عکس از نمای کلی فایل: کلیک کنید
فرمت فایل اصلی: pptx
تعداد صفحات: 57
حجم فایل:4,890 کیلوبایت
اقلیم گرم و مرطوب
اقلیم ایران:
یکی از عوامل مهم زندگی انسان آب و هوا است. وضعیت هوا که تحت تأثیر عواملی مانند دما، رطوبت، فشار، ابرناکی، تابش و باد است درزندگی روزانه تأثیر دارد؛ ولی عاملی که مهم تر است حاکمیت یکی از این عوامل است که وضع هوا را مشخص می کند.
به طور کلی کشور ایران تحت تأثیر دو عامل قرار دارد :
عوامل محلی :
به عواملی گفته می شود که در کشور ایران موجود و خاص جغرافیایی این کشور است و از سالی به سال دیگر تغییر نمی کند.
مانند عرض جغرافیایی هر مکان، ضخامت جو در هر مکان، زاویه تابش خورشید و یا پوشش سطحی زمین.
1. مقدار تابش :
در هر مکان بستگی به عرض جغرافیایی و جهت ناهمواری ها دارد. هر چقدر از جنوب ایران به طرف شمال ایران مدنظر باشد، زاویه تابش کمتر و مایل تر، ولی مدت تابش بیشتر می شود.
موضوع مهم دیگر مربوط به مدت تابش است که در این رابطه می توان گفت:
مدت تابش در هر منطقه با عرض جغرافیایی منطقه رابطه مستقیم دارد. مثلاً در تابستان و اواخر بهار و یا اوایل فصل پائیز از نظر مدت زمان انرژی رسیده به سطح زمین ، بیشترین مقدار را می توانیم داشته باشیم.
2. جو زمین :
ترکیبات جو زمین ، بخار آب و ضخامت جو در جذب انرژی خورشید در اتمسفر و پراکندگی آن و انرژی برگشتی به شدت تأثیر دارد.
3. ناهمواری ها :
به دو صورت عمل می کنند:
الف) به صورت سد یا موانع، مانند رشته کوه البرز و زاگرس،
ب) با افزایش ارتفاع، باعث تغییرات در میزان دما و فشار می شوند.
افزایش ارتفاع می تواند باعث کاهش درجه حرارت دما در هر ۱۰۰۰ متر ۶ درجه سانتیگراد شود و علاوه بر آن کم شدن ضخامت جو، باعث کاهش فشار و یا ناهمواری ها باعث کانالیزه شدن هوا گردد.
اختلاف فشاری که معمولاً میان مناطق مرتفع و مناطق پست مجاور وجود دارد، باعث ایجاد بادهای باران محلی می شود و این باد با تغییر فشار در زمستان از بین می رود.
4. پوشش گیاهی :
مثلاً زمین های ماسه ای گرمای ویژه کمتری دارند و زودتر گرم می شوند و زود گرمای اضافی را به محیط پس می دهند و یا درختان و یا مناطق جنگلی شمال ایران به دلیل تبخیر و تعرق زیاد جنگل ها خنک تر از مناطق اطراف خود هستند، چون گرمای ویژه درخت زیاد است یعنی گرمای بیشتری جذب می کند و باعث تبخیر می شود و هوا را خنک تر می کند.
اقلیم گرم و مرطوب
خصوصیات آب و هوایی
مبانی معماری سنتی
مبانی معماری سنتی ایرانی عبارت از اصول و ارزش هایی است که گذشتگان این سرزمین در معماری بناهای آن زمان به کار می بردند که اولا ریشه در اعتقادات و باور های معنوی داشته، ثانیا بدون انقطاع تاریخی در اثر ممارست و نوگرایی ایرانیان در تماس باسایر تمدن ها برپایه جهان بینی اسلامی –ایرانی و در بستر فرهنگ و با پویایی و تکامل دائمی هدایتگر پدید آورندگان آثار برجسته معماری بوده و ثالثا می توان به عنوان اصولی ثابت از آنها به عنوان الگو برای معماری امروز ایران بهره برد. در معماری سنتی ایران معمار نهایت هنر خود را در این نمی دانست که اثری متباین با طبیعت بسازد. بلکه دراین می دانست که آسیبی به طبیعت نرساند، که وجه تشابه با اصول معماری پایدار می باشد.
