فرمت فایل : WORD (قابل ویرایش)
تعداد صفحات:90
پایان نامه کارشناسی ارشد رشته تاریخ
فهرست مطالب:
عنوان صفحه
چکیده 1
پیشگفتار 2
مقدمه 4
معرفی برخی منابع و مأخذ 7
بخش اول : جغرافیای تاریخی آذربایجان 12
فصل اول : وجه تسمیه و پیشینه تاریخی آذربایجان 12
فصل دوم : بررسی وضعیت آذربایجان در عهد باستان 15
فصل سوم : آدربایجان در دورۀ اسلامی و نحوه فتح آن 17
فصل چهارم : موقعیت و وسعت آذربایجان 19
فصل پنجم : قلعۀ جمهور یابذّ (پیشینه و موقعیت جغرافیایی) 21
1-5-1 : موقعیت جغرافیایی 21
2-5-1 : پیشینه تاریخی 22
بخش دوم : بررسی تحولات تاریخی ایران بعد از اسلام 24
فصل اول : نهضت های مذهبی در ایران باستان و تأثیر در دورۀ اسلامی 24
1-1-2 مانوی 24
2-1-2 مزدک 26
3-1-2 خرمیه 28
فصل دوم : دلایل بروز نهضت سیاسی در دوران بنی امیه و بنی عباس 32
فصل سوم : دلایل سکوت آذربایجان پیش از حرکت بابک 35
بخش سوم : بررسی افکار و دیدگاههای بابک 37
فصل اول : بابک در منابع تاریخی 37
فصل دوم : دامنه حرکت بابک 40
فصل سوم : شخصیت بابک 42
فصل چهارم : گرایشات سیاسی، نظامی بابک 45
فصل پنجم : عقاید بابک 46
بخش چهارم : تحرکات سیاسی و نظامی بابک 49
فصل اول : دوران کودکی 49
فصل دوم : آشنایی با جاویدان 51
فصل سوم : جانشینی جاویدان 53
فصل چهارم : درگیری های بابک با مأمون خلیفه عباسی 55
فصل پنجم : درگیری های بابک با معتصم خلیفه عباسی 61
بخش پنجم : افشین و مازیار و نهضت بابک 63
فصل اول : افشین 63
1-1-5 : ولایتمداری آذربایجان آغاز جنگ با بابک 64
2-1-5 : جنگ افشین و بابک 64
3-1-5 : بابک و بغاسردار ترک معتصم 66
4-1-5 : ستیز دوباره بین افشین و بابک و شکست بابک 67
5-1-5 : سهل بن سنباط و اسیر شدن بابک 72
فصل دوم : سرانجام بابک 75
فصل سوم : مازیار 76
فصل چهارم : نقد و بررسی نهضت بابک 79
نتیجه گیری 82
فهرست منابع و مأخذ 85
چکیده
تاریخ ایران بعد از اسلام ، مشحون از تحولات و رخدادهای عدیده و گوناگونی است که مرده ریگ تاریخ قرون نخستین اسلامی را به کالبد نیمه جان خویش رقم می زند. نخستین تحولات پس از ورود اسلام به ایران حاکی از بروز حرکت ها و تحرکاتی است که تأثیر به سزا بر حیات سیاسی، اجتماعی و فکری جامعه ایرانی گذاشت و از برجسته ترین آنها می توان از حرکت بابک تحت عناوین نهضت ، قیام و یا جنبش یاد کرد. در این میان نهضت بابک که به پسوند خرّم دین نیز آراسته گردیده و در میان اکثر مورخان شهرت یافته است، اسباب تحولات چندی را به ویژه در شمال غرب ایران، در پشت حصارهای قلعه (( بدّ )) آذربایجان پدید آورد. دراین رساله تلاش گردیده است تا به بررسی شخصیت و نقش او در این میان پرداخته شود ـ بررسی موقعیت جغرافیایی این منطقه و پیشینه تاریخی (( قلعه کلیبر)) یا (( جمهور )) در آغازین سالهای قرن سوم هجری ( 223 – 201 هـ . ق ) از جمله دیگر موارد مذکور می باشد. پرداختی به دگرگونی های این ایام، خاصه درگیری با خلافت عباسیان و سرداران عباسی و فتح و شکست ها، از جمله تحولات مورد بررسی است. که در بخش های چندی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. این بررسی ها، البته هیچگاه خالی از اسناد و منابع معتبر و اشارت بدانها نیز نبوده است.
پیشگفتار
مهمترین رکن یک نوشته تحقیقی و پژوهشی روشن ساختن زوایای ناشناخته است تا بتواند به برخی از ابهامات پاسخ دهد. با بررسی تاریخ از زوایای گوناگون با شخصیت هایی مواجه می شویم که آنها در تاریخ بشریت ویژگی های خاصی داشته اند به ویژه درقرون دوم وسوم هـ درایران وجود شخصیت های مثبت و منفی، که هریک منشاء دگرگونی های عظیمی در جامعه و تاریخ زمانه بوده اند، شناسایی شخصیت ها با پژوهش و تحقیق در زندگی شخصی و حوادث دوران حیات آنها ، حاصل می شود تا سیمای واقعی افراد به دور از ناخالصی مورد قضاوت قرار گیرد.
