در این مقاله با معرّفی مفهوم جدید سر مایه بهداشتی واستفاده از الگوی گسترش یافته سولو و دادههای آماری 33 کشور در حال توسعه ،اثر مخارج بهداشتی بر رشد اقتصادی تحلیل میشود.نتایج نشان می دهد که علاوه بر سرمایه های فیزیکی و انسانی ، سرمایه بهداشتی- که با متغیر مخارج بهداشتی وارد الگو شده است- اثری مثبت و معنی دار بر رشد اقتصادی دارد.به علاوه ، آزمونهای همزمانی نشان می دهد که متغیر مخارج بهداشتی نیز از رشد اقتصادی تأثیر می پذیرد.
مقدّمه
مطالعات مختلفی وجود دارند که اثر عوامل مختلف را بر رشد اقتصادی شناسایی کردهاند که از مهمترین این عوامل میتوان به نیروی کار، سرمایهفیزیکی و سرمایه انسانی اشاره کرد. برخی از مطالعات جدید توانستهاند با معرفی مفهوم «سرمایه بهداشتی»، اثرات «بهداشت» بر رشد اقتصادی را وارد توابع رشد سازند. پایه نظری اغلب این مطالعات، از بررسیهایی ناشی میشود که نشان می دهند «بهداشت» می تواند اثرات مستقیم و غیر مستقیم مثبتی بر سطح بهرهوری نیروی کار داشته باشد.اهمّیت چنین مطاله ای از دو جنبه قابل بررسی است ؛از سویی گسترش و جداسازی هر چه بیشتر عوامل مؤثّر بر رشد اقتصادی میتواند از تحلیلهای نادرست در مورد سهم و نقش هر یک از عوامل مؤثّر بر رشد اقتصادی جلوگیری کند و پیشبینی میزان رشد اقتصادی را دقیقتر سازد و از سوی دیگر روشن شدن رابطه بین مخارج بهداشتی و رشد اقتصادی میتواند به نوعی در ترسیم سیاستهای کلان اقتصادی در بخش بهداشت جامعه برای نیل به رشد اقتصادی بیشتر مؤثّر باشد. بنابراین ساختار مقاله بدین ترتیب خواهد بود: ابتدا مفهوم سرمایه بهداشتی و ارتباط آن با مخارج بهداشتی بیان می شود،سپس مبانی نظری ارتباط بهداشت و رشد اقتصادی بیان می شود.در ادامه مروری بر مطالعات مرتبط خواهد آمد و سپس الگوی مورد استفاده،داده های آماری و نتایج تخمین ذکر می شود ودر انتها نتیجه گیری و پیشنهادات می آید.
1- مفهوم سرمایه بهداشتی و ارتباط آن با مخارج بهداشتی
بهداشت و خدمات بهداشتی را میتوان مانند هر کالای دیگر اقتصادی و به عنوان یک کالای با دوام در نظر گرفت. افراد همگی با ذخایری از بهداشت به دنیا میآیند که بعضیها کمتر و بعضیها بیشتر از آن برخوردارند. موجودی بهداشت مانند هر کالای با دوام دیگری در طول زمان استهلاک مییابد که این فرایند را گذر عمر مینامند. وقتی موجودی بهداشت به حد کافی کاهش یافت، کارائی فرد از دست میرود و سرانجام میمیرد که به این فرآیند استهلاک سرمایه بهداشتی میگویند. فلذا عمر طبیعی (با یا کمی اغماض؛ امید به زندگی در بدو تولد) نشاندهنده مدت زمانی است که این استهلاک به وقوع میپیوندد. . افزایش امید به زندگی در قرن اخیر نشاندهنده کاهش نرخ استهلاک موجودی بهداشتی در طول زمان است که به واسطه خدمات بهداشتی (نظیر؛ خدمات بهداشتی زیربنایی، واکسیناسیون در مقابل امراض و بیماریهای واگیردار و …) رخ داده است. نمودار سلامت مردم در طول زمان شکلی شبیه شکل 1 دارد که نشان دهنده افزایش در دوران طفولیت و کاهش تدریجی در سالهای پیری است.