اصول طراحی اقلیمی
طراحی اقلیمی،روشی است برای کاهش همه جانبه هزینه انرژی یک ساختمان. ساختمانهایی که بر طبق اصول طراحی اقلیمی ساخته شده اند، ضرورت گرمایش و سرمایش مکانیکی را به حداقل کاهش میدهند و در عوض از انرژی طبیعی موجود در اطراف ساختمان استفاده میکنند. در کنار این امور بهره گیری از الگوهای ارزشمند معماری سنتی ایرانی نیز بسیار حایز اهمیت و راهگشاست. موارد ذکر شده به عنوان عناصر ویا ترفند های اقلیمی خانه سنتی ایرانی تنها نمونه کوچکی از تهمیدات مورد استفاده توسط گذشتگان است.
خصوصیات بافت شهری وروستایی
1. بافت شهری به صورت نیمه متراکم
2. بافت روستایی نسبتا باز
3. فضاهای شهری نیمه محصور
4. گسترش شهرها وروستاهای ساحلی در امتدادکنار ساحل وجهت آن رو به دریا
5.گونه شناسی معماری نیمه درونگرا
استفاده از بافت متراکم و نیمه متراکم
جهت دفع رطوبت
کوچه ها و معابر به موازات نسیم ساحل
بافت نیمه متراکم
خصوصیات کلی فرم بنا
ساختمان ها به صورت حیاط مرکزی ونیمه درون گرا
حداکثر استفاده از سایه وکوران هوا
ارتفاع اتاق ها زیاد وپنجره ها بلند وکشیده
ایوان ها وسیع و مرتفع
عدم وجود زیر زمین در مناطق نزدیک به ساحل
طاق ها غالبا مسطح
وجود شوادان و شبستان در مناطق دور از ساحل
استفاده از بادگیرها
پلان و فرم بنا و نحوه قرارگیری
در این اقلیم پلان و فرم های بسته و متراکم مناسبترند فرم کالبدی ساختمان ها مشابه بناهای مناطق کویری و گاه مناطق معتدل و مرطوب است. جهت کاهش سطح بام مورد تابش از ساختمانهای چند طبقه با دیوارهای بلند و دست اندازهایی در بام استفاده می شود.ساختمان ها در بین 15درجه به سمت غرب و 15 درجه به سمت شرق عمدتا شمالی و جنوبی و رو به دریا مستقر می شوند تا به کمک کوران هوا رطوبت را کاهش دهند.
درونگرایی را یکی از خصوصیات اصلی فرهنگ و معماری ایرانی می شمارند. بنادر بوشهرو لنگه، به عنوان شهرهای مهم گرم و مرطوب ، درون گرایی را می توان در شکل گیری زندگی حول میانسرا به وضوح دید. اما نکته حائز اهمیت این است که معمار این شهرها در کنار رعایت سلسله مراتب درون گرایی، به جای پرداختن صرف به این مفهوم، به تلفیق هنرمندانه،زیبا و یگانه ای از درونگرایی و برونگرایی رسیده و مفهوم زندگی را در بعد دیگری نیز جست وجو کرده است.
مهمترین موضوعی که مردم این ناحیه با آن مواجه هستند، گرمای و رطوبت هواست که معمار توانسته با تغییرات خاصی که در تیپولوژی خانه ها بوجود آوردهاست اثرات آن را کم کند. اکثر بناها در نواحی با این نوع آب و هوادارای فرم های مکعبی و یوشکل می باشد . در بندر لنگه جهت قرارگیری ابنیه بیشتر بین جنوب شرقی- شمال غربی تا جنوب غربی- شمال شرقی با توجه به موقعیت آن نسبت به دریا و بهره گیری از باد مناسب دریا به خشکی و بالعکس متغیر است اما در بافت قدیم بندر بوشهر با توجه به اینکه این بندر بصورت شبه جزیره است ساختمان ها نسبت به در یا چرخیده اند تا بتوانند حداکثر باد ساحلی را جذب کنند. در جاهایی که ساختمان رو به غرب واقع شده معمار توانای بوشهری با استفاده از ایوان، شناشیر و پرده های کرکره های چوبی از نفوذ نور شدید خورشید به داخل فضا جلوگیری کرده است.
بررسی نمونه های موردی در اقلیم گرم ومرطوب
بافت تاریخی بندر بوشهر
بافت قدیم بوشهر، ساختار معماری ارزشمندی از دوره افشاریه در سواحل خلیج فارس، که به دلیل ویژگیهای منحصربه فرد آن در ساختار شهری ومعماری و همچنین استقرار کنسولگریهای اروپایی در دوره قاجار از نظر تاریخی ،معماری و شهرسازی بسیار ارزشمند است.
