش کنده برای تزئین سفالینه استفاده می شده است. تداوم این تکنیک که تا امروز نیز استمرار یافته در اغلب مراکز سفالگری با شیوه های تقریبا یکسان حفظ شده است.

نقش کنده روی سفالینه بی لعاب متنوع و شامل. نقوش هندسی، موجی، زیگزاکی، نقطه چین، خطوط موازی و عمودی و نقوش گیاهی بوده که اغلب روی بدنه و گردن ظروف را آرایش داده است. بنابر این نقش کنده از متداولترین تزئینات کارگاههای سفالگری بوده که از اوایل دوره اسلامی تا قرن سیزدهم بدون وقفه ادامه داشته است.

ب) نقش افزوده

نوع دیگر آرایش سفالینه بی لعاب نقش افزوده است. با این ترتیب که پس از ساخت سفالینه تزئین را که بصورت نقشی جداگانه ساخته شده به بدنه ظرف متصل می ساختند نقوش اغلب بصورت طرحهای هندسی، گیاهی و در بعضی موارد طرحهائی از انسان و حیوان بوده که بصورت قطعات خمیر کوچک به ظورف سفالین الصاق می شده است از این نوع تزئین معمولا جهت آرایش قسمت فوقانی بدنه استفاده می شده است.

نقش افزوده با توجه به ذوق و سلیقه هنرمندان سفالگر در اغلب مراکز سفالگری متداول بوده بخصوص در قرون ۳ الی ۷ هجری این روش بسیار متداول و رایج بوده است.

ج) نقش قالب زده

زیباترین تزئین سفالینه بی لعاب نقش قالب زده است. نقوش و طرحهای قالب زده که از قالبی با نقشی منفی بدست می آید زیبائی خاصی را دارا می باشد. همانطور که در تکنیک سفالگری بحث خواهد شد، قالب منفی اصلی از جنس سفالینه سخت یا سنگ ساخته شده و نقوش مورد نظر هنرمند بروی آن کنده یا حک می شود، سپس ظروف سفالین آماده شده داخل آن قرار گرفته و نقش قالب بر روی آن بطور معکوس نقش می بندد.

نقوش قالب زده متنوع و عموما شامل نقش هندسی، نقش انسان، حیوان، گیاه و در بعضی موارد توام با نوشته کوفی و ثلث است. این نقوش غالبا از صحنه های نوازندگی و رقص یا حیوانات دونده در تزئینی چون، سرو، شاخ و برگ و گلهای اسلیمی می باشد.

از کاوشهای باستانشناسی درنیشابور، ری، جرجان، علاوه بر کشف ظورف سفالین با نقش قالب زده قالب یا نگاتیو آن نیز بدست آمده است.

طرحهای شماره ۴-۲- نمونه های جالبی از اینگونه قالبهای نیشابور را نشان می دهد.

تزئین قالب زده از اوایل اسلام تا دوره ایلخانی مرسوم بوده ولی اوج ترقی آن به دوره سلجوقی س( قرن ۵و۶ هجری) متعلق است و شهرهای نیشابور و ری را میتوان مراکز اصلی ساخت آن دانست.

علاوه بر نقوش ذکر شده، گروه اندکی از سفالینه های بی لعاب دارای تزئین رنگین می باشد و بنظر می رسد که ساخت این نوع سفالینه در اوایل اسلام معمول بوه و بتدریج منسوج شده است. نمونه جالبی از این نوع تزئین کوزه کوچکی است در موزه ایران باستان ( طرح شماره ۵ – ج) که از کاوشهای شوش بدست آمده است. روی بدنه کوزه نقوش هندسی ( لوزیهای بهم پیوسته )، طرح گردیده و داخل آنها با رنگهای قرمز، زرد، و قهوه ای تیره نقاشی شده است. همچنین از این گروه نمونه های معدودی نیز در نیشابور کشف شده است.

گر چه از سفالینه های نقاشی شده نمونه های زیادی در دست نیست ولی احتمالا ساخت این قبیل سفالینه ها برای مدت کوتاهی متداول بوده اما مراکز تولید آن هنوز نام معلوم است .

لازم به یاد آوری است که علاوه بر طرحهای یاد شده که غالبا از موتیف ها و سنتهای هنری پیش از اسلام الهام گرفته ذوق سفالگران محلی نیز در آرایش سفالینه اثر بخش بوده است.

