فرمت فایل : WORD (قابل ویرایش)
تعداد صفحات:107
فهرست مطالب:
عنوان صفحه
چکیده
مقدمه
فصل اول:
شعبة بن حجاج بن الورد العتکی الازدی(ابوبسطام)
فصل دوم:
2- 1- ابوالحسن نضربن شمیل مازنی
2- 2- ابوبکر الحسین بن علی عیاش الباجدائی
2-3- محمد بن مُستنیر (قُطرب)
2- 4- ابوعمرو اسحاق بن مرار الشیبانی
2- 5- ابی زکریا یحیی بن زیاد بن عبدالله دیلمی (فراء)
2-6- ابوعبیده مَعمّر بن مثنی
2- 7- ابوسعید عبدالملک بن قریب الباهلی (اصمعی)
2- 8- ابوزید سعید بن اوس بن ثابت خزرجی انصاری
2- 9- ابوعدنان عبدالرحمن بن الاعلی
2- 10- ابوعلی بن محبوب السّراد (زرّاد)
2- 11- ابوعبید قاسم بن سلام هروی
2- 12- محمدبن زیاد (ابن اعرابی)
2- 13- علی بن مغیره بن اثرم
2- 14- عمرو بن ابی عمرو الشیبانی
2- 15- ابی مروان عبدالملک بن حبیب بن سلیمان السلمی
2-16- ابی عبدالله اصبغ بن الفرج بن سعید
2-17- ابوجعفر محمد بن حبیب البغدادی النحوی
2- 18- احمد بن عمران بن سلامة (اخفش)
2-19- ابوجعفر محمد بن عبدالله قادم
2- 20- شَمُر بن حمدویه الهروی
2- 21- محمد بن سحنون
2-22 - ابومحمد عبدالله بن مسلم (ابن قتیبه دینوری مروزی)
2- 23- ابواسحق ابراهیم بن اسحاق حربی
2- 24- ابوالعباس محمدبن یزید الازدی الثمالی (مبرد)
2- 25- سلمه بن عاصم الکوفی
2- 26- ابوالعباس احمد بن یحیی (ثعلب)
2- 27- محمدبن عبدالسلام الخُشنی
2- 28- محمدبن احمد بن ابراهیم (ابن کیسان)
2-29- ثابت بن عبدالعزیز
فصل سوم:
3- 1- قاسم بن ثابت السر قُسطی
3- 2- الامام ابی عبدالرحمن احمد بن شعیب النسایی
3-3- ابوموسی سلیمان بن محمدبن احمد الحامض
3- 4- ابومحمد سلمه بن عاصم الکوفی
3- 5- ابوبکر محمدبن الحسن (ابن درید)
3- 6- محمدبن عثمان الجعد
3- 7- ابوبکر محمدبن قاسم الانباری
3- 8- ابی الحسین عمر بن ابی عمر محمد بن یوسف الازدی القاضی
3-9 - ابوالحسن عمربن محمد بن القاضی المالکی(ابن درهم)
3- 10- امام ابی القاسم عبدالرحمن بن القاسم الزجاج
3- 11- القاسم بن اصبغ بن محمد بن یوسف
3-12- ابومحمد عبدالواحد المطرز الوراق البارودی (غلام ثعلب)
3- 13- ابومحمد عبدالله بن جعفر الفسوی(ابن درستویه)
3- 14- ابی احمد محمد بن ابراهیم بن سلیمان الاصفهانی (العسال)
3-15- ابوبکر احمد بن کامل
3-16- شیخ ابی علی اسماعیل بن القاسم اللغوی القالی
3-17- ابوالفتح محمد بن الحسین بن احمد الازدی الموصلی
3- 18- ابو منصور محمد بن احمد بن ازهر بن طلحه الازهری الهروی
3- 19- ابوالحسین محمد بن المظفر بن موسی البزّار
3- 20- ابی محمد القاسم بن محمد الدیمرتی الاصفهانی
3-21- ابوجعفر محمدبن علی معروف به شیخ صدوق
3- 22- ابوسلیمان حمدبن محمد ابراهیم الخطابی البستی الشافعی
3- 23- ابی بکر الحنبلی
3- 24 - احمد بن الحسن الکندی
3- 25- ابی محسل عبدالوهاب بن حریش الاعرابی
3- 26 – شیخ محمد نوری بن محمد بن علی النووی الجاوی الشافعی
فصل چهارم
4- 1- ابوعبید محمد بن عبدالرحمن الهروی الباشانی