بوشهر قدیم شهری ساحلی و واجد ویژگی های فوق العاده معماری از قبیل: کوچه های باریک ، ساختمان های بلند ، بالکن های پیش آمده در گذرها، فرم های خوانا وروشن ، جهت گیری واحدهای مسکونی به طرف دریامی باشد.
ارتفاع هماهنگ بناها، تکرار بازشوهای مشابه و شناشیل های سبک چوبی در زمینه سفیدنماهای بندر، سیمای بی نظیر این شهر ایرانی را خلق کرده اند، سیمایی که با برونگرایی اقلیمی و درونگرایی فرهنگی و زیستی و در اثر تبادل فرهنگی بامللی که با آنها در ارتباط بوده حال و هوایی هندی – آفریقایی نیز یافته است. با اندکی پرسه در کوچه های باریک و بلند بافت قدیم بوشهر عناصربرجسته بدنه های شهری، نظیر شناشیل ها، ایوان ها، سایبان های کرکره ای، بازشوها، هلالی ها، معجر ها و رف های رنگی و...افسونگرایانه خود نمایی میکنند طراحی بدنه های شهری که در دیگر نقاط ایران به ندرت مشاهده می شود در بافت بوشهر به زیباترین و کاربردی ترین شکل خود در معماری همساز با اقلیم، فرهنگ و مذهب نمایان شده است.
بندر لنگه یکی از بنادر زیبای جنوب کشور است که از دوره قاجاریه نام آن در کتابها دیده میشود، و به جهت داشتن لنگرگاه مناسب جزو بنادر معتبرتجاری محسوب میشده است که از دیرباز با بحرین و سواحل عربستان داد و ستد داشته است و جمعیت آن را ده هزار تن تخمین زده اند که ایرانی وعرب و افریقایی بوده اند. بندر لنگه، یکی از شهرهای سنتی ایران محسوب میشود و سیمای شهری این منطقه با معماری ساده، از خانه های یک تا دوطبقه با نماهای گل اندود و بادگیرهای کوتاه تشکیل شده است. کوچه های آشفته و کم عرض بناها را بطور نامنظمی از یکدیگر جدا ساخته است، بافت قدیم مشرف به ساحل است و هر چه به سمت خشکی پیش میرویم، بافت گسترده تر و آزادتر میشود.
معماری بندر لنگه، تحت تأثیر شرایط اقلیم گرم و مرطوب دارای باز بودن و گستردگی پلان، عدم استفاده از زیرزمین، وجود فضاهای بسته، نیمه باز و باز، استفاده از مصالح بوم آورد مانندسنگ، ساروج و گچ، عدم استفاده از زیرزمین بعلت مرجانی بودن سنگهای زمین و همچنین بالا بودن آبهای زیرزمینی ، استفاده از رنگهای روشن درنماسازی، بهره گیری از ایوان، ایجاد سکو جهت جلوگیری از نفوذ رطوبت، وجود حیاط مرکزی بطوریکه کف حیاط پایین تر از کف خانه است و جهت-گیری ساختمان به صورتیست که حداقل تابش و حداکثر تهویه را داشته باشد.
1. رطوبت
رطوبت بالا از اصلیترین ویژگی اقلیمی این مناطق است، که یکی از مشکلات اساسی در برهم زدن منطقه آسایش میباشد، معمار خلاق بومی به خوبی توانسته این عامل را تا حد بالایی با تمهیداتی کنترل کند از قبیل تهویه مناسب از طریق تعبیه پنجره های دو طرف بنا بطوریکه پنجره ها در ارتفاع بدن انسان واقع شده باشد جهت استفاده از کوران بیشتر و جذب حداکثر بادهای ساحلی تا اعماق بنا، بادگیر با ایجاد مکش باد مطلوب را وارد فضای خانه میکند، جدایی بنا از زمین، قرار دادن فضاهای اصلی در طبقات بالا، استفاده از سنگ های متخلخل دریایی رطوبت راکنترل می کند.
تهویه دو طرفه
روابط انسان و محیط های مختلف از طریق انطباق حرارتی با آب و هوای محلی باعث شده مردم در مناطق مختلف با آب و هوای متفاوت سازگار شده باشند. در نواحی گرم و مرطوب کشورهای خارجی، تهویه طبیعی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. تهویه طبیعی از مهمترین عوامل برای ایجاد آسایش حرارتی میباشد در معماری سنتی اقلیم گرم و مرطوب ایران تهویه طبیعی از طریق ایجاد پنجره های دوطرفه، استفاده از بادگیر در مسیر بادهای منطقه صورت میگیرد.