موجودی بهداشت هر فرد نیز به این ترتیب تابعی از مخارج بهداشتی خواهد بود به گونهای که تابع آن را میتوان به صورت زیر نشان داد:
موجودی بهداشت
XG = کالاها و غذاهای مفید برای سلامتی
XB = کالاهای مضر برای سلامتی
شکل1- فرآیند زمانی موجودی بهداشت
M = مخارج بهداشتی
به این ترتیب میتوان استدلال کرد که مخارج بهداشتی ارتباط مستقیمی با موجودی بهداشت فرد و در نهایت سرمایه بهداشتی جامعه خواهد داشت که استفاده از مخارج بهداشتی به عنوان متغیّر نماینده سرمایه بهداشتی را در تخمینها توجیه پذیر میسازد.
2- مبانی نظری ارتباط بهداشت و رشد اقتصادی
2-1-اثرات بهداشت بر رشد اقتصادی
می توان گفت که مجرای اصلی تأثیرگذاری بهداشت بررشد اقتصادی به واسطه اثر بهداشت بر بهره وری نیروی کار است. معمولاً بهرهوری نهایی به عواملی نظیر ویژگیهای فرد (قابلیّتهای شناختی(ادراکی) ، سلامت، تلاش، زمان انجام کار و تواناییهای جسمی و روحی) عوامل تولید (موجودیهای؛ زمین، سرمایه، ماشینآلات، و تجهیزات و نهادههای واسطه) و فنّآوری مربوط میشود، به گونهای که میتوان رابطه تبعی بهرهوری را به صورت زیر نوشت:
رابطه(1) W=W (H,E,T,CC,A,K,F,…)
در این رابطه: W نشاندهنده بهرهوری نیروی کار، H سطح بهداشت، E میزان تلاش و کوشش، T زمان انجام کار، CC قابلیّتهای شناختی،A توانایی انجام کار، K موجودی سرمایه فیزیکی و F نهادههای واسطه است و به علاوه هر یک از این عوامل نیز ممکن است.
همانگونه که ملاحظه میشود،بهداشت به عنوان یکی از نهاده های تابع بهره وری تأثیر مستقیمی بر میزان بهره وری افراد و در نتیجه نیروی کار جامعه دارد و مطالعات تجربی و اقتصادی- اجتماعی متعدّدی این موضوع را تأیید می کنند .به علاوه، بهداشت به واسطه تأثیر بر سایر متغیرهای سمت راست رابطه(1)،بر بهره وری تأثیر می گذارد که می توان از آن با عنوان اثرات غیر مستقیم بهداشت بر بهره وری یاد کرد
.از مهمترین این متغیرها میتوان به قابلیتهای شناختی و تواناییهای پیش دبستانی اشاره کرد. مطالعات متعدّدی نشان دهنده تأثیر مثبت و معنیدار وضعیّت بهداشتی کودکان بر قابلیّتهای شناختی آنان و اثر مثبت قابلیّتهای شناختی بر نرخ دستمزدها در کشورهای در حال توسعه هستند.همچنین می توان به مطالعاتی اشاره کرد که نشان دهنده تأثیر مثبت بهداشت بر تواناییهای پیش دبستانی هستند .
امّا مجرای دیگری برای تآثیر بهداشت بر رشد اقتصادی وجود دارد؛ شواهد حاکی از آن است که بهداشت بهتر، در صورت ثبات سایر شرایط، احتمالاً به منزله آن خواهد بود که منابع کمتری در آینده صرف مخارج درمانی خواهند شد، بنابراین برخی منابع که میتوانستند صرف مخارج درمانی شوند، برای مقاصد دیگری قابل استفاده خواهند بود. البته شاید مقدار زیادی از این منابع صرف افزایش مصرف فعلی جامعه شوند، ولی احتمالاً مقداری نیز صرف افزایش سرمایه فیزیکی و انسانی خواهند شد که رشد اقتصادی بیشتر را به دنبال دارد.
البته باید توجّه داشت که اثرات پیش گفته، تنها به شکل افزایش کارایی نیروی کار موجود ظاهر نمی شود،بلکه افزایش شدید مشارکت فقیرترین افراد اجتماع در تولید، به واسطه برنامههای فقر زدایی و رفاه عمومی که برنامههای بهداشتی و درمانی یکی از مهمترین اجزا آن به شمار می رود نیز، از مهمترین نمودهای خارجی اثرات مذکور است.