4- 2- ابوالحسن علی بن عمر بن احمد بن مهدی الدار قُطنی
4- 3- ابوالقاسم اسماعیل بن الحسین بن علی البیهقی
4- 4- ابوبکر محمد بن الحسین بن فورک الانصاری الاصبهانی
4- 5- ابوالفتح سلیم بن ایوب الرازی الشافعی
4- 6- اسماعیل بن عبدالغافر
4-7- ابومنصور محمد بن عبدالجبار بن احمد بن محمدبن جعفر بن السمعانی التمیمی ـ
القاضی
4- 8- الحافظ عبدالواحد بن احمد بن القاسم الهروی الشهیر بالملیحی
4- 9- ابی محمد عبدالعزیز بن عبدالله بن ثعلبه السعدی
4- 10- ابو عبدالله محمد بن ابی نصر فتوح بن عبدالله الحمیدی المیورقی
فصل پنجم
5- 1- عبدالواحد بن اسماعیل بن احمد بن محمد ابوالمحاسن
5 – 2- ابوالفضل محمد بن طاهر علی المقدسی المعروف بابن قیسرانی الظاهری
5- 3- ابراهیم بن محمد بن ابراهیم النسوی
5- 4- ابی الحسن محمد بن احمد الاسفرائینی الصدفی
5-5- ابوالحسن عبدالغافر بن اسماعیل بن عبدالغافر الفارسی
5- 6- ابی الحسن محمد بن احمد بن محمد بن ابی خیثمه
5-7- ابوالفضل عیاض بن موسی بن عیاض الیحصبی السَّبتی المالکی
5- 8- ابوالقاسم جارالله محمود بن محمد الزمخشری
5- 9- نجم الدین ابی القاسم محمود بن الحسن بن الحسین النیسابوری
5-10- ابوالفتوح محمد بن محمد بن علی الطائی الهمدانی
5 -11- ابواسحق ابراهیم بن یوسف بن ابراهیم بن عبدالله بن بادیس بن القائد الحمزی
المعروف بابن قُرقول
5- 12- ابوالحسن سعید بن هبة ا.. بن الحسن الراوندی
5- 13- ابی المظفر عمر بن محمد بن احمد النسفی
5- 14- الامام ابی القاسم عبدالرحمن بن احمد السهیلی
5- 15- ابوموسی محمدبن عمر المدینی الاصفهانی
5- 16- ابی محمد عبدالحق بن عبدالرحمن بن عبدالله الازدی (ابن خراط)
5-17- ابی شجاع محمد بن علی بن الدهان البغدادی
5- 18- سید امام محمد بن ابی شجاع العلوی
5- 19- ابوالفرج عبدالرحمن بن علی (ابن جوزی)
فصل ششم
6- 1- مجد الدین ابوالسعادات المبارک بن محمد بن الجزری (ابن اثیر)
6- 1- الف- صفی الدین محمد بن ابوبکر الارموی
6- 1- ب- عمادالدین ابوالفداء اسماعیل بن محمد بردیس البعلی الحنبلی
6- 2- موفق الدین عبدالله بن احمد بن قدامه المقدسی
6- 3- موفق الدین عبداللطیف بن یوسف البغدادی
6- 4- محمد بن علی الغسانی المالقی (ابن عسکر)
6- 5- ابوعمرو عثمان بن عمرو (ابن الحاجب)
6- 6- ابی عبدالله محمد بن سلیمان المعافری
6- 7- محمد بن ابی بکر بن منصور الاصبحی الیمنی
6- 8- ابن عبدالله الطبری
6- 9- شیخ ابی بکر احمد بن الصائغ الحنبلی
6- 10- علی ابن یوسف بن علی التوقانی
6-11 - شرف الدین ابی القاسم هبة بن عبدالرحیم (ابن بارزی)
6-12- البلدی
6- 13- احمد بن فیومی
فصل هفتم
7- 1- محمد بن محمد بن خضر بن سمری الاسدی
7- 2- الحافظ شهاب الدین ابی الفضل احمد بن علی بن حجر العسقلانی
7- 3- نور الدین ابی الثناء محمود بن احمد بن محمد بن علی الفیومی
7-4- شیخ مفلح بن الحسین الصیمری
7- 5- جلال الدین سیوطی
7-6- عیسی بن محمد الصفوی