  • سفال با پوشش گلی

در اوایل اسلام، همزمان با آغاز نهضتها و جنبشهای ایرانی و تاسیس سلسله هائی مستقل مانند طاهریان و سامانیان اغلب هنرها بخصوص سفالگری رونق تازه ای یافت، و در قرون سوم و چهارم هجری از جهت تکنیک و تزئین تحول چشمگیری در هنر سفالگری بوجود آمد، استفاده از پوشش گلی یاSLTPکه بعنوان تزئین بکار میر فت از همین زمان آغاز می شود پوشش گلی در رنگهای مختلف بکار برده می شد ولی غالبا برنگ سفید یا شیری بوده است.

این گروه سفالینه بیشتر در شمال شرقی ایران در مراکز سفالسازی چون نیشابور، سمرقند، جرجان و لشگری بازار معمول بوده و در مناطق دیگر کمتر دیده شده است. بدین جهت سفالینه با پوشش گلی در گذشته بنام ظروف شمال شرقی ایران معروف بوده است.

سفالینه با پوش گلی از نظر تزئین به گروههای زیر تقسیم بندی می شود:

  • سفالینه با نقوش سیاه بر روی زمینه سفید

این دسته از ظروف که مهمترین مرکز ساخت آن را می توان نیشابور دانست با پوشش گلی پوشانده شده و سپس با نقوش سیاه رنگ یا قهوه ای تیره آرایش و با لعاب سرب بر روی آنها، تزئین کامل شده است. تزئین این نوع سفالینه که شامل نقطه چینهای مرتب، پرندگان، گلها مسبک ومهمتر از همه نوشته بخط کوفی تزئینی است، عموما لبه و بدنه داخلی ظرف را فرا گرفته و در بعضی از نمونه ها نقش مرغ مسبک در کف آرایش شده است. یکی از ویژگیهای این سبک عدم تراکم نقش و ایجاد فضای خالی در تزئین زمینه می باشد. نوشته ها شامل دعای خیر، روایات، ضرب المثل و احادیث منسوب بحضرت محمد ( ص) و حضرت علی ( ع ) و بزرگان اهل ادب بوده که سفالگر بر روی سفالینه بعنوان تزئین بکار برده است.

شکل ظروف ساخته شده عموما کاسه، بشقاب و قدح با لبه صاف و گاه برگشته بدنه کشیده و محدب و کف حلقه ای است.

از کاوشهای هئیت اعزامی موزه متروپولین نیویورک و نیز مرکز باستانشناسی ایران در شهر قدیم نیشابور نمونه های منحصر بفردی از ظروف با نوشته کوفی بدست آمده است که بنام ظروف کتیبه ای معروفند.

  • سفالینه با نقوش رنگارنگ بر روی زمینه سفید

این نوع سفالینه که بنامهای ظروف روستائی، ظروف ساری و نیز رنگارنگ معروف شده زیبائی خاصی را داراسترنگهائی چون ارغوانی تیره، سیاه، قهوه ای تیره، زرد و اخرائی بصورت ورقه ای نازک بر روی زمینه مات و پوشش گلی SLTP آنراتزئین می کند.نقوش متنوع و غالبا شامل حیوان، پرنده، بخصوص کبوترهای مسبک، دایره های توپر و گلهای مسبک می باشد که گاه توام با نوشته کوفی تزئینی است که معمولا بدنه داخلی و کف ظرف را در بر می گیرد. شکل ظروف اغلب بصورت کاسه، بشقاب، پیاله با لبه برگشته، بدنه محدب و کف حلقه ای است.

گرچه ظروف رنگارنگ بنام ساری معروف گردیده و محققان نیز مرکز ساخت آنراساری می دانند ولی باکاوشهای انجام شده در نیشابور و جرجان وکشف کوره های متعدد سفالگریو نمونه های یافت شده در مناطق مذکور این احتمال در ذهن پژوهشگران متبادر می شود که مرکز اصلی ساخت آن جرجان بوده و از آنجا به دیگر نقاط حاشیه مازندران از جمله ساری صادر شده است. پرفسور میکامی استاد دانشگاه توکیو، معتقد است که ظروف رنگارنگ از ابداعات وابتکارات سفالگران ایرانی است و از ایران به نقاط دیگر نفوذ کرده است. ساخت این ظروف به قرون سوم و چهارم پنجم هجری باز می گردد.

  • سفالینه با تزئین تقلید زرین فام:

گروه دیگری از این سفالینه ها بنام ظروف تقلیدی از زرین فام معروف شده است. این نوع سفالینه پس از آنکه با پوشش گلی پوشانیده می شد. با لعابی رنگین که با اکسید فلزات مختلف ترکیب یافته پوشش می گردید و در نتیجه پس از پخت، ظرف دارای درخشندگی خاصی می شده است. این درخشندگی تقریبا شبیه درخشندگی ظروف زرین فام یا طلائی می باشد.