2-2-اثرات رشد اقتصادی بر بهداشت
برای بحث نظری در مورد تأثیر رشد اقتصادی بر بهداشت، لازم است عوامل خرد تعیین کننده بهداشت را شناسایی نموده و سپس با در نظر گرفتن ارتباط این عوامل با سیاستهای کلان اقتصادی و بازارها، به تحلیل اثر رشداقتصادی بر بهداشت بپردازیم. می توان تابع تولید بهداشت را یکی از انواع توابع تولید خانواردانست و آنرا به صورت زیر نوشت:
رابطه (2)
در این رابطه؛ Hi نشاندهنده بهداشت iامین عضو خانوار، Ni مواد غذایی دریافتی iامین فرد خانوار، Ci مصرف iامین فرد خانوار، Cp مصرف خانوار از کالاهای عمومی، I تعداد افراد خانوار و Si میزان سواد iامین فرد خانوار را نشان میدهد. حرف کوچک m اغلب به مادر یا همسر خانواده مربوط میشود که تصمیمات اساسی مرتبط با سلامتی و بهداشت افراد خانوار را اتّخاذ کرده و در خانواده اجرا میکند. Ti نشاندهنده استفاده فرد iام از زمان، Ei نشاندهنده موجودی های فرد iام و بالاخره، M نیز موجودیهای کل خانوار را نشان میدهد. حال، سؤال اساسی آن است که اقتصاد کلان چگونه از طریق تأثیر بر دادههای تابع تولید بهداشت، سطح بهداشت افراد و جامعه را تحت تأثیر قرار میدهد؟ برای پاسخ به این سؤال باید گفت که قسمت اعظم این تأثیر از طریق انتخابهای افراد یا خانوار صورت میگیرد. برای مثال ممکن است مواد غذایی دریافتی فرد iام خانوار (NI) یا میزان استفاده او از زمان (TI) ، به واسطه تغییر در قیمتها و فرصتهای بازار، تغییر کند و این تغییر هم خود ناشی از تغییرات متغیّرهای کلان اقتصادی نظیر؛ نرخ ارز خارجی یا سیاستهای پولی باشد که در نهایت تصمیمم خانوار در مورد تولید بهداشت و سطح بهداشت افراد خانوار و جامعه را تحت تأثیر قرار می دهد.
وضعیّت کلّی اقتصاد، از جمله نرخهای رشد جاری و آتی آن، میتواند به واسطه تحت تأثیر قراردادن مقادیر واقعی و انتظاری متغیرهایی که جزء عوامل تعیین کننده بهداشت به شمار میروند، وضعیّت بهداشتی جامعه را تغییر دهد.در مجموع می توان پنج مجرای عمده برای تأثیر رشد اقتصادی بر بهداشت برشمرد:
1- اوّلین اثر رشد اقتصادی بر بهداشت، احتمالاً تأثیر آن بر بازدهی انتظاری سرمایهگذاریهای بهداشتی است. به این لحاظ میتوان گفت که، جدا شدن از شرایطی که در آن اقتصاد دچار کمبودهای فراوان است و حرکت به سمت رشد اقتصادی، احتمالاً منجر به افزایش بازدهیهای انتظاری سرمایهگذاری منابع در بهداشت و دیگر سرمایهگذاریهای انسانی خواهد شد، که طبعاً به واسطه ساز و کارهای ارائه شده در بخشهای پیشین، بهرهوری را افزایش میدهد.
2- دوّمین اثر مهم رشد پایدار در اقتصادهایی که دچار کمبودهای بسیار هستند، کاهش نرخ تنزیل است که منجر به ایجاد اطمینان بیشتر در مورد بازدهی همه سرمایهگذاریها و همچنین سرمایهگذاری در بهداشت خواهد شد. جنبه کلیدی این اثر، میزان درک سیاستگذاران از ویژگیهای رشد پایدار است، زیرا هر چه سیاستهای مرتبط با استراتژی رشد، شفافتر بوده و دوام بیشتری داشته باشند، این اثر بیشتر است.
3- سوّمین اثر مهم رشد اقتصادی بر بهداشت، از طریق افزایش درآمد جاری و متعاقباً تقاضا برای؛ بهداشت، مصرف کالاها و ایجاد ظرفیت جهت تأمین مالی خودکار سرمایهگذاری در بهداشت، صورت میگیرد. این اثر احتمالاً هزینه نهایی سرمایهگذاری در بهداشت را کاهش داده و سطح تعادلی سرمایهگذاری در بهداشت را افزایش خواهد داد.