7- 7- الشعرانی (الشعراوی)
7- 8- علی بن حسام الدین المتقی الهندی القادری الشاذلی الجونبوری المدنی
7- 9- محمد طاهر بن علی الصدیقی (البَتّنی)
7- 10- ابی المحسن عبدالواحد بن اسماعیل شافعی
7- 11- شیخ ضیاء الدین احمد الکومشخانه
فصل هشتم
8- 1- ابن عمران
8- 2- فخرالدین محمد علی بن احمد بن طریح نجفی
8- 3- احمد بن محمد المرزوقی
8- 4- ابی محمد عبدالحق بن عبدالحکم بن عیسی التفتانی
فصل نهم
9- 1- محمد حسن شراب
9- 2- عادل عبدالرحمن البدری
9- 3- حسین حسینی البیرجندی
9-4- صلاح الدین حنفی
نتیجه گیری و پیشنهاد
ضمیمه
فهرست منابع و مأخذ فارسی
فهرست منابع و مأخذ لاتین
چکیده انگلیسی
چکیده :
کلام وسیله ی ارتباطی بین مردم می باشد پس اگر برای مخاطب قابل فهم باشد فصیح و اگر برای مخاطب قابل فهم نباشد غریب است پس غرابت کلام امری نسبی است . به دنبال گسترش علوم قرآنی ، علم حدیث هم که تالی و همراه قرآن بوده و هست گسترش پیدا نمود. از همان قرون اولیه اسلام کتاب های مختلفی در این زمینه نوشته شد و از نیمه دوم قرن دوم هجری غریب الحدیث نویسی آغاز گردید. در ابتدا لغتنامه های حدیث و قرآن به هم آمیخته بود ولی کم کم کتاب های غریب الحدیث از کتاب های مفردات قرآنی و غریب القرآن جدا شد. عنوان غریب الحدیث به یک مجموعه از آثاری اطلاق می گردد که به
واژه های نا آشنای حدیث در حوزه ی معنایی حدیث توجه نموده و به شرح و توضیح آنها
می پردازد و آنها را مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهد.
نویسنده ی حقیر کوشیده است که در حد توانایی خود در این رساله به چگونگی سیر تدوین غریب الحدیث ها در قرون مختلف بپردازد و در واقع این نوشته را می توان به عنوان مجموعه ای پیرامون کتاب شناسی دقیق در حوزه ی غریب الحدیث برای اهل فن معرفی نمود .
مقدمه
ن و القلم و ما یسطرون قسم به قلم و آنچه می‌نگارند.
زبان عربی به خاطر اصالت و قدمتی که از گذشته داشته است در اواخر عصر جاهلی پیشرفت نمود. با نزول قرآن به زبان عربی، جنبش علمی خصوصاً در میان مسلمانان بوجود آمد که ابتدا مربوط به فهم قرآن بود سپس گسترش پیدا نمود و در اندک مدتی همه‌ی دانش‌های معروف آن زمان را شامل شد.
ادراک و فهم واژههای غریب قرآن بیش از هر چیز به علوم قرآن و درک مفاهیم قرآنی مرتبط بود بنابراین تفسیر قرآن نخستین جنبش علمی بود که در اعراب مشاهده شد. از آنجا که سخنان پیامبر(ص) سرآمد فصحای عرب به شمار می‌رفت کلام پیامبر(ص) مورد استشهاد عالمان زبان و فنون ادبی بود.
در دانش کلام و مناظره بین فِرَق اسلامی فاصله حق و باطل و تمایز درست و نادرست سخن رسول اکرم(ص) بود در نتیجه هیچ علمی بدون حدیث به کمال مطلوب نمی‌رسید و از آنجایی که قسمتی از احادیث در تبیین و تفسیر آیات قرآن و ثواب قرائت آنها وارد شده جای تردید نیست که پیشینه‌ی حدیث نیز از آغاز نزول وحی است و پژوهشهای لغوی قرآن پژوهشگران را به سوی غریب الحدیث نیز کشانید.
