منطقه ای که در مشرق، فلات پامیر و مرزهای شرقی افغانستان را در مینوردد و در شمال غربی و مغرب، ماورای قفقاز و کرانه های دریای سیاه را در بر می گیرد و در شمال و شمال شرقی به آن سوی آمو دریا و بحر خوارزم و در جنوب، سرزمین های فراسوی سواحل خلیج فارس و دریای عمان و دریای سرخ و اقیانوس هند را در خود جای می دهد. همچنین تاثیر این فرهنگ و تمدن که همواره از یکتا پرستی جان و توان گرفته است و نیز نفوذ و حضور فرهنگ و جهانبینی پر دامنه پویا و توانمند و پر آوازه ایران اسلامی، بر فرهنگ و معارف بسیاری از اقوام و ملل در ادوار گذشته و هم اکنون، تاثیری ژرف، گسترده، چشمگیر و زبانزد همگان است
کشور ایران سرزمینی است نسبتاً مرتفع که بخش عمده‌ای از فلات ایران را در بر گرفته است. این کشور میان 25 درجه تا 45 درجه عرض شمالی و 40 درجه تا 63 درجه طول شرقی قرار گرفته است. اختلاف ساعت میان شرقی ترین و غربی ترین نقاط ایران یک ساعت و 18 دقیقه است.
شکل، وسعت و حدود: ایران کنونی دارای شکلی
شبیه به لوزی است که قطر بزرگ آن 2.250
کیلومتراز دامنه‌ی آرارات در شمال غربی تا بند
گواتر در جنوب شرقی، و قطر کوچک آن 1.400
کیلومتر از سرخس در شمال شرقی تا دهانه
اروند رود در جنوب غربی است. این لوزی را در
جهت شمالی - جنوبی خطی به طول 1.225
کیلومتر در امتداد نصف النهار شرقی به دو
نیمه ی شرقی و غربی، و خط دیگری به طول
مشابهی روی مدار شمالی به دو نیمه شمالی و
جنوبی تقسیم می کند.
مساحت ایران حدود یک بیست و هفتم وسعت قاره ی آسیا ویک نودم وسعت خشکی های جهان است. ایران محدود است از شمال به جمهوریهای ارمنستان و آذربایجان، دریای خزر و جمهوری ترکمنستان، از مشرق به افغانستان و پاکستان، از جنوب به دریای عمان و خلیج فارس و از مغرب به جمهوریهای عراق و ترکیه. کشور ایران 657 کیلومتر مرز آبی در جنوب دریای خزر، 784 کیلومتر در دریای عمان و 1.259 کیلومتر درخلیج فارس، یعنی جمعاً 2.700 کیلومتر مرز دریایی دارد که با 6.031 کیلومتر ، پیرامون کشور را به 8.731 کیلومتر می‌رساند.
استان خراسان رضوی یکی از جدید ترین استان های ایران است که از تقسیم استان خراسان بزرگ به وجود آمده است.
مرکز این استان ( شهر مقدس مشهد ) در پهنای شمالی 36 درجه و 17 دقیقه, درازای خاوری 59 درجه و 36 دقیقه و ارتفاع970 متری از سطح دریا واقع شده است. این استان از سمت شمال به خراسان شمالی و ترکمنستان, ازخاور به افغانستان, از جنوب به استان خراسان جنوبی, از باختر به استان سمنان و از جنوب باختری به استان یزد محدود شده است. شهرستان های مشهد, تایباد, تربت جام, تربت حیدریه, رشتخوار, قائنات, خواف, فردوس, چناران, سرخس, درگز, سبزوار, فریمان, قوچان, برداسکن, خلیل آباد, کاشمر, گناباد, نیشابور و کلات شهرستان های این استان هستند.
استان خراسان رضوی یکی از مهم ترین قطب های گردشگری ایران است و از جاذبه های طبیعی و مکان های دیدنی مذهبی و تاریخی بسیار ارزشمندی برخودار است. مهمترین اماکن دیدنی استان خراسان رضوی عبارت‌اند از: حرم مطهر حضرت امام رضا(ع) و مجموعه‌ی آستان قدس رضوی، مسجد گوهرشاد، مدرسه‌ی پریزاد، مدرسه‌ی دودر، بقعه‌ی خواجه ربیع، بقعه‌ی گنبد سبز، آرامگاه نادرشاه افشار، مصلای مشهد، طرقبه، شاندیز، پارک وکیل‌آباد، کوه سنگی، بندگلستان، خواجه اباصلت، خواجه مراد و مقبره‌ی گوهرتاج (در مشهد)، مسجد پامنار، آرامگاه ملاهادی سبزواری، مناره‌ی خسروگرد، رباط مهر، آرامگاه سیدحسن غزنوی و مسجد جامع (در سبزوار)، گنبد هارونیه و آرامگاه فردوسی (در توس)، کتبیه‌ی نادری، عمارت خورشید، ارغون‌شاه و مسجد کبود گنبد (در کلات نادری)، شهر عتیق، تپه بام و مدرسه‌ی عرضیه (در قوچان)، آرامگاه شاه قاسم انوار و مقبره‌ی شیخ احمد جامی (در تربت جام)، برج کرات (در تایباد)، باغ گلشن (در طبس)، ارگ کلاه فرنگی، دریاچه‌ی گل بی‌بی و آرامگاه بابا لقمان (درسرخس)، قدمگاه رباط عباسی و آرامگاه‌های عطار، کمال‌الملک و خیام (در نیشابور)، برج علی‌آباد، مناره‌ی فیروزآباد، باغ مزار و آرامگاه مدرس (در کاشمر) و مقبره‌ی شیخ حیدر و مسجد ملک (در تربت حیدریه)، سنگ فیروزه، زعفران، ادویه و مهر و تسبیح از سوغاتی‌های استان خراسان رضوی است .