هدف این رساله روشن ساختن ابهامات زندگی ، شخصیت بابک و نقد و بررسی نهضت وی
می باشد. این موضوع بارها مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته است، اما وجود قضاوت های متفاوت و متناقض و برداشت های شخصی از تاریخ، و علاوه بر این ، روشن نبودن بعضی از زوایای زندگی سیاسی بابک نتوانسته غبار شک و شبهه و ابعاد ناشناخته را از زندگی او بزداید. از این رو با تصویب شورای محترم پژوهشی در زمستان سال 1385، کار تحقیق را با هدف مزبور شروع نمودم.
روش تحقیق در رساله حاضر براین اساس است که :
الف) مشخص نمودن دامنه منابع و مآخذ و مراجعه مستقیم به کتابخانه.
ب) یادداشت برداری و فیش نویسی از روی این منابع.
ج) به دست دادن تحلیل روشن و بی غرضانه از این یادداشت ها.
د) نگارش طرح نهایی تحقیق و تهیه طرح نهایی و تدوین پایان نامه حاضر.
سئوالات دراین زمینه سئوالات متعدد بروز نمود که تلاش گردیده است تا بدانها پاسخ جامع و روشنی داده شود منجمله اینکه :
الف) آیا نقش بابک ، همانگونه که در منابع مذکور است ، صحت دارد یا خیر؟
ب) دامنه نهضت بابک را تا چه حدودی می توان طرح نمود؟
ج) بابک دارای چه عقاید و آراء دینی می باشد؟
د) آیا بابک مخالف با خلافت عباسی و اسلام بود یا موافق؟
فرضیات ، اگرچه تمام مباحث در رساله حاضر مبتنی بر استنادات از منابع و مآخذ موثق است، لیکن فرضیاتی نیز برای نگارنده حاصل شد که می توان به چند نمونه آن اشاره نمود :
1) به نظر می رسد که بهترین گزینه اصطلاحی برای حرکت مزبور می تواند نهضت باشد.
2) به نظر می رسد که بابک از عقاید مزدکی و خرّم دینی برخوردار باشد.
3) ظاهراً حرکت مزبور مخالف خلافت و اسلام بوده است.
پیشینه تحقیق
حیات تاریخی بابک بیشتر از زاویه داستان نویسی مورد بررسی و تفقد قرار گرفته است و دراین رساله تلاش شده است تا با پرهیز از چنین رویه ای، به رویکردی مستند در تحولات زندگانی و تغییرات سیاسی ، اجتماعی و حتی نظامی او اشاره گردد. لذا تا جایی که مطالعه شده است، منبعی که به طور صریح به چنین شناخت و معرفتی علمی دست یازد به دست نیامد. به جز اینکه مقالاتی پراکنده که از فحوای علمی برخوردار بودند گاه به چشم می خورد که در رساله حاضر کوشش شد تا این نقاط پراکنده وگاه متناقض، حول یک محور منطقی و مستند و موثق گرد آیند.
بنا به اهمیت این پژوهش که به منظور تدوین و تألیف پایان نامه کارشناسی ارشد انجام می گرفت مشکلاتی نیز بر سر راه وجود داشت که به طول مدت کار می افزود از آن جمله می توان به کمبود منابع مختص به بابک اشاره نمود. ولی در نهایت با عنایت خداوند و همت استادان محترم ، این پژوهش به انجام رسید.
از استادان فرهیخته و گرانقدر که در تدوین این پایان نامه نهایت همکاری و همیاری را با اینجانب داشته اند تشکر و قدردانی می شود.
استاد گرانقدر جناب اقای دکتر جواد هروی ، استاد راهنمای این پایان نامه ، که من در تدوین پایان نامه از راهنمایی های ارزنده ایشان بهره مند گردیدم، سلامتی و موفقیت ایشان را از درگاه خداوند آرزومندم.
استاد معظم و عالیقدر جناب آقای دکتر امیر اکبری، استاد مشاور پایان نامه که همواره با سعه صدر و شکیبایی و مشاوره صحیح، من را از آغاز تا پایان این رساله از راهنمایی های بی دریغ و آگاهانه خود بهره مند ساختند، خداوند ایشان را در پناه خود محفوظ دارد.
هم چنین دیگر استادان گرامی و فاضل که درطی دوران کارشناسی و کارشناسی ارشد هدایت گر و تعلیم دهنده راه صحیح امر آموزشی و دانش بودند و زحمات زیادی را در طول دوران تحصیل متحمل شدند نهایت تشکر را دارم. به خصوص استاد گرامی و بزرگوارم مرحوم جناب آقای دکتر احمد نوغانی ، که امیدوارم مورد رحمت و مغفرت درگاه الهی قرار گرفته باشند.
درخاتمه از پدر و مادرم و دیگر افراد خانواده ام که در نگارش این رساله مرا همراهی کرده و پشتیبانی نموده اند، تشکر فراوان دارم و امیدوارم در تمام مراحل زندگی موفق و پاینده باشند.
عاقبت یادآور می شوم که این پایان نامه بی شک دارای کاستی هایی است که متوجه اینجانب بوده و البته در صورت مجال و زمان بیشتر می توانست از آنچه اکنون هست، بهتر باشد. از خوانندگان محترم استدعا دارم نقایص و کمبودهای آن را به دیده اغماض بنگرند و این حقیر را از راهنمایی و ارشاد بهره مند سازند.