تکامل کتابهای غریب الحدیث در سه دوره بوده است. الف- کتابة الحدیث ب- تدوین الحدیث ج- تصنیف الحدیث
غریب و غریب الحدیث:
غَرُبَ ، غُرْبَهً – غَرْبَهً ای بعیدة الطرح .
کلام غریب: « بعیدٌ من الفهم» در العین فراهیدی آمده: « الغریب: الغامض من الکلام» غریب کلمه ای است که معنای آن پوشیده و مخفی باشد اگرچه دارای فصاحت و بلاغت نیز
می باشد .
هرگاه معنا به گونه‌ای مستقیم به مخاطب انتقال نیابد نیازمند واسطه‌ای است که الفاظ و مفاهیم ناآشنا را به گونه‌ای متناسب با مقصود گوینده برای مخاطبان تفسیر کند اگر چه در شکلی دیگر و قالبی آشناتر به آنان منتقل نماید.
ابوسلیمان محمد الخطابی در شرح معنی غریب می‌فرماید:
« اَنَّ الغریبَ مِنَ الکلام اِنما هُوَ الغامِضُ البَعیدُ مِنَ الفهمِ کالغریب مِنَ الناسِ»
« کلام غریب کلام پوشیده و دور از ذهن می باشد مانند شخص غریب در میان مردم »
علل بوجود آمدن غریب الحدیث:
از نظر خطّابی علل بوجود آمدن غریب الحدیث به عنوان یک علم مستقل تفاوت مخاطبین در درک و فهم احادیث و اختلاف لهجه می‌باشد.
ابن اثیر علت را اینگونه بیان می‌کند که: «وقتی عرب با غیر عرب مختلط شد برای این که احادیث رسول خدا حفظ شود ضرورت نیاز به این فن احساس گردید و ناچار این فن به صورت یک ضرورت مهم در لغت عموماً و در غریب الحدیث خصوصاً بوجود آمد».
کتب غریب الحدیث مرجع مهمی برای یافتن مفاهیم احادیث به شمار می‌آیند. این کتابها به منظور حل واژههای ناآشنای به کار رفته و در احادیث تألیف شده‌اند و هدف از تألیف اینگونه کتابها ارائه معنای واژههای غریب در همان حوزه معنایی حدیث است و به سایر استعمالات واژه توجه نشده است تدوین غریب الحدیث‌ها متفاوت است برخی مانند کتب حدیث ترتیب مسندی دارند برخی مانند کتابهای لغت بر اساس ماده کلمه مرتب شده‌اند.
موضوع پایان نامه بررسی لغتنامه‌های حدیثی است که در اصل یک نوع فهرست نگاری و کتاب شناسی تاریخی در مورد کتب غریب الحدیث می‌باشد برای رسیدن به این هدف به گردآوری مجموعه کتب غریب الحدیث به ترتیب زمانی از نیمه دوم قرن دوم تاکنون پرداخته شده است که در این پژوهش سیر تدوین غریب الحدیث‌ها به صورت فهرست وار بیان شده است. این تحقیق با مقدمه آغاز گردیده و دارای نه فصل می‌باشد و فصلها به ترتیب سده‌های اولیه اسلام تا قرن معاصر می‌باشد. اگر چه این پژوهش به این شیوه به عنوان اولین کار با کاستیهای فراوان همراه است ولی تلاشی هر چند ناچیز برای پی بردن به مفاهیم صحیح احادیث می‌باشد.
در پایان لازم است از همکاری متولیان مراکز علمی و مقامات مسئول ذیل که با این نویسنده در این پژوهش همکاری نموده‌اند تشکر و قدردانی نمایم.
1. مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی(تهران)
2. کتابخانه آستان قدس رضوی(مشهد مقدس)
3. کتابخانه دانشکده علوم حدیث (شهر ری)
4. کتابخانه دانشکده علوم حدیث (قم)
پایان نامه پژوهش و بررسی در خصوص لغتنامه های حدیثی