4- چهارمین اثر مهمّ رشد اقتصادی بر بهداشت از طریق توسعه همزمان انواع مختلف بازارها رخ میدهد، از آنجا که توسعه بازار محصول احتمالاً منجر به افزایش بازده انتظاری سرمایهگذاری در بهداشت میشود، میتوان انتظار داشت که سطح تعادلی سرمایهگذاری در بهداشت افزایش یابد. گسترش بازار کار نیز میتواند به واسطه افزایش بازدهی انتظاری سرمایهگذاری فقرا دربهداشت،بسیار مهم باشد. گسترش و ادغام بازارهای اعتباری نیز می تواند هزینة دریافت اعتبار برای افراد ساکن در نواحی فقیرنشین کاهش دهد و در نتیجه میزان سرمایهگذاری در بهداشت توسط این افراد، افزایش یابد.
5- پنجمین اثر مهم رشد اقتصادی بر بهداشت، به واسطه افزایش تسلّط دولت بر منابع مرتبط با رشد اقتصادی است. میزان تأثیر رشد اقتصادی بر بهداشت، بستگی به میزان منابعی دارد که به بخش بهداشت تخصیص مییابد؛ هرچه منابع بیشتری به بخش بهداشت اختصاص داده شود و نحوه این تخصیص کاراتر باشد، احتمال تأثیر رشد اقتصادی بر بهداشت بیشتر خواهد بود.
3-پیشینه تحقیق
اغلب مطالعات کمّی انجام شده درباره ارتباط بین بهداشت و رشد اقتصادی در سطح کلان، بر مبنای الگوهای رشد برونزا انجام شده است. این قبیل مطالعات را میتوان به سه گروه تقسیم کرد:
مطالعات نشان دهنده اثر بلند مدت بهداشت بر رشد اقتصادی
مطالعات توصیفی
مطالعات بین کشوری و سری زمانی
از آنجا که آمار و اطلاعات کافی در مورد روند بلند مدت متغیّرهای آموزشی و بهداشتی در بسیاری از کشورها (به استثنای برخی کشورهای توسعه یافته) در دست نیست وبه علاوه روش مورد استفاده در این تحقیق،روش ترکیب داده های سری زمانی و مقطعی است،تنها به خلاصه برخی از مهمترین مطالعات بین کشوری و سری زمانی اشاره می شود.
جدول 1- مروری بر برخی مطالعات بین کشوری و سری زمانی انجام شده پیرامون ارتباط بهداشت و رشد اقتصادی
مطالعه کشور متغیّرهای نماینده وضعیت بهداشتی متغیّر اقتصادی مورد بررسی نتایج
کشورهای توسعه یافته
استرونکس و دیگران (1994) هلند انواع معلولیت درآمد تواناییهای جسمانی از طریق تحت تأثیر قراردادن موقعیت شغلی، اثر قابل ملاحظهای بر درآمد دارد.
ریورا و کورایز (1999) 24 کشور عضو OECD مخارج بهداشتی تولید ناخالص داخلی ارتباط امّاری قوی بین مخارج بهداشتی و رشد اقتصادی وجود دارد
فوکس و دیگران (1988) - میزان بیماریهای فراگیر
- نرخ مرگ و میر اشتغال خروج از بازار کار ارتباط تنگاتنگی با وضعیت بهداشتی افراد دارد
هندا و دیگران (1988) ژاپن بیماریهای مزمن بازنشستگی بیماریهای مزمن سهم قابل ملاحظهای در بازنشستگیهای پیش از موعد دارد.
حشمتی (2001) کشورهای OECD مخارج بهداشتی تولید ناخالص داخلی مخارج بهداشتی اثر مثبت و معنیداری بر رشد تولید ناخالص داخلی دارد و وجود مخارج بهداشتی اثر سرمایه انسانی را بر رشد اقتصادی بیمعنی میسازد.
مطالعه کشور متغیّرهای نماینده وضعیت بهداشتی متغیّر اقتصادی مورد بررسی نتایج
کشورهای در حال توسعه
بارو و سالا
(1995) کشورهای در حال توسعه امید به زندگی در بدو تولد تولید ناخالص داخلی، آموزش و سرمایهگذاری 3 سال افزایش در امید به زندگی، نرخ رشد سالانه را به میزان 4/1 درصد افزایش میدهد.
بلوم و کانینگ تخمینهایی بر اساس مطالعات متعدد انجام گرفته در مورد کشورهای در حال توسعه در کشورهایی که امید به زندگی 5 سال بالاتر است، نرخ رشد درآمد سرانه حقیقی 3/0 تا 5/0 درصد بیشتر است.
سازمان بهداشت کشورهای قاره امریکا کشورهای آمریکای لاتین و حوزه دریای کارائیب امید به زندگی تولید ناخالص داخلی هر یک سال افزایش در امید به زندگی منجر به 1 درصد افزایش تولید ناخالص داخلی در 15 سال آینده میشود.
برهمان (1990) بانک جهانی کشورهای در حال توسعه نیروی کار سالمتر منجر به انباشت سرمایه انسانی بیشتری در جامعه میشود.
کوئیبریا(2002) بانک توسعه آسیا آسیای شرقی مرگ و میر کودکان و نوزادان متغیّرهای جمعیّتی این تحقیق ارتباط بین مرگ و میر کودکان و نوزادان خانوارهای فقیر و سطح درآمد آنها و اثر آن بر جمعیّت خانوارهای فقیر در کشورهای شرق آسیا را آزمون میکند.
بلوم و ساچز
(1998) کشورهای جنوب صحرای افریقا متغیّرهای جمعیّتی نشان میدهد که فراگیر شدن بیماریهای مزمن و دارای دوره درمان طولانی، مانع رشد اقتصادی میشود.
مطالعه کشور متغیّرهای نماینده وضعیت بهداشتی متغیّر اقتصادی مورد بررسی نتایج
کشورهای در حال توسعه
گالوپ و دیگران(1998) نواحی استوایی رشد اقتصادی وضعیت خاص مناطق استوایی به گونهای است که دوره فعالیت جسمی روزانه و سالانه افراد راکاهش میدهد و هزینههای این پدیده، در وضعیت اقتصادی نواحی مذکور پدیدار میشود.
بهارگاوا(1997) تغذیه بهرهوری تغذیه بهتر در دوران کودکی، منجر به سلامتی بیشتر و در نتیجه افزایش بهرهوری خواهد شد.
داو و دیگران(1997) اندونزی تغذیه عرضه نیروی کار گروههای فقیر جامعه نسبت به گروههای ثروتمندتر، در عرضه نیروی کار کمتر مشارکت میکنند.
دویر و دیگران (1999) مرگ و میر بزرگسالان بازنشستگی پیش از موعد بهبود وضعیت بهداشتی جامعه، به واسطه کاهش مرگ و میر در میان افراد فعال اقتصادی و جلوگیری از بازنشستگیهای پیشاز موعد، بار تکفّل راکاهش میدهد.
شولتز و تانسل (1997) روزهای بیماری دستمزد نتایج نشان میدهد که تعداد روزهای بیماری افراد در سال، با سطح دستمزد آنها رابطه معکوس دارد.
اسپور (1983) بهداشت کودکان بهرهوری کودکانی که از وضعیت بهداشتی مناسبی برخوردار نیستند، در دوران بزرگسالی از توانایی فیزیکی و ظرفیت کاری کمتری برخوردار خواهند بود.
ادامه جدول 1
مطالعه کشور متغیّرهای نماینده وضعیت بهداشتی متغیّر اقتصادی مورد بررسی نتایج
کشورهای در حال توسعه
بهارگاوا و دیگران (2000) 92 کشور امید به زندگی تولید ناخالص داخلی یک درصد افزایش در امید به زندگی همراه با 05/0 درصد افزایش رشد اقتصادی در فقیرترین کشورها خواهد بود.
نولز و اوون (1995) 84 کشور امید به زندگی تولید ناخالص داخلی سرانه این مطالعه بر روی سه نمونه شامل؛ 84 کشور توسعه یافته و در حال توسعه، 62 کشور در حال توسعه و نیز 22 کشور با درآمد بالا، بر پایه الگوی MRW انجام شد و نتایج نشان میداد که بین رشد تولید ناخالص داخلی سرانه و سرمایه بهداشتی که با متغیّر امید به زندگی وارد الگو شده است، رابطه مثبت و معنیداری وجود دارد.
نولز و اوون (1997) 84 کشور امید به زندگی تولید ناخالص داخلی سرانه این مطالعه با همان نمونهها و متغیّرهای قبلی انجام شد، با این تفاوت که علاوه بر الگوی گسترش یافته MRW از الگوی رشد نیروی کار مؤثر نیز استفاده شد. همچنین، تخمینها با استفاده از روشهای خطی و غیر خطی انجام شد و محدودیتهای مختلف نیز بر الگو تحمیل شد، با این حال نتایج نشاندهنده تأیید مطالعه سال 1995 بود.