2. تابش شدید نور خورشید
در این اقلیم تابش مستقیم خورشید باعث افزایش دمای هوا و مختل نمودن آسایش ساکنان شده و همچنین به دلیل خشکی زمین، انعکاس نور توسط زمین باعث بالا رفتن دمای منطقه میشود؛ از اقداماتی که معماری بومی جهت کاهش این مورد بکار گرفته بهره گیری از حیاط مرکزی با طول و عرض کم و ارتفاع بالا جداره جهت سایه اندازی در بیشتر طول روز، جهتگیری بناها پشت به خورشید، کوچه های باریک با ساختمان های بلند در کنار باسایه در تمام طول روز، کشیدگی پنجره ها بصورت عمودی، وجود کرکرههای چوبی، شناشیلها، ایوانها و آفتابگیرها بمنظور جلوگیری از نفوذ نورخورشید به داخل ساختمان ، استفاده از شیشه های رنگی با قاب چوبی و روشن ساختن نمای بنا بهره گرفته اند که تجزیه- تحلیل قرار می گیرد.
ایوان
عنصری شاخص و کارآمد در اطراف ساختمانهای مناطق گرم و مرطوب میباشد که اغلب در امتداد سقف طراحی شده اند. این فضای نیمه بازبرای فعالیت های اصلی در زمانی که محیط محافظت شده راحت تر از فضای داخلی ساختمان است، مورد استفاده قرار میگیرد. از دیگرکارکردهای اصلی ایوان سایه اندازی بر بازشوها می باشد.
بازشوها
بازشوها در معماری گرم و مرطوب نقش مهمی ایفا میکنند. آنها معمولااز دو بخش تشکیل شده اند: یک بخش متحرک و یک بخش ثابت.
بخش ثابت معمولابه شکل نیم دایره و گاهی به شکل مستطیل یا ترکیب این دو نمایان می شود. این قسمت با شیشه های رنگی و طرح های بسیار متنوع ترکیبات چوب و شیشه پوشانده شده است. قسمت متحرک بازشوها به صورت دو لنگه یا چهار لنگه ساخته شده و نوع بازشو به فراخور فضای مورداستفاده و نحوه ارتباط فضا با محیط بیرون متفاوت است .
حیاط مرکزی
از عناصر مهم اقلیمی معماری سراسر ایران حیاط مرکزی است. این عنصر اقلیمی در آب و هوای گرم و مرطوب بندر بوشهر و بندر لنگه با ابعاد متفاوت با توجه به نیاز منطقه بکار رفته است. ابعاد حیاط مرکزی در بافت قدیم این دو شهر بندری کوچک بوده و جداره کنار آن بخاطر ایجاد سایه در بیشترطول روز 2 تا 4 طبقه ارتفاع داشته است. این عنصر باعث شده ساختمان بتواند از تهویه دو طرفه به میزان حداکثر بهره مند شود.وجود ایوان، شناشیل وپنجره های چوبی در جبهه حیاط نمای دلنشینی به خانه های بندری داده است.
نوع مصالح
مصالح با ظرفیت حرارتی کم
چوب از بهترین نوع مصالح می باشد(مناسب برای در و پنجره ها و بام)
استفاده از تیر های چوبی برای سقف و استفاده از یک لایه حصیر و پوشش کاه گل
به کار بردن مصالح سنگین در دیوارهای خارجی و داخلی جهت تعدیل حرارت
به کار گیری آجر، گل و خشت خام در اجرای دیوارهای قطور و پوشش نهایی سیمان سفید
استفاده از رنگهای روشن برای بام و نمای صیقلی و صاف
به کار گیری برگهای نخل، گچ،ساروج،نی وچوب (الوار)
مصالح ساختمانی معمول عبارت است از سنگ های متخلخل توده های ماسه ای و صدفهای سنگ شده موجود در نزدیکی شبه جزیره است. به زودی در اثر دگرگونیهای جوی منطقه بناها شکسته و فرسوده میشوند . بناهای کهنه به صورت خوردگی و تیرگی نمایان میگردند. چوب ساج بدلیل طبیعت مقاوم خود در برابر رطوبت و موریانه در بناهای قدیمی بوشهر بسیار مورداستفاده بوده است. امروزه تقریبا هر متر مربع از این چوب یک تا دو میلیون خرید وفروش می شود و به دلیل قیمت بالای آن دیگر استفاده از آن برای ساخت خانه ها به صرفه نیست. علاوه بر ساج،"چندل" یکی ازعناصری بوده است که به عنوان تیرآهن در ساخت بناها استفاده و از هندوستان و زنگبار(تانزانیا) به منطقه بوشهر وارد می شده است.