شکل این ظروف عموما کاسه و نقوش آنها گلهای تزئینی و گاهی توام با نوشته کوفی است. تاریخ ساخت این ظروف نیز به قرون سوم و چهارم هجری تعلق داشته و نیشابور را می توان یکی از مراکز ساخت آن دانست .

دسته دیگری از سفالینه گری با پوشش گلی، می توان گروهی را دانست که سفالگر پس از پوشش گلی و تزئین آن با نقوش سیاه رنگ و تزئینی دیگری که عموما زرد بوده بشکل لکه قسمتهای مختلف ظروف را آرایش می کرده است. شکل این ظروف کاسه، بشقاب، با لبه و کف حلقه ای و تاریخ ساخت آن متعلق به قرون سوم و چهارم هجری است.

بطور کلی سفالینه با پوشش گلی، گروه نقوش سیاه بر روی زمینه سفید و همچنین ظروف تقلیدی زرین فام به مراکز سفالسازی شرق ایران عموما نیشابور و سمرقند تعلق داشته ولی سفالینه با نقوش رنگارنگ با حتمال زیاد در مراکز سفالسازی حاشیه خزر معمول بوده و مرکز اصلی ساخت آن جرجان بوده است.

تحقیقی که اخیرا از انواع سفالینه های مختلف اسلامی خانم هلن فیلون از مجموعه موزه بناکی بعمل آمده ، مطالب سودمندی در توسعه و گسترش انواع ظروف سفالین اوایل اسلام نوع پوشش گلی بدست می دهد.

  • سفالینه با لعاب پاشیده:

در قرن دوم هجری، همزمان با حکومت عباسیان ارتباط ایران با کشور چین گسترش یافته بسیاری از دست ساخته های هنری چین از راه دریا و خشکی به سرزمینهای اسلامی چون ایران و عراق و مصر صادر گردید. از طرف دیگر وجود هنرمندان چینی در دربار عباسیان باعث شد تا ذوق تلطیف یافته هنرمندان اسلامی و چینی در این زمینه نزدیکتر شده و در صنایع گوناگون بویژه سفالگری در سرزمینهای اسلامی نو آوریهایی پدید اید.

در این زمان که مصادف با دوره تاریخی تانک در کشور چین است. ساخت نوعی سفالینه که همان شیوه تزئین با لعاب پاشیده است در چین متداول بوده و در اثر توسعه تجارت به کشورهای اسلامی صادر می شده است. در کاوشهای باستانشناسی شهرهای معروف اسلامی چون ری، شوش، سیراف، جرجان و نیشابور سفالینه های صادراتی ساخت چین بدست آمده است.

ظروف با تزئین لعاب پاشیده ایران به دو نوع تقسیم می شود:

۱) با لعاب پاشیده

۲) سفالینه با لعاب پاشیده و نقش کنده

سفالینه های از نوع اول، با لعاب گلی پوشش و سپس با لعاب سرب و رنگهائی که از ترکیب اکسید فلزات تهیه می گیردیده بصورت لکه یا گاهی بصورت نقطه چین روی ظروف را می پوشانده است. رنگهای پاشیده در ظروف ساخت چین، اغلب از سه رنگ، سبز، آبی، و زرد کهربائی استفاده می شده ولی در ظروف پاشیده ساخت ایران علاوه بر این سه رنگ، رنگ ارغوانی نیز بکار رفته است.

سفالینه های نوع دوم، از ابداعات سفالگران ایرانی بوده که توانستند بعد از گذشت زمانی کوتاه از تقلید نوع اول به ساخت نوع دوم که تزئینی است با لعاب پاشیده و نقش کنده دست یابند. دراین نوع تزئین نقوش کنده، قبل از لعاب اصلی سطح ظرف را آرایش داده و سپس با لعاب اصلی پوشش شده است. نقوش کنده عموما شامل نقوش گیاهی، اسلیمی، خطوط پراکنده وبندرت نقش پرندگان می باشد. خمیر سفالینه با لعاب پاشیده اغلب بر نگ نخودی و قرمز بود وشکل ظروف با کف حلقه ای، بدنه محدب و یا کشیده است.

این فقط قسمتی از متن مقاله است . جهت دریافت کل متن مقاله ، لطفا آن را خریداری نمایید


دانلود با لینک مستقیم


دانلود تحقیق کامل درمورد سفال و سرامیک