بررسی جدول فوق نشان میدهد که تنها در دو مطالعه(حشمتی و ریورا و کورایز)و تنها در مورد کشورهای توسعه یافته، مخارج بهداشتی به صورت مستقیم وارد الگو شده اند.با این حال تمامی مطالعات نشاندهنده تأثیر مثبت بهداشت بر؛رشد اقتصادی،بهره وری،سطح دستمزدها و... هستند.
4- الگوی نظری و الگوی مورد استفاده جهت تخمین
الگوی نظری مرجع این مطالعه، ابتدا توسّط سولو در 1956 ارائه شد و سپس توسّط منکیو، رومر و ویل در 1992 گسترش یافت و در برخی مطالعات اخیر نیز جزء سرمایه بهداشتی به آن اضافه شد. تابع تولید این الگو به صورت زیر است:
رابطه(3 )
که در این الگو؛ Y نشاندهنده محصول کل، K حجم سرمایه فیزیکی، E سطح سرمایه انسانی، H سطح سرمایه بهداشتی، A سطح فن آوری و L تعداد نیروی کار فعّال است. همچنین فرض میشود که نیروی کار و فنآوری به ترتیب دارای نرخ رشد n و g باشند. یعنی داریم:
رابطه (4)
این الگو فرض میکند که محصول تولید شده در اقتصاد مصرف و یا پسانداز شود. همچنین فرض میکند تمام پسانداز تبدیل به سرمایهگذاری میشود، به گونه ای که نسبت سرمایهگذاری با نسبت پسانداز برابر است (s). به علاوه نرخ استهلاک تمامی سرمایهها (اعم از فیزیکی انسانی و بهداشتی) با یکدیگر برابر و معادل میباشد. حال اگر هر یک از متغیّرها را بر سطح نیروی کار مؤثر (AL) تقسیم کنیم، خواهیم داشت:
رابطه (5)
به گونهای که:
حال اگر فرض کنیم که Sh, Se, Sk به ترتیب، نسبت سرمایهگذاری در سرمایههای؛ فیزیکی، انسانی و بهداشتی باشند، میتوان نرخ رشد هر یک از این سرمایهها را به این ترتیب بیان کرد:
رابطه (6 )
روابط (5) و (6) نشان میدهند که اقتصاد به وضعیت رشد تعادلی میل خواهد کرد .با فرض у*,h*, e*,k* به عنوان مقادیر متغیرهای مذکور در وضعیت رشد تعادلی و با محاسبه مقادیرh* e*,k* و جانشین کردن مقادیر آنها خواهیم داشت:
رابطه(7)
امّا، از آنجا که معمولاً آمار مهارتهای آموزشی به صورت سطوح کسب مهارتها می باشد و آمار نرخ سرمایهگذاری در آموزش به صورت دقیق وجود ندارد، لذا باید رابطه (7) را به گونهای بازنویسی نماییم که شامل سطح مهارتهای آموزشی بشود.در نهایت با استفاده از روابط پیش گفته و مقادیرمحاسبه شدهe*,k* h*, و برخی محاسبات خواهیم داشت:
رابطه (8)
این رابطه بیان میکند که لگاریتم درآمد به ازای هر واحد نیروی کار مؤثّر در وضعیّت رشد تعادلی تابعی از؛ نرخ سرمایهگذاری در سرمایه فیزیکی، نرخ سرمایهگذاری در بهداشت، نرخ رشد جمعیّت و سطح مهارتهای آموزشی خواهد بود.رابطه (8) به صورت ضمنی فرض میکند انحراف از وضعیّت رشد تعادلی، تصادفی است، ولی این فرض محلّ سؤال است و باید پیشبینیهای این رابطه برای رفتار خارج از وضعیّت رشد تعادلی نیز مورد آزمون قرار گیرد. برای این منظور میتوان از بسط سری تیلور استفاده کرد. اگر سیستم معادلات غیر خطی ارائه شده در رابطه (6) که تحولات اقتصاد را در همسایگی وضعیّت رشد تعادلی نشان میدهد، به صورت خطّی تقریب بزنیم میتوان فرآیند همگرایی را به صورت زیر نشان داد:
رابطه (9)
که در این رابطه ، نشان دهنده نرخ همگرایی است. حال اگر این معادله دیفرانسیل را حل کنیم، خواهیم داشت:
رابطه (10)
اگر را از هر دو طرف این رابطه کسر کنیم، خواهیم داشت:
رابطه (11)
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 35 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله بررسی اثر مخارج بهداشتی بر رشد اقتصادی