پیشینه:
این باغ درکنار روستایی که «گُرده وی» یا «گُرده به» خوانده می شد و در نیاوران امروز قرار داشت به جای نیزاری که در همسایگی روستا واقع بود ساخته شد. باغ ییلاقی فتحعلی‌شاه قاجار که در این نیزار ایجاد شد را «نی آوران» نامیدند که بعدا به نام «نیاوران» مشهور شد. محمدشاه نیز در همین باغ بنای کوچک و ساده ای بنا کرد و به دنبال او ناصرالدین‌شاه قاجار « کاخ صاحبقرانیه» را در این باغ ساخت. آخرین بنایی که در دوران قاجار در این باغ ساخته شد کوشک احمدشاهی است.
طراح بنا محسن فروغی بود که طرح خود را بیشتر از معماری ایرانی و تلفیقی از هنر پیش و پس از اسلام الهام گرفته بود. همچنین گچ‌بری توسط استاد عبداللهی، آینه‌کاری توسط استاد علی‌اصغر و کاشی‌کاری نمای خارجی توسط استاد ابراهیم کاظم‌پور انجام شده است.
طبقه همکف این بنا شامل سرسرای بزرگی است که کلیه اتاق ها در اطراف آن شکل گرفته اند. از آن اتاق ها می توان به سینمای اختصاصی، اتاق غذاخوری، سالن پذیرایی، اتاق انتظار و راهروهای فرعی و همچنین تالار آبی اشاره کرد. در نیم طبقه این بنا اتاق کار، اتاق کنفرانس و دفتر منشی فرح دیبا و اتاق خواب لیلا و اتاق ندیمه او قرار دارد. در طبقه سوم اتاق خواب واستراحتگاه نیمروزی محمدرضا پهلوی، اتاق آرایش و لباس فرح دیبا وهمچنین اتاق های فرزندان شاه و ندیمه هایشان قرار دارد. مجموعهای نفیس از تابلوهای نقاشی هنرمندان ایرانی و خارجی، ظروف چینی کارخانه های سور و رزنتال و اشیاء تزیینی و همچنین مجموعه فرشهای نفیس ایرانی زینت بخش این فضاها بوده اند.
موزه:
این بنا امروزه به‌عنوان موزه در معرض دید عموم قرار دارد.ساعت کار این مجموعه همه روزه از ساعت ۹ الی ۱۷ می‌باشد.
بخش ها:
بخش های مجموعه نیاوران, عبارتند از:
*کتابخانه اختصاصی کاخ نیاوران
*کوشک احمدشاهی
*کاخ صاحبقرانیه
*کاخ جهان نما
*باغ کتیبه ها
*موزه حوضخانه
*موزه خودروهای کاخ نیاوران
*مدرسه اختصاصی
ثبت جهانی:
در تیرماه ۱۳۹۲ در سی‌وهفتمین اجلاس سالانه کمیته میراث جهانی سازمان یونسکو در کامبوج کاخ گلستان در فهرست میراث جهانی این سازمان به ثبت رسید.
پرونده کاخ گلستان که در سال ۲۰۰۷ م به سازمان یونسکو ارسال شده بود بالاخره توانست در سی و هفتمین اجلاس سالانه رضایت کارشناسان میراث جهانی یونسکو را کسب کرده و در نهایت در فهرست میراث جهانی قرار بگیرد. تا قبل از این، اتفاقاتی از جمله مرتفع بودن ساختمان در کنار کاخ گلستان موجب شده بود تا دوستداران و کارشناسان میراث فرهنگی نگران ثبت آن شوند. با این حال پس از بررسی مسائل، کارشناسان یونسکو این کاخ را به عنوان شانزدهمین اثر تاریخی ایران در جهان ثبت کردند.
نام شاهان ساکن در کاخ:
آغامحمدخان قاجار
فتحعلی شاه
محمدشاه قاجار
ناصرالدین شاه قاجار
مظفرالدین شاه
محمدعلی شاه قاجار
احمدشاه قاجار
دانلود پاورپوینت کاخ های نیاوران و گلستان- 19 اسلاید