موقعیت جغرافیایی شهرستان مشهد
شهر مشهد مرکز شهرستانی به همین نام و مرکز استان خراسان رضوی است و در 36 درجه و 17 دقیقه عرض شمالی و 59 درجه و 36 دقیقه و 45 ثانیه طول شرقی قرار دارد. وسعت شهرستان مشهد 17358 کیلومتر مربع است و در حوضه آبریز کشف رود و در انتهای جنوبی دشت رسوبی توس واقع است و دو رشته کوه هزار مسجد در شمال و بینالود در جنوب آن قرار دارد و ارتفاع آن از سطح دریا حدود 970 متر و فاصله زمینی آن با تهران 934 کیلومتر است، و رودخانه کشف رود در 8 کیلومتری شمال این شهر از شمال غرب به سمت شرق جریان دارد. شهرستان مشهد محدود است از شمال به جمهوری ترکمنستان و از شمال غربی
به درگز و چناران و از غرب و جنوب به شهرستانهای
نیشابور وفریمان و از شرق و جنوب شرقی با سرخس و
تربتجام هم مرز است.این شهرستان دارای 4 شهر
(کلات، طرقبه، شاندیز و مشهد) و 5 بخش و 15 دهستان
و 1190 آبادی بوده و جمعیت شهرستان مشهد براساس
آخرین سرشماری در سال 1375، 2247996 نفر بوده است
که 1908083 نفر ساکن در شهر و 339728 در روستا و
بقیه غیر ساکن بودهاند. در نظام سلسله مراتب شهری
ایران،مشهد در مرتبه دوم بعد از تهران قراردارد که به دلیل اعتبار
فرامنطقهای و عوامل مختلفی همچون قرارداشتن در مسیر
راههای تجاری و ارتباطی کشورهای آسیای میانه و
افغانستان، همواره جمعیت آن در حال افزایش است.
شهر مشهد در بخش مرکزی شهرستان مشهد واقع در شمال شرقی استان خراسان و در محدوده‌ای به مساحت 270 کیلومتر مربع قرار دارد. این شهر حدود دو میلیون و پانصد هزار نفر است. شهر مشهد بین مدار جغرافیایی 10/36 تا 23/36 عرض شمالی و 28/59 تا 43/59 طول شرقی قرار گرفته است. ارتفاع متوسط شهر از سطح دریا حدود 1050 متر (حداکثر 1150 متر و حداقل 950 متر) و جهت باد غالب از غرب به شرق است. با توجه به وجود بارگاه ملکوتی حضرت علی‌ابن‌موسی‌الرضا (ع) و سایر جاذبه- های زیارتی و سیاحتی، شهر مشهد هر ساله از نزدیک به سیزده میلیون زائر پذیرایی می‌کند .
با توجه به جمعیت شهر مشهد و تمایل عمومی به تحصیلات عالیه، مراکز آموزش عالی و پژوهشی متعددی در این شهر وجود دارند از جمله مهمترین آنها می توان به پارک علم و فناوری خراسان، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشگاه علوم پزشکی، پژوهشکده تحقیقات توسعه فناوری خراسان، دانشگاه آزاد اسلامی و سایر مراکز آموزشی عالی غیر انتفاعی و آموزشکده و دانشسراهای مختلف اشاره کرد.
وجه تسمیه و پیشینه تاریخی
واژه مشهد به معنی شهود، حضور و شهادتگاه است و به این معانی به واژه «مشاهد» جمع بسته می شود. واژگان «مشهد» و «مشاهد» در عرف و اصطلاح سده 3 هـ . ق، بر گور اولیاء ائمه(ع) و رجال اطلاق می شده است، چنان که در آن زمان، مشهد مرغاب در فارس، و مشهد میهنه (آرامگاه ابوسعید ابوالخیر) و مشهد توس یا مشهد رضوی در خراسان، وجود داشته است. حضرت رضا(ع) پس از شهادت به دست مامون عباسی در سال 202 هـ . ق، در آرامگاه هارونی سناباد به خاک سپرده شد. از آن پس «سناباد نوغان» به نام «مشهد» خوانده شد و به مرور زمان بر پهنه آن، به ویژه در زمان شاه تهماسب صفوی افزوده گشته و مردم توس به مشهد کوچ داده شدند.
توس، عبارت بود از ناحیه شمالی خراسان، بر مسیر بالای کشف رود و سرشناس ترین شهرهای آن، عبارت بودند از : نوغان، تابران و رادکان. نوغان تا اواخر سده 3 هـ . ق، دارای اهمیت و اعتبار بود. ویرانه های نوغان، در شمال باختری مشهد، نزدیک روستای حسین آباد و مهر آباد قرار داشت. پس از آن، شهر تابران اهمیت و گسترش یافت و بعد ها به توس سرشناس شد. شهر مشهد، که در آغاز، آرامگاهی در آبادی سناباد نوغان بود، اندک اندک گسترش یافت. نام نوغان از حدود سال 730 هـ . ق، فراموش شد. شهر توس و در حقیقت تابران نیز در سال 791 هـ . ق، ویران شد و مشهد جای آن را گرفت؛ تا سرانجام در دوران صفوی، مرکز ناحیه پیشین توس و تمامی خراسان گشت.
در بند هشن اوستا از توس به نام «توسا» یاد شده است. در کتاب وندیداد نیز آمده است که اهورا مزدا اراضی شانزده گانه را آفرید و «اوروا» یکی از آن ها بود. این واژه را اوستا شناسان با شهر توس یکی دانسته اند. بر پایه داستان های ملی بنای اصلی شهر را به جمشید - شاه پیشدادی - و بازسازی آن را به توس، پسر نوذر - پهلوان و سپهسالار ایران - نسبت می دهند. افسانه می گوید که وی نهصد سال در زیر آسمان این شهر زندگی کرد و نام خود را بر این شهر نهاد. این روایت ها می رساند، که شهر توس در روزگار ساسانیان وجود داشته است.
بین سال های 31 و 32 هـ . ق در زمان خلافت عثمان، بخشی از خراسان، از جمله توس، به دست مسلمانان افتاد. در روزگار خلافت عبدالملک مروان (65- 86 هـ . ق) بنی تمیم دژ توس را گرفتند و تا سال 125 هـ . ق، آن را در دست داشتند. در سال 192 هـ . ق هارون الرشید به منظور رسیدگی به ستم های علی بن عیسی - حاکم خراسان - و جنگ با خوارج خاور ایران، رهسپار آن دیار گردید. وی در راه بیمار شد و زمانی که به گرگان رسید، بیماری او شدت یافته در توس درگذشت. وی را در 193 هـ . ق، در محلی که ده سال بعد حضرت رضا(ع) در آن جا به خاک سپرده شد، دفن کردند. در سال 265 هـ . ق، احمد بن عبدالله خجستانی، توس را ویران ساخت. در سال 336 هـ . ق ابومنصور توسی - حاکم وقت توس - علیه نوح بن نصر سامانی سر به شورش برداشت. نوح پس از شکست دادن ابومنصور، بار دیگر وی را بر حکومت توس گمارد. در سال 389 هـ . ق بکتوزون و فایق، از سرداران منصور بن نوح سامانی متحد شده منصور را کور کرد ند و برادرش عبدالملک بن نوح را به حکومت برداشتند. محمود غزنوی با باخبر شدن از این ماجرا به ماوراء النهر لشگر کشید. وی بکتوزون و فایق را شکست داد و تمامی خراسان را به دست آورد و ارسلان جاذب را به حکومت توس منصوب کرد.
. از سال 421 هـ . ق، سلجوقیان اندک اندک در شهرهای مهم خراسان رخنه کردند. ملکشاه سلجوقی در 465 هـ . ق، توس را به تیول به خواجه نظام الملک توسی، وزیر خود داد. با شکست سلطان سنجر سلجوقی از غزان در سال 548 هـ . ق، امرای وی، خاقان رکن الدوله محمود، خواهر زاده سنجر را از ماوراء النهر به خراسان دعوت کردند و به نام او به عنوان سلطان خطبه خواندند. در این زمان موید آی آبه، غلام پیشین سلطان سنجر، نیشابور، ابیورد، بیهق، دامغان و توس را گشود و همراه خاقان محمود به جنگ غزان رفت. با چیره گی غزان در 553 هـ . ق، بار دیگر خراسان مورد تاخت و تاز و چپاول واقع گردید
در سال 618 هـ . ق، لشگریان چنگیز مغول به دنبال محمد خوارزمشاه به توس آمدند. توس نیز مانند نیشابور به دستور تولری، پسر چنگیز خراب شد. این شهر بار دیگر در روزگار حکومت اوکتای قاآن (626- 629 هـ . ق) باز سازی شد و از آن زمان چندین بار مرکز فرمانروایی مغولان گردید. در این دوره مسیحیان توس از آزادی زیادی برخوردار بودند، به طوری که در سال 1279 م، اسقف توس به سمت مطرانی (سراسقفی) چین انتخاب شد.
شامل 102 اسلاید powerpoint