پشت بام(پیش بام)
پشت بام (پیش بام) جزیی از فضاهای اصلی زندگی در مناطق گرم و مرطوب بوده است. مردم در شرایط مناسب آب و هوایی از آن برای استراحت استفاده می کردند. لذا، به دلیل اهمیت این عنصر کارکردی به اجزای آن توجه خاصی شده است. یکی از این اجزای جان پناه است، که از یک سری برآمدگی ستون مانند و نرده بین آنها (معجر) تشکیل شده است. جداره های بیرونی این پوشش متشکل از بافت حصیری یا کرکره های چوبی است که اعضای ساکن در خانه را از دید همسایگان و رهگذران حفظ می کند. ارتفاع این پوشش ها تقریبا به اندازه قد انسان عادی (یعنی 1,8 متر) در نظر گرفته شده و فاصله و شیب کرکره های تعبیه شده در آنها به اندازه ای است که با وجود جریان یافتن هوای آزاد از میانشان، فرد ایستاده در پشت آنها از نگاه هر غریبه ای چه از روبرو و چه از پای ساختمان، مصون است.
معماری و طراحی شهری در آب و هوای گرم و مرطوب نمونه ارزشمند معماری بومی ایران بعنوان یک برنامه ریزی منطقه ای برای فراهم کردن شرایط آسایش حرارتی کاربران فضا است.
شهرهای اقلیم گرم و مرطوب بافتی متراکم و نیمه متراکم دارند.
کوچه های تنگ و باریک با دیوارهای بلند جهت فراهم سایه ای در فصول گرم .
قرارگیری حیاط مرکزی در خانه ها با وجود درختان سایه دار جهت ایجاد آسایش خرداقلیمی دربنا.
-کاربرد نماهای دوجداره جهت افزایش تهویه طبیعی، ایجاد مانعی در برابر نفوذ بیش از حد نور خورشید و ایجاد یک حائل حرارتی( هوا) بین نما و پوسته اصلی ساختمان که همانند عایق از نفوذ شدت گرما به ساختمان جلوگیری میکند.
-ایجاد تهویه طبیعی از طریق ایجاد بازشوها با کشیدگی عمودی، بکار بردن قابهای تیره رنگ برای بازشوها برای جذب حرارت خورشید توسط قاب ها و عبور نور مطلوب به فضا، طراحی پنجره های دو جداره روبه رو با ابعاد و موقعیت قرارگیری متفاوت جهت افزایش کوران هوا ،کاربرد پرده های کرکره ای هوشمند در بیرون بازشوهای ساختمان برای کنترل ورود میزان نور، حرارت و باد.
- اتصال فضای باز و بسته از طریق ایجاد فضای نیمه باز مانند ایوان و شناشیل با کاربری: ایجاد سایه روی بازشوها، ایجاد نماهای پر و خالی و هویت بخشی به جداره های شهری از طریق ایجاد تنوع، زیبایی و هماهنگی با معماری گذشته.
استفاده از مصالح کارآمد امروزی با ظرفیت حرارتی کم ومصالح با رنگهای روشن در نما
- بکار بردن حیاط مرکزی در طراحی آپارتمانها و مجموعه های امروزی جهت فراهم آوردن امکان تهویه دو طرفه
قبادیان، وحید، بررسی اقلیمی ابنیه سنتی ایران،انتشارات دانشگاه تهران،1377
رازجویان، محمود، ( 1367 ) ،آسایش بوسیله معماری همساز با اقلیم، دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
مشیری، شهریار، ( 1385 ) ،طراحی پایدار بر اساس اقلیم گرم و مرطوب هرمزگان،
کولیوند،علی، ویژگی هایی فضایی کالبدی بافت قدیم بوشهر، مجله آبادی، شماره36
M. Shohouhian and F. Soflaee - Environmental sustainable Iranian traditional architecture in hot-humid
Prajapati Jiten - DESIGN GUIDELINES FOR ENERGY EFFICIENTBUILDINGS- September ٢٠٠٦
پاورپوینت بررسی معماری اقلیم گرم و مرطوب و بررسی بافت شهری در اقلیم گرم و مرطوب و اقلیم ایران